Grondwettelijk recht: Behrendt
INLEIDEND DEEL
Afdeling 1: De bekendmaking en inwerkingtreding van de in België van toepassing
zijnde rechtsnormen
I. De bekendmaking van de in België van toepassing zijnde rechtsnormen
Om tegenstelbaar te zijn aan de burgers waarvoor ze bedoeld is, moet elke regel van statelijk recht
tegenover hen het voorwerp uitmaken van een bekendmaking
Artikel 190 Gw: regelt de bekendmaking van officiële teksten
De tekst laat zowel de aanplakking als de opname in een publicatieblad toe en laat het aan de WM over om
haar voorkeur uit te spreken i.v.m. de wijze van bekendmaking
De WM heeft strikte beperkingen opgelegd aan de aanplakking, door ze enkel nog toe te laten voor de
bekendmaking van normen op gemeentelijk vlak en voor normen uitgevaardigd door provinciegouverneurs
en arrondissementscommissarissen
In het Vlaams Gewest worden de gemeentelijke normen op internet gepubliceerd, voor alle andere normen
is de opname in een publicatieblad de enige wijze van bekendmaking
De bepaling is enkel van toepassing op de normen waarvan de bekendmaking van openbaar belang is,
d.w.z. waarvan de kennisname een voordeel kan betekenen voor de algemeenheid der burgers
II. De bekendmaking van normen in een publicatieblad
Rechtshandelingen van openbaar belang die uitgaan van andere autoriteiten dan die van het gemeentelijk
niveau, vd provinciegouverneur of vd arrondissementscommissaris, moeten allemaal zonder uitzondering
bekendgemaakt worden door opname vd tekst van het besluit in een publicatieblad
België beschikt over meerdere publicatiebladen:
- Bestuursmemoriaal voor normen vd provincieraden en bestendige deputaties (één per provincie)
- Belgisch Staatsblad voor normen vd Gewesten, Gemeenschappen en vd federale overheid
- Ook Belgisch Staatsblad voor normen van het op overeenkomsten berustende klassieke
volkenrecht, d.w.z. voortvloeiende uit door België gesloten verdragen die bekrachtigd en
goedgekeurd zijn, waarvan de bekendmaking verplicht is
- Publicatieblad van de Europese Unie voor normen vd EU en van Euratom (geen bijkomende
bekendmaking in een Belgisch publicatieblad nodig!)
Dus elke norm, behalve Europese en gemeentelijke en provinciale normen, waarvan de bekendmaking een
openbaar belang heeft, moet worden opgenomen in het Belgisch Staatsblad
Welke omvang van bekendmaking?
- integraal = de norm wordt met al zijn bepalingen overgenomen
- gedeeltelijk = enkel een uittreksel wordt gepubliceerd, of soms zelfs enkel een vermelding
Basisregel: integrale publicatie
Uitzondering: normen vd UM: wanneer een besluit vd federale overheid (KB of MB) niet “alle
burgers” aanbelangt, is bekendmaking via uittreksel of vermelding toegelaten
1
,Voor KB’s, MB’s, besluiten vd Gemeenschappen, Gewesten, vd drie Gemeenschapscommissies in Brussel en
vd Brusselse agglomeratie zijn er dus drie verschillende regimes:
- besluiten waarvan de bekendmaking geen enkel openbaar belang heeft: geen toepassing van
artikel 190 dus geen verplichte bekendmaking
- besluiten waarvan de bekendmaking wel een openbaar belang heeft, maar die niet alle burgers
aanbelangen: wel toepassing van artikel 190, maar kan via uittreksel of vermelding
- besluiten waarvan de bekendmaking een openbaar belang heeft en die alle burgers aanbelangen:
verplichte bekendmaking in het Belgisch Staatsblad
III. Het Belgisch Staatsblad, het publicatieblad van de nationale rechtsorde
Het Belgisch Staatsblad is officieel ontstaan door een besluit van regent Surlet de Chokier in 1831, maar
toen was het nog een semi-privéblad en heeft het nog niet de hoedanigheid van officieel orgaan voor de
