Dit is mijn samenvatting van de werkcolleges van Filosofisch en Ethisch handelen van de professionele bachelor orthopedagogie van de UCLL te Hasselt. Dit document is een samenvatting van alles wat er gezegd werd tijdens de werkcolleges aangevuld met foto's en teksten uit de PowerPoints.
WC 1: Wat is ethiek
Ethiek & filosofie
- Ethiek staat niet enkel over de hele zware problemen van onze samenleving.
- Filosofie gaat over zijn, ethiek gaat over doen (= het handelen)
- Hoe mensen handelen? Er zijn zoveel dingen die we elke dag doen waar we eigenlijk niet
bij stilstaan.
- Ethiek is overal en is een discipline van de filosofie
- Wat moet ik doen? De vraag die we hierbij moeten stellen is wat je van je leven wil maken
en welke je keuzes je hiervoor moet nemen.
- Ethiek gaat altijd over een oordeel waarom we moeten handelen.
- We zijn een moreel dier en kunnen niet buiten het feit dat we vragen stellen bij wat we
doen.
- Hoe weeg je af welke keuze je maakt? En hoe ga je deze keuze bepalen?
- Systematisch nadenken over de wijze waarop je handelen gaat beoordelen.
Handelen, afwegen en waarden & normen
Foto: Rosa Parks
- Ze stond niet op voor een blanken op de bus
- In de Verenigde Staten van Amerika
- Ze stelt een handeling en met die handeling maakt ze de keuze iets niet de accepteren,
daarom is het een morele handeling.
Ethiek is overal
Iedereen heeft ‘besef’ van ethiek!
Van kindsbeen af leren we (weten we) dat er zaken zijn die ‘niet mogen’
1. Handelend …
2. Afwegen (kiezen) met
3. Waarden (als parameter)
… is een manier van handelen en zich gedragen (etymologisch) = handelswijze die door de
groep/samenleving aanvaard wordt EN ALS TE VOLGEN GEDRAG WORDT VOORGESTELD
o Normatief
o Je moet je aanpassen aan gedrag dat door de groep aanvaard wordt
o Maar wie bepaalt wat de norm is?
o Economie bepaalt bijna alles van wat we in onze samenleving als politiek
genormeerd zien (Wat haalbaar/betaalbaar is). Maar we zijn zelf verantwoordelijk
voor wat betaalbaar is in onze maatschappij.
o Wie komt er in opstand tegen de wantoestanden die de economie veroorzaakt?
1
,Werkcollege – Filosofisch en ethisch handelen
o Wat is de norm van het leven dat we willen leiden?
… is de reflectie (stilstaan) bij je handelen of bij dat van je groep
Definities van ethiek?
- “Ethiek is nadenken over menselijk handelen en menselijk leven onder het opzicht van
goed of juist en kwaad of slecht.” (Paul Van Tongeren, 2015)
- “Ethiek is het systematisch nadenken over het handelen van mensen, met als vraag of dat
handelen uiteindelijk goed is.” (Weygaerts, 2010)
- “De filosofische of theologische theorie van het morele handelen, oftewel van het
menselijk handelen gerelateerd aan de twee basisverschillen juist/verkeerd en
goed/kwaad” (Becker et al., 2007) Weegschalen
Ethiek en moraal
Ethiek is een constante bezinning op waarden (Walter Krikilion):
- Ethiek heeft te maken met alles wat we willen zijn; met onze poging om een goed mens te
zijn!
- De bron en de oorsprong ligt in het intuïtief aanvoelen en het geraakt worden vanuit het
hart.
- De reflectie hierop brengt onze waarden in kaart én toont de ‘redelijkheid’ aan van ons
handelen
Voorbeel: Ronal Jansen
- Vele vonden hem een erg goede professor
- Dit toont aan dat je een hele goede professional kan zijn maar toch tegen de waarden van
de maatschappij kan ingaan.
- Je kan geen goede professional zijn wanneer je geen goed persoon bent.
ETHIEK
Ethiek is ‘nadenken’ over ons handelen’
(ethiek – ethos (Grieks): zede, gebruik, gewoonte, gezindheid…)
Ethiek is een systematische reflectie op de moraal. De behoefte aan reflectie op de moraal
komt voort uit de verscheidenheid aan moralen. Er is geen eenduidig antwoord op de vraag wat
moreel verantwoord is.
MORAAL
Moraal wordt gebruikt om het geheel van normen en waarden aan te duiden. (mos (Latijn): cf.
iemand ‘mores’ leren – verwijst ook naar gewoonte [gewoonte van handelen])
Moraal definiëren we als het geheel van* opvattingen, beslissingen en handelingen waarmee
mensen uitdrukken wat zij geoorloofd, gerechtvaardigd, behoorlijk of goed vinden.
