MATERIEEL STRAFRECHT (Samenvatting)
Overzicht van het Belgisch algemeen strafrecht
1. Inleiding tot de studie van het strafrecht => Begripsbepaling
1.1. Bepaling van het strafrecht
Ordening leven in gemeenschap veronderstelt aantal dwingende regels
Geheel = Geldende recht = Afdwingbaar
Overtredingen ervan worden gesanctioneerd => Verschillende sanctiesystemen
Burgerlijke sancties
Administratieve sancties (bv: Gasboete / schorsing of intrekking vergunning)
Disciplinaire sancties (beroepen die onderworpen zijn aan tuchtoverheid (dokter))
In sommige gevallen hecht de wetgever aan bepaalde waarden zodanig veel belang dat hij deze
afdwingt door bereidingen van strafsancties of straffen
1
, Rechtsgoederen die Strafwetboek op oog heeft (bv. bescherming van menselijke persoon)
Bijzondere wetten buiten Strafwetboek beschermen; onder bedreiging van straffen, een aantal waarden
Openbaar karakter te beschermen waarden verklaard waarom beroep doen op straffen
Positief strafrecht beoogt de handhaving aantal waarden => Varieert in tijd en ruimte
Drie kenmerken van strafrecht
Publiekrecht / legaal recht / sanctierecht
In elke gemeenschap zijn er misdrijven en sancties => Deel van positief strafrecht
Vanaf 19de eeuw ook aandacht voor de dader
Misdrijven, sancties en daders zijn dus kernbegrippen uit strafrecht
Rechter geeft verschillende soms bevlogen definities van strafrecht naargelang opvatting van auteurs
omtrent het doel van strafrecht en grondslag van recht om te straffen
Juridisch-praktisch oogpunt gedefinieerd als geheel van wetsbepalingen
Strafbare gedragingen aangegeven + sancties bepalen => Hetzij straffen, hetzij
beveiligingsmaatregelen die op daders toepasselijk zijn
Algemene principes weergeven die op bestraffing van die daders van toepassing zijn
Positief strafrecht is geldende strafrecht vastgelegd in verdragen, wetten, decreten, ordonnanties en regelementen
Wijsgerichte strafrecht is gericht op onderzoek van rationele en morele funderingen van
recht van gemeenschap om te straffen, van de doelstelling van straffen en van
eigenschappen die straffen moeten bezitten om sociale functies te vervullen
Onderscheid tussen absolute en relatieve theorieën
Absolute leer: Omdat iets misdaan hebt straf moet volgen => Er is een schuld aan de
gemeenschap die moet worden vereffend => Staat is gerechtigd te bestraffen omdat
men een misdrijf heeft gepleegd => Valt weinig te zeggen voor de mogelijkheid van
het OM om niet te vervolgen wegen opportuniteitsredenen of nog voor de verjaring
van de vordering of van de straf
Relatieve leer: Straf een geëigend middel om misdrijven te voorkomen => Er wordt niet
gestraft omdat betrokkene het verdient maar omdat het maatschappelijk nuttig is
Uiteenlopende standpunten => Strafrecht weerspiegelt een combinatie van elementen uit
absolute als relatieve theorie met wellicht de nadruk op elementen uit relatieve theorie
1.2. Kenmerken van het strafrecht
Strafrecht is publiekrecht
Plegen van misdrijf verticale (publiekrechtelijke) rechtsverhouding tussen dader van misdrijf
en gemeenschap => Wezenskenmerk van strafrecht
Recht tot straffen overgedragen aan staatsorganen => Staat is tussenkomende macht =>
Initiatief in handen van OM (overheidsorgaan) maar wel belangrijk dat OM de
gemeenschap vertegenwoordigt en niet de staat
Strafrecht kan losstaan van staatsorganen omdat het steunt op reactie van gemeenschap
=> Wanneer samenleving ziet dat overheid niet tegen strafbaar gedrag opkomt rijst het
gevaar dat medeburgers zelf het recht in handen nemen (chaos)
Gezond principe dat monopolie om te straffen bij staat berust
Naast verticale verhouding door plegen van misdrijf ook een horizontale (privaatrechtelijke)
rechtsverhouding tussen dader van misdrijf en slachtoffer van misdrijf
Zonder slachtoffers geen horizontale relatie
2
, Zelfs al is er een slachtoffer dan nog is in regel geen initiatief vereist van slachtoffer om
strafprocedure mogelijk te maken => Namens gemeenschap niet namens slachtoffer
strafprocedure gestart => Opstarten door OM
Er zijn rechtsstelsels waarbij dit niet mogelijk is zonder klacht
Geen publiek recht maar wel vorm van privaat recht
In België voornamelijk publiek recht en kan strafvordering op gang zonder initiatief
van slachtoffer => Enige uitzondering is klachtenmisdrijven
Slachtoffer kan wel deelnemen aan strafprocedure
Kan in meeste gevallen strafvordering opstarten => Door een klacht met burgerlijke partijstelling
Uitoefening van strafvordering het prerogatief van het openbaar ministerie