bekendmaking van officiële teksten
Het Bulletin officiel was het blad dat de rol verzekerde van officieel orgaan voor de bekendmaking van
wetteksten
Veertien jaar later wordt het Bulletin officiel vervangen door het Belgisch Staatsblad als officieel orgaan
voor de bekendmaking van wetteksten
Oorspronkelijk werd het uitsluitend gepubliceerd in het Frans, maar sinds 1 juli 1888 is het Staatsblad
tweetalig
Tijdens de Tweede Wereldoorlog, onder de Duitse bezetting, blijft het Belgisch Staatsblad verschijnen
onder de titel “Belgisch Staatsblad der ministeriële besluiten en andere besluiten der secretarissen-
generaal”
De normen die daarin gepubliceerd worden, zijn goedgekeurd door het Duitse militaire bestuur
De regering-Pierlot, gevlucht naar het Verenigd Koninkrijk, maakt de normen die ze aanneemt bekend in
een Belgisch Staatsblad, uitgegeven in Londen
Bij de bevrijding in 1944, neemt het Hof van Cassatie de geldigheid van het zogenaamde Belgisch Staatsblad
van Londen aan, evenals het bindende karakter vd daarin gepubliceerde normen
IV. De inwerkingtreding van de normen binnen de Belgische rechtsorde
Inzake inwerkingtreding van rechtsnormen worden de termijnen berekend in volle dagen, zonder rekening
te houden met feestdagen of weekends
Normen op gemeentelijk niveau waarvan de bekendmaking van openbaar belang is, treden in werking op
de vijfde dag na de dag van aanplakking, tenzij ze zelf anders bepalen
Normen vd provinciale raad of de bestendige deputatie waarvan de bekendmaking van openbaar belang is,
treden in werking op de vijfde dag na de opneming ervan in het Bestuursmemoriaal indien het gaat om
Vlaamse provinciale normen en op de achtste dag na opneming in het Bulletin provincial indien het gaat om
Waalse provinciale normen
Provinciegouverneurs en arrondissementscommissarissen bepalen zelf het moment waarop hun normen
verplicht worden en dus inwerking treden, zonder dat er een aanvullende regel bestaat
Wanneer dus een provinciegouverneur of arrondissementscommissaris een besluit uitvaardigt zonder het
moment van inwerkingtreding te vermelden, zal de norm nooit toegepast kunnen worden
2
,Normen vd UM (verordeningen en besluiten) die uitgaan vd federale overheid of vd deelentiteiten en
waarvan de bekendmaking van openbaar belang is, treden in werking op de tiende dag na de
bekendmaking ervan in het Staatsblad, tenzij ze zelf anders bepalen
Hetzelfde geldt voor federale wettelijke normen (dankzij wet van 31 mei 1961)
Een termijn van tien dagen, vanaf de bekendmaking ervan in het Staatsblad, geldt ook voor decreten vd
Gemeenschappen en Gewesten, ordonnanties van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, de
Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie en decreten vd Franse Gemeenschapscommissie
Grondwettelijke normen treden in werking (zonder andersluidende bepaling) op de dag zelf vd
bekendmaking
De oorspronkelijke Grondwet van 1831 is in werking getreden op de dag vd infunctietreding vd Regent
(Erasme-Louis Surlet de Chokier), namelijk 25 februari 1831
Opgepast: regels met terugwerkende kracht: er is een verschil tussen inwerkingtreding en uitwerking met
ingang op ‘een bepaalde datum’
V. De verschillende fasen van grondwetsherziening en staatshervorming
Tot nu toe zijn er zeven grote fasen van staatshervorming zijn geweest; zeven herzieningen vd Grondwet
- 1893
- 1920
- 1970
- 1980
- 1988
- 1993
- 2014
België heeft tot nu toe ook zes staatshervormingen gekend (niet verwarren met grondwetsherzieningen)
- 1970
- 1980
- 1988
- 1993
- 2001
- 2014
