ATMOSFEER
⁃ Groot deel v. Hedendaagse vormgeeft praktijk: lijkt niet opzoek te gaan naar nieuwe vormentaal of materialiteit
⁃ Authenticiteit: ontwerpers gaan eerder teruggrijpen naar het verleden (technieken, materialen en vormen die
relevantie al hebben bewezen)
=> eerder dat dan ambitie te hebben om op zoek te gaan naar iets nieuws
⁃ Dit thema: ontwerpers begin 20e eeuw, die toen opzoek waren naar nieuwe stijl voor de toekomst + vormgevers die
nadruk gaan leggen op bepaalde begrippen (zoals atmosfeer, emotie, …)
__PETER ZUMTHOR________________________________________________
- Groot meester: hele praktijk blijven focussen op belang van atmosfeer
- Daardoor eigenwijs oeuvre heeft opgebouwd: laatste 10-15 jaar opgepikt (laat in carrière)
=> paste toen pas in algemene ontwikkeling van vormgevers praktijk (zie thema. Authenticiteit)
- 1943
Peter Zumthor - eigen woning en atelier, Haldenstein
Typerend deel praktijk: bewust blijven wonen in Zwitsers platteland (weg van grote steden, en grote
architecten bureau’s)
=> weg van trends in vormgevers wereld: kan op die manier werken zonder veel afleiding
Voormalige boerderij: verbouwd tot woning en atelier
=> met herkenbare materialen: worden in hun eerlijke gedaante getoond (beton, hout, glas,
…)
=> werken/projecten: zonder echt nadrukkelijke stijl, ipv. Zoekt hij een bepaalde atmosfeer
en legt hij het kenmerk van de ruimte erin(belangrijkste aspect van Zumthor)
‘Kwaliteit van een ruimte, valt te meten aan de hand van atmosfeer’
=> goede projecten hebben een gepaste, intense atmosfeer
=> de menselijke ervaring bij een ontwerp is het uitgangspunt
Subjectiviteit: belangrijke insteek bij projecten van Zumthor
Ontwerpproces (van zo een ruimte): met veel tekeningen en maquettes, waarbij hij vaak ook de
uiteindelijk echte materialen gebruikt
=> om eindresultaat zo goed mogelijk af te toetsen, en inschatten wat de atmosfeer in en
rond ruimtes zal zijn
Geen grote rationele theorieën of hoogstaande, technische ambities. Maar puur sfeer.
Peter Zumthor - Pritzker prijs, 2009
Wordt algemeen beschouwd als prijs voor vormgeving
Peter Zumthor - Bruder Klaus Kapel, Mechernich, 2007
Typerend eerste voorbeeld in DL
Opdracht van vereniging van lokale boeren die kapel wouden oprichten
Heel eigenwijze, unieke kapel van gemaakt
=> locatie: heuveltop middenin weilanden van die boeren
=> uitgepuurd, maar natuurlijk aanvoelend volume erop geplaatst (abstract en geometrisch
volume)
Volume: toont zich nooit helemaal, wordt nooit echt volledig duidelijk (behalve bij luchtfoto’s)
=> gevolg: toont zich anders voor als je het benaderd van verschillende kanten
Geometrische vorm + materialisering in beton waaraan gelig zand is toegevoegd (in kleine laagjes
gegoten
=> waardoor esthetiek en textuur doen denken aan natuurlijke rotsen + kleur gaat mooi op in
landschap
Interieur: gaat binnen langs driehoekige deur
=> binnenruimte: groot contrast met buiten
=> na veel onderzoek: tipi van ruwe boomstammen (daarrond kwam beton, laag per laag en
ruw gegoten)
, => na uitharden beton: boomstammen zorgvuldig en gecontroleerd weggebrand (maakt
project ingenieurs en uniek)
=> schaars bemeubelde ruimte (bank, aanrecht voor kaarsen, heiligenbeeld op sokkel -> met
gelijkaardige materialiteit als rest kappel)
Resultaat: sacraal en unieke ruimte. Die gevormd werd door structuur boomstammen + textuur en
bijhorende geur (ervaring bij aanraking van beton, … + atmosfeer)
=> tipi was groter dan betonblok: open daglicht ‘gat’ ontstaan
=> groot contrast binnen en buiten
=> tipi vorm: verklaard vorm van deur
Belang maquettes: hier duidelijk, heeft zorgvuldig moeten inschatten wat effect was van proces + wat
juiste gewenste vorm was van tipi + …
=> uitgevoerd in gelijkaardige materialen: om project goed te kunnen inschatten
Peter Zumthor - Therme Vals, Vals, 1996
Project dat internationale doorbraak betekende
Opdracht: carte blanche + interessante context (heeft helemaal zijn eigen ding kunnen doen)
=> heeft rest van loopbaan mee bepaald
1983: stad Vals kocht failliet hotelcomplex op (dateerde van jaren 60)
=> groot aantal jobs verloren: maar proberen ze te behouden (Door nieuwleven in complex te
blazen)
Wedstrijd: opdracht: nieuwe hedendaagse complex van thermische baden, als eerste stap in
herontwikkeling
=> toen nog niet veel ontworpen: kenmerk Zumthor: ontwerpt traag (neemt tijd door
tekeningen en maquettes, om zo ontwerpproces te laten sturen door persoonlijk buik gevoel)
=> Won vertrouwen van stad en dus wedstrijd: en dus hier geduurd van 1983-1996
Complex lijkt uit berg te komen
=> idee: bron van water dat uit berg komt
=> Belangrijk ontwerpmethodiek: start bij typerend, gepast beeld van project. Soort concept
dat heel ontwerpproces gaat inleiden
Grondplan: toont ander concept: complex bestaat uit 2 grote baden (1 buiten en 1 binnen)
=> waarbij omgevende architectuur: groot aantal blokjes die constructie van gebouw gaan
bepalen (het dak wordt eraan gehangen, organiseren circulatie) + in blokjes verschillende
verrassingen (kruidenbad, douches, …)
=> ontstaan van heel atmosferische ruimtes: door vormgeving + ligging gebouw (heel
kwalitatief project als resultaat)
⁃ Belangrijk bij Zumthor: Start beeld = begin principe, volgende beslissingen staan in functie daarvan (dienen om
basis beeld te verwezenlijken)
Project internationaal opgepikt: zorgde voor vele nieuwe opdracht vragen, maar hij wou ten
alpentijden vermijden om dit soort centra overal ter wereld te gaan krijgen
=> nam dus maar handvol opdrachten aan: die hij telkens grondig anders aanpakte
Peter Zumthor - Serpentine Paviljoen, London, 2011
Geslaagd project daarvan: in grootste park van stad (Hyde park)
=> bevind zich een klein gebouw: serpentine kunstgalerij
=> sinds 2000: tijdelijk paviljoen gebouwd (elk jaar een ander, vragen altijd aan vormgever
om het vorm te geven)
Zumthor in 2011: ook hier niet opzoek naar exotische vormentalen of bouwtechnieken
=> herleid het paviljoen tot 1 idee: creëert eenvoudig, rechthoekig omsloten tuin met wild
bloemen
=> typologie (tuin omgeven door muur): klassiek gegeven, wordt ‘hortus conclusus’ genoemd
(= gesloten tuin)
=> basis idee hier + al de rest zal daar onder zekere maten ondergeschikt aan zijn, maar toch
verdere beslissingen goed uitgedacht en horen tot geheel
