Mediarecht
Les 1
Mediarecht, vrijheid van meningsuiting en mediavrijheid
23/02/2023
Grondslagen
1. Instrumentele grondslagen (focus op gunstige gevolgen VMU)
Grondwaarden: individuele zelfontplooiing
Democratie
Waarheid (= als meningen vrij kunnen gelaten worden i/d samenleving, dan gaat de waarheid eruit
vrijkomen, J.S. Mill = fake news gaat het goede nieuws sterker maken)
2. Deontologische grondslagen (waardevol op zichzelf)
Slide 33: Bovendien merkt het Hof op dat het zoeken naar de historische waarheid integraal deel
uitmaakt van de vrijheid van meningsuiting." VRIJHEID VAN MENINGSUITING IS
BELANGRIJK! Waar de waarheid nu juist is = alleen zo kan de waarheid naar buiten komen
België: geen wet die onware/desinformatie verbiedt (algemeen)
Heel kleine specifieke gebieden die onware info verbieden
Bv. Ontkenning van Holocaust
- Laster en eerroof
- Vals getuigenis
- Valsheid in geschriften
3. Vrijheid van meningsuiting = waardevol op zichzelf, ongeacht hoe de effecten erop kunnen
voortvloeien.
geen middel, maar doel op zich
= essentieel onderdeel rechtvaardige samenleving
= overheid moet burgers behandelen als autonome rationale wezens, met respect voor hun
menselijke waardigheid
,Toepassingsgebied
Heel ruim !
Vrijheid van meningsuiting :
Hebben informatie & ideeën die mensen onverschillig maken, maar ook meningsuitingen die mensen
kunnen schokken, verontrusten of kwetsen
= Sommige gaan verboden zijn, sommigen niet!
• Zelfs het bakken van een taart of tonen van een vlag kan een vorm van meningsuiting zijn!
Schending → als er geen objectieve verantwoording is!
→ Inhoud: alle categorieën informatie en ideen (politieke, artistieke, historische, commerciële
meningsuitingen bv. Reclame,…)
Bijzonder beschermd : politieke opinie en persvrijheid.
→ Politicus, meer kritiek kunnen verdragen
Lingens t. Oostenrijkse journalist: Rechter wou journalist straffen omdat hij een waarde oordeel niet
heeft kunnen bewijzen = MAG NIET (art. 10 van het VRM geschonden)
Europees hof: je kan nooit aan iemand vragen om een waardeoordeel te bewijzen. → ‘Je hebt een
mooie trui aan’ Hoe kan je dat bewijzen?
Een journalist moet feiten kunnen bewijzen (waardeoordeel kan niet bewezen worden)
→ Vorm: alle mogelijke media (ook non-verbale handelingen)
Vb: Een bakker moest een taart maken voor een homokoppel, en hij wou het niet omdat het niet
samenging met zijn christelijk geloof. Bakker zei: ‘Ik kan niet worden gedwongen om mijn mening
(=taart bakken, individuele expressie) daarover te uiten, omdat het tegen mijn geweten ingaat.’
Persvrijheid
= toepassing vrijheid van meningsuiting op de ‘pers’ of de ‘media’
= bijzonder beschermd in onze grondwet
Journalisten hebben bepaalde voorrechten bv. Bronnengeheim, tenzij dat rechters tussenkomen of
voor voorkomen bep. Misdrijven
Wet: Het bronnengeheim moet enkel wijken als rechter het eerst zegt, en of cruciale of ernistige
daden bv. Moord te voorkomen, of wanneer er geen andere manier is om aan info te bereiken
, Journalisten kunnen zich permitteren om hun mening te uiten.
MAAR: ook veel verantwoordelijkheid
→ Controle waarachtigheid van informatie
→ Mogen zich niet anoniem publiceren
→ Recht van antwoord
Wat is dan een ‘journalist’?
= er zijn mensen die reviews schrijven, die blogs posten, er zijn influencers die een grote publiek
kunnen bereiken
Criterium EHRM (2 criteria):
1. Professionalisme (opleiding, affiliatie met een mediabedrijf)
2. Aard van het werk (diligent, te werk, bijdrage aan het algemeen belang,..)
→ Geloofwaardigheid!
Ngo’s, bloggers, burger-journalisten kunnen sterke bescherming genieten & zwaardere
verplichting/verantwoordelijkheid moeten naleven = zoals traditionele journalisten (EHRM
Ruzovy panter t. Tsjechië)
Pools rechter Braun t. : Niet-journalisten, een gewone burger mag niet worden onderworpen aan
zwaardere verplichtingen dan traditionele journalisten
Hof van Justitie van de EU (HvJ):
o In de context van de Europese privacyrichtlijnenbescherming
o Bevat allerlei regels om de privacy/persoonsgegevens van mensen te beschermen
o Journalisten mogen persoonsgegevens van mensen waarover ze spreken niet beschermen,
omdat hun taak is om informatie aan publiek bekend te maken.
o HvJ zei: kan niettemin ‘’journalistieke activiteit’’ zijn als doel: om informatie, ideeën of
meningen aan publiek bekend te maken = ruimere interpretatie !
, Les 2
Beperkingen op de vrijheid van meningsuiting: algemeen
→ Wat kan in de maat van vrijheid van meningsuiting getolereerd worden en waar gaan we over de
grens?
2 Beperkingssystemen (België) :
1. Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM): algemene, inhoudelijke
beperkingen = in evenredigheid, in gelijke verhoudingen
2. GW: Formele beperkingen (absoluut verbod op preventieve beperking)
→ Rechters moeten die tegelijk toepassen
Beperkingen zijn toegelaten onder voorwaarden:
1) Bij de wet voorzien= legaliteitstoets
Niet noodzakelijk wet v/d parlement, mag ook een regeringsbesluit of een koninklijke besluit zijn
o Basis in de nationale wetgeving (WM of UM)
o Die wet moet voldoende toegankelijk & duidelijk zijn = als het niet het geval is → CHILLING-
effect: stil blijven & niet teveel praten, daarom is het belangrijk dat de wet voldoende
toegankelijk & duidelijk is
Vb. België was veroordeeld wegens schending art. 10
2) Legitiem doel= doeltoets
Europees Hof zal nagaan of de beperking het een legitiem doel is
3) ‘’In een democratische samenleving noodzakelijk’’ (= Beperking moet ook noodzakelijk zijn)
→ Evenredigheidstoets of proportionaliteitstoets
Drie vragen:
Draagt het bij? Of is die beperking geschikt om haar doel te bereiken?
= pertinentietoets
Gaat de beperking niet verder dan nodig is om doel te bereiken? Minder beperkende
alternatieven?
= noodzakelijkheidstoets
Is de inperking niet excessief, buitensporig