We stellen vast dat de staatshervormingen in principe overeenstemmen met fasen van
grondwetsherziening, behalve bij de vijfde staatshervorming die geen grondwetsherziening nodig had; ze is
enkel op wetgevend niveau gerealiseerd
Afdeling 2: Federaal België – Het grondgebied en de onderverdelingen ervan
I. De bekrachtiging van de federale structuur van het land
Artikel 1 Gw: België is een federale staat, samengesteld uit de gemeenschappen en de gewesten
“België” is niet de officiële benaming van het land, maar wel “Koninkrijk België”
Artikel 1 is dus geen bekrachtiging vd officiële benaming vd nationale rechtsorde
In artikel 1 is er ook geen sprake vd federale overheid, het is nochtans onmogelijk dat een Staat met een
federale structuur uitsluitend samengesteld is uit deelentiteiten, zonder dat deze beschikt over een
federale autoriteit
3
, In artikelen 7bis, 35 en 143 wordt het bestaan vd federale overheid wel aangehaald
Artikel 1 vermeldt ook niets over de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie (GGC) en de Franse
Gemeenschapscommissie (COCOF)
II. De wijziging van de internationale grenzen van het Koninkrijk
Op het ogenblik van zijn ontstaan heeft de nieuwe Belgische Staat gemeenschappelijke grenzen met het
Koninkrijk der Nederlanden, het Koninkrijk Pruisen en het Koninkrijk Frankrijk
Duitsland bestaat nog niet en Groothertogdom Luxemburg maakt deel uit vd Belgische provincie
Luxemburg
Artikel 7 Gw: De grenzen vd staat kunnen niet worden gewijzigd of gecorrigeerd dan krachtens een wet
Deze bepaling is sinds 1831 ongewijzigd gebleven
Van 1830 tot op heden zijn de grenzen talrijke keren gewijzigd, maar naast deze secundaire wijzigingen zijn
er drie belangrijke veranderingen:
- 1839: Verdrag van Londen: Nederland erkent de onafhankelijkheid en soevereiniteit van België,
maar België verliest de helft vd provincie Luxemburg, en de helft vd provincie Limburg (incl.
Maastricht)
- 1919: Verdrag van Versailles: Duitsland verliest de Oostkantons (Eupen, Sankt Vith, Malmedy),
Belgisch-Pruisisch condominium Neutraal Moresnet en een “corridor” waarlangs de spoorlijn liep
die Eupen met Malmedy verbond, aan België (luitenant-generaal Baltia wordt aangeduid voor het
bestuur vd Oostkantons)
- 1940: Hitler annexeert Eupen en Malmedy, 1949: België krijgt nieuwe gebieden, 1956: verdrag
waarin de Belgisch-Duitse grens definitief wordt vastgelegd
Artikel 7 is niet alleen van toepassing op de landgrenzen van België, maar ook op de zeegrenzen
1990: Belgisch-Franse overeenkomst omtrent zeegrenzen, 1996: Belgisch-Nederlandse overeenkomst
Territoriale zee = alle wateren die zich binnen een lijn bevinden die langs de kustlijn loopt of een afstand
van 12 zeemijl, gerekend vanaf de laagwaterlijn, de gemiddelde eblijn
Territoriale zee maakt integraal deel uit van het nationale grondgebied
In het Belgisch grondwettelijk recht wordt geen volgorde bepaald waarin de bekrachtiging en de
instemming moeten plaatsvinden: bekrachtiging kan vóór of na instemming
Bekrachtiging na instemming is echter af te raden want het Koninkrijk kan er op internationaal niveau door
gebonden worden terwijl nog niet zeker is dat het verdrag effect zal hebben in de nationale rechtsorde
Indien het een verdrag betreft dat de omvang vd soevereine ruimte van België wijzigt, moet de instemming
noodzakelijkerwijs vóór de bekrachtiging plaatsvinden (artikel 167, §1, 3 e lid)
III. De vier taalgebieden van het Koninkrijk
A. Evolutie van de taalkwestie en ontstaan van het begrip taalgebied
Artikel 4 Gw verankert vier taalgebieden, niet te verwarren met de drie Gewesten uit artikel 3
4
