Module 3: Patiënt, gezondheidsmedewerker,
werkervaringen in Noord en Zuid
3.1. De patiënt en de gezondheidswerker
3.1.1 De patiënt en zijn/haar omgeving, traditionele geneeskunde
De patiënt in sub-Sahara Afrika zoekt typisch zijn heil in zowel Westerse (“modern”) als
traditionele geneeskunde. Een kleine minderheid van patiënten (in DR Congo geschat op
10%) zal zich uitsluitend tot de traditionele geneeskunde richten. Daarenboven zal hij/zij,
gezien de kosten en bereikbaarheid van de gezondheidscentra, vaak ook eerst zijn toevlucht
nemen tot zelf-behandeling (auto-medication) en geneesmiddelen bij de lokale apotheek
kopen, waar hij meestal zonder voorschrift (E: prescription, F: ordonnance) terecht kan.
Gediplomeerde en apothekers zijn zeldzaam, en geneesmiddelen kunnen ook op de markt of
door street vendors verkocht worden . De health itinerary langs het officiële systeem start
1
met het health center (Foto 1) – in geval van urgentie kan de patiënt ook direct en zonder
verwijzing in het ziekenhuis terecht.
De traditionele geneeskunde wordt vertegenwoordigd door
de Healer of Gérisseur (ook nog Tradipraticien genoemd).
De Tradipraticien zal de patiënt zorgvuldig ondervragen
maar slechts een minimaal klinisch onderzoek doen.
Aanvullend onderzoek van laboratorium of beeldvorming zal
hij niet aanvragen. Soms wordt (met het oog) speeksel-
onderzoek uitgevoerd. De behandeling zal veelal bestaan uit
kruiden (herbal medicines), bladeren, wortelen en zaden. Dit
kan rechtstreeks of via extracten en wordt toegediend via
drank, suppo of via huidscarificaties. Werkzaamheid,
veiligheid (steriel werken bij scarificaties) en kwaliteit van
productie en distributie zijn niet altijd gegarandeerd en nevenwerkingen of complicaties
(nierinsufficiëntie) komen voor. Herbal Medicine is deel van de ziektebeleving en hulpvraag
in meer dan 170 (van 186) landen. Foto 2 toont een commerciële vorm van Herbal Medicine.
Bovendien worden – gezien de actieve aanwezigheid van China in de internationale
samenwerking - op vele plaatsen ook technieken (accupunctuur) en medicatie uit China
toegepast. De World Health Organization (WHO) wil de “Traditional and Complementary
Medicine” in de gezondheidszorg integreren door betere kennis, regulering en integratie in
het bestaande gezondheidszorg aanbod . Het schilderij op Foto 3A en 3B biedt een ironische
kijk op de schaduwkant van de traditionele geneeskunde in DR Congo – hoewel afgebeeld als
“Gérisseur” duiden de setting en actie (interpretatie van het bloed van de geslachte kip
veeleer op de context van een Féticheur (zie verder).
1
,3.1.2 Oorzaak van ziekte, verwachtingen van de patiënt naar de arts toe
Micro-organismen of orgaandysfunctie worden - net als bij ons - als oorzaak van ziekte
gezien, maar daarenboven wordt vaak een vermeende verborgen oorzaak nagezocht – dit
wordt aangeduid als witchcraft of sorcellerie (hekserij). Hiervoor wordt een Spiritual Healer
of Féticheur aangezocht, hij zal de ziekte interpreteren en de oorzaak aangeven. In
tegenstelling tot de moderne arts en de tradipraticien wordt de féticheur geacht over
bovennatuurlijke eigenschappen te beschikken en in contact te staan met goden en
voorvaderen. Sorcellerie wordt overigens ook vaak ingeroepen om een ongeval of tegenslag
te verklaren. Het is geïmpregneerd in het Afrikaans denken – ook bij intellectuelen en
christelijk georiënteerde mensen. Epilepsie wordt in die optiek vaak als een vloek (curse)
beschouwd.
De patiënt kijkt naar de arts in de verwachting dat hij of zij een volledige, synthetische kijk
op hem/haar zal hebben. Onrechtstreeks gevolg hiervan is dat zowel patiënt als arts
terughoudend zijn ten opzichte van laboratorium onderzoek en beeldvorming. Naast het
2
, financiële aspect is de patiënt wantrouwig tegen bloedafname en meer invasieve
staalafname (lumbaalpunctie, Foto 4). Van zijn kant zal de arts vooral vertrouwen op zijn
(persoonlijke) klinische diagnose. Hij/zij zal, in heb bijzijn van de patiënt, liever niet openlijk
een flow-chart of beslistabel raadplegen. Hij heeft de neiging om laboratorium-resultaten –
indien deze zijn diagnose niet bevestigen - naast zich neer te leggen. Hij moet ook overtuigd
worden om tijdens de consultatie een sneltest uit te voeren waarbij de patiënt mee het
resultaat kan aflezen (Foto 5). Dit heeft impact op de zorg: op basis van klachten en
symptomen – en dus zonder hulp van laboratoriumonderzoek – is het bijvoorbeeld niet
mogelijk om een ernstige malaria (E: severe malaria, F: paludisme grave) van een bacteriële
bloedstroominfectie te onderscheiden.
Wat betreft behandeling in het ziekenhuis en health center: hoewel weinig bestudeerd, zien
vele patiënten (en zorgkundigen) intraveneuze behandeling en intramusculaire injecties als
meer powerful dan orale behandeling. Dr. Kouthon (zie Module 2) vertelt dat hij bij heel erg
bezorgde patiënten al eens vitamine B aan een perfusie laat toevoegen – dit geeft een gele
verkleuring aan het infuus, met een suggestie van kracht en activiteit. In het algemeen is de
verwachting naar medicatie bij de patiënt is hoog. Ook de arts of verpleegkundige, indachtig
de moeilijke diagnose, verwachten een medicamenteuze behandeling (antibiotica!) – met
overuse, inappropriate use and polypharmacy tot gevolg.
3.1.3 Gezondheidswerkers: arts, verpleegkundigen en andere ziekenhuisstaf
Verpleegkundigen hebben een sleutelrol in de dagelijkse patiëntenzorg. In vele gevallen
zijn zij de eerste die de triage en opvang doen van de patiënten, diagnoses stellen, de
behandeling opstarten en nadien de patiënt ook medisch opvolgen. Vele verpleegkundigen
hebben dan ook een zeer operationele medische kennis. Zij zijn ook vaak opgeleid voor
functies zoals anesthesie en basis-chirurgie en hebben goede contacten met de klinische en
technische ondersteunende diensten. Dergelijke functies zijn ook vaak in de medische
curricula voorzien en erkend door een diploma, zoals bijvoorbeeld assistant médical.
3
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper oliviavd. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,99. Je zit daarna nergens aan vast.