Slachtoffer staat niet in voor het vorderen van straffen => Publiek recht
Slachtoffer kan wel schadevergoeding vorderen
Private verhouding tussen dader en slachtoffer strafprocesrecht meer en meer beïnvloeden
Herdenken en versterken van de positie van het slachtoffer
Betrekken van slachtoffer in procedure van voorwaardelijke invrijheidstelling
Strafrecht is legaal recht
Wetgever moet optreden om bepaalde gedraging strafbaar te stellen (anders niet strafbaar)
Geen straf opleggen indien deze niet voorafgaand op een gedraging werd gesteld door wetgever
Niet vervolgen voor gedragingen die op het ogenblik dat ze gesteld werden geen misdrijf waren
Niet veroordeeld worden tot straffen die daarop niet gesteld waren
Waarborg van burger tegen willekeur
Strafrecht is sanctierecht
Sancties opgelopen door leden van gemeenschap die verplichtingen uit andere rechtstakken niet nakomen
Andere functie dan strafrechtelijke sancties of kortweg straffen
Privaatrecht treedt particulier belang van individuele rechtssubject op voorgrond
Strafrecht treedt publiek belang op voorgrond
Strafrechtelijke sancties zijn gekenmerkt door leedtoevoeging
Leedtoevoeging => Situatie van dader na ondergaan van straf, wezen van straf die
daaraan haar repressieve en preventieve werking ontleent
1.3. Kernbegrippen van het strafrecht
Misdrijven en sancties zijn traditionele kernbegrippen van strafrecht
Moderne strafrecht aan aandacht voor dader
Misdrijven = Gedragingen waarop de wet een straf stelt, de overtreding van de strafwet maakt dus
een misdrijf uit
Afzonderlijke wetten strafrechtelijke bescherming te organiseren van nieuwe waarden die
reeds in gedrang waren gebracht of althans dreigden te worden
Positieve daden strafbaar werden die effectieve schade hebben veroorzaakt maken ook
sommige onthoudingen louter misdrijven uit
Strafrechtelijke sancties = Zijn door de wet vastgestelde reacties op de schending van de
strafrechtelijke normen
Klassieke opvatting van strafrecht is sanctie een straf
Opleggen van leed tegenover degenen die inbreuk plegen op norm
Leed, vrijheidsberoving, aantasting van vermogen, ontzetting uit sommige rechten
3
, 19de eeuw evolutie
Invoeren van beveiligingsmaatregelen tegenover geesteszieken en minderjarigen
Invoeren van nieuwe straffen (bijvoorbeeld elektronisch toezicht) of
bestraffingsmodaliteiten (bijvoorbeeld uitstel of probatie) die hoofdzakelijk gericht zijn
op resocialiseren van betrokkenen
Grote waaier aan mogelijkheden ter beschikking van strafrechter
De dader => Aandacht van wetgever gekregen in 19 de eeuw
Sancties geïndividualiseerd en afgestemd op persoonlijkheid
Grote evolutie van daderbegrip door invoering van wet => Strafrechtelijke
verantwoordelijkheid van rechtspersonen
Sindsdien natuurlijke personen en vennootschappen strafrechtelijk vervolgd en
gesanctioneerd worden
1.4. Indeling van het strafrecht
Strafrecht twee takken
Formeel strafrecht of strafprocesrecht (wetboek van strafvordering)
Materieel strafrecht
Algemeen deel waarin principe op alle misdrijven toepasselijke regels voorkomen
Indeling van misdrijven, opgave van straffen, poging, deelneming, verval van straffen
Bijzonder deel dat de verschillende misdrijven afzonderlijk beschouwd
Delictsomschrijving, toepasselijke straf, bijzondere regels van bestraffing
Dit deel werd ook nog eens onderverdeeld
- Boek II van strafwetboek (bijzonder deel)
- Bijzondere strafwetten => Deelgebieden => Bepalingen van algemeen deel van
strafrecht aantreffen => Strafprocessuele aard
2. Inhoud en indeling van het strafrecht
Strafrecht
Strafrecht van gemeen recht
Strafwetboek met inbegrip van wetten die sindsdien hebben gewijzigd of aangevuld
Ook complementaire strafwetten
Bijzondere strafwetten
Definiëren en sanctioneren misdrijven die niet in strafrecht van gemeenrecht zijn
opgenomen => Het zijn afzonderlijke wetten
Wetten / decreten / ordonnanties / verordeningen / besluiten
1.5. Strafrecht van het gemeen recht
Deel van positief strafrecht => Beschermt juridische waarden
1.5.1. Het strafwetboek
België 1830 onafhankelijk => Franse Code Pénal van 1810
Strafwetboek in 1867 tot stand nadat minister De Haussy een commissie had aangesteld
belast met grondige herziening van strafrecht en opstellen van ontwerpen van nieuw
strafwetboek => Vooral Haus en Nijpels leidende rol
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper AnaïsPeeters. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €8,99. Je zit daarna nergens aan vast.