(*geheel van waarden en normen)
2
,Werkcollege – Filosofisch en ethisch handelen
ETISCH/MOREEL VRAAGSTUK
- Vragen over goed en kwaad
- Vragen die leiden tot antwoorden over wat mag of wat moet (dit antwoord is een MOREEL
OORDEEL)
- Vragen die je stelt vanuit je beroepspraktijk houden rekening met de mensen waarmee je
werkt:
o Kwetsbaarheid van anderen
o Zorgnoodzaak van anderen
o Autonomie van de anderen
Ortho-context:
- Zorgzaamheid & zorgvuldigheid
- Integriteit en vertrouwen
MOREEL OORDEEL
…is het gevolg van een manier van kijken naar de wereld.
- Je gaat een afweging maken en er een waarde aan toekennen
Kenmerken van een moreel oordeel:
1. Vertrekt altijd vanuit (ons) menselijke handelen
2. Overstijgt het individuele (goed voor iedereen: cf Kant)
- Wat gaat het meeste meetellen? De groep of het individu?
- Waarom aarzelt men zolang om afspraken te maken voor de samenleving? Omdat ze bang
zijn voor de mening van het individu (staken, betogen, …)
3. Is normatief: ‘over hoe het zou moeten zijn!’
4. Gericht op het goede (goed op zichzelf, ook nastrevenswaardig genoemd)
5. Kan morele verontwaardiging veroorzaken
- = Verontwaardigen
- Je merkt welke waarden worden aangetast en je kan dit niet pikken.
- Verontwaardiging is een emotie
- Verontwaardiging is een gevolg van het oordeel
- Verontwaardiging is noodzakelijk omdat het de waarde die ont-luisterd wordt, tot een
moreel juist oordeel helpt brengen
Belang van ethische theorieën
Om een moreel oordeel te vormen, heb je morele sensibiliteit nodig en het vermogen om
morele analyse te maken (Royakkers, 2014). ( Het is oke of het is niet oke)
Morele sensibiliteit is wat je ook morele intuïtie kan noemen (zie W.K. bij Ethiek en moraal ) (je
vindt deze intuïtie ook bij wat we omschreven hebben als verontwaardiging).
3
, Werkcollege – Filosofisch en ethisch handelen
De verschillende theorieën zijn een systematische manier om over het menselijke handelen na te
denken. Ze betreffende de ‘redelijkheid’ in het stilstaan bij de verschillende manieren van
handelen.
- Voorbeeld: Je rijdt ergens naartoe en pakt dezelfde weg terug. Daar zie je twee borden:
“vaart minderen, spaart kinderen” en “Langzaam rijden = PV vermijden”. Wij
verantwoorden een bepaald gedrag die wij ons eigen hebben gemaakt. Maar deze
sensibiliseren duiden aan het bepaalde theorie aan het sturen van het ethisch handelen
van mensen.
o De eerste van kinderen speelt in op het feit dat mensen niet willen dat er een kind
doodgereden wordt.
o Toch gaan we zien dat meer mensen rekening gaan houden met de quote over de
PV. Hier speelt men in op de individuele consequenties van het handelen.
o Wat zorgt er voor dat het gedrag van mensen gestuurd wordt?
KLASSIEK ETHISCHE THEORIE
Verschillende benaderingen met andere resultaten
Persoon = Theorie 1
Handeling = Theorie 2
Gevolgen = Theorie 3
Op grond waarvan moet/zal ik handelen?
In
1. Deugdenethiek/Gezindheidsethiek
- Persoon = Karakter = Hoe jij als mens bent
- Deugdzaam zijn = Verdraagzaam zijn = Vergevingsgezind zijn
- Regel is: Jij zal niet liegen maar soms is dit wel nodig, dan ga je waarden moeten afwegen.
Aristoteles
- Hoe kan ik een goed mens zijn?
- Wat is een deugdzaam leven?
- De gulde middenweg = Evenwicht tussen twee uitersten Deugd in het midden
o Verschilligheid en roekeloosheid, en wat ligt daartussen?
- Welke mens hoor ik te zijn?
- Geïnternaliseerde waarden (handelen vanuit waarden ‘die jij bent’)
- Boek van een Belgische filosoof “De deugd weer in het midden”
o Je ziet de deugden en de extremen van de deugden aan beide kanten.
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper FranVanPassel. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,49. Je zit daarna nergens aan vast.
