Dit is een samenvatting van sociaal zekerheidsrecht, gedoceerd door Prof. Yves Jorens aan de UGent. Het bevat alle slides en lesnotities. Ik behaalde een 15/20 in eerste zit.
Slides die niet in het handboek staan moet je kennen
Stellingvragen, open vragen en casussen
Inhoudsopgave
DEEL I: algemeen deel ..................................................................................................................................... 2
Begrip ................................................................................................................................................................. 4
Inhoudelijk.......................................................................................................................................................... 5
Politieke opvattingen als baken voor uitwerking ............................................................................................. 8
De ontwikkeling van de sociale zekerheid in België: een evolutie ................................................................. 13
Sociale zekerheid als grondrecht ..................................................................................................................... 16
Administratieve organisatie van de sociale zekerheid ................................................................................... 20
Deel II: de financiering van de sociale zekerheid en toepassingsgebied ......................................................... 33
De uitdagingen................................................................................................................................................. 33
Hoe betalen? .................................................................................................................................................... 35
De bijdragen ..................................................................................................................................................... 37
Recapituleren ................................................................................................................................................... 56
Toepassingsgebied van de SZ .......................................................................................................................... 57
DEEL VI: werkloosheid ................................................................................................................................ 131
DEEL V: pensioenen .................................................................................................................................... 153
DEEL VI: gezinsbijslagen .............................................................................................................................. 168
DEEL VII: sociale bijstand ............................................................................................................................ 169
DEEL VIII: internationale aspecten .............................................................................................................. 178
1
, DEEL I: algemeen deel
…Een veelvoud aan begrippen kom je tegen…
• Sociaal recht: het recht van overheidsinterventies om de welvaart en het welzijn van de
bevolking te garanderen op alle gebieden waarop dit door de burgers zelf niet of niet in
maatschappelijk aanvaardbare mate kan worden verwezenlijkt.
• Sociale zekerheid … en sociaal statuut: vooral in engelstalige landen. In belgie wordt hiervan
gesproken voornamelijk in verband met het “algemeen” stelsel voor werknemers ó sociaal
statuut en sociale verzekering: voor zelfstandigen (sociaal statuut ook voor
overheidspersoneel)
• Sociale verzekering: is een techniek om aan sociale zekerheid te doen. Het is een middel. Deze
term wordt gebruikt in Nederland, Duitsland en Scandinavië
- Eerste techniek: de subsidiëring: plaatselijke overheden begonnen subsidies te verlenen
aan onderlinge verzekeringskassen van arbeiders, om te beletten dat zij bij economische
crises of bij epidemieën over de kop zouden gaan.
o De meest behoeftigen en de slechtste risico’s blijven uitgesloten
o Technische problemen bij het toekennen van de subsidies:
§ Ofwel bevoordeelt men de reeds beter gesitueerde groepen als men
subsidies geeft in verhouding met de bijdrage van leden
§ Ofwel ondermijnt men het gezond zelfstandig beheer als men subsidies
verleent in verhouding tot de uitgaven
- Andere techniek: het verplicht maken van de verzekering
o Vereist diepgaande structurele hervormingen in het verzekeringsstelsel
o Verzekering kon niet in handen blijven van private winstbeogende organisaties à
verzekering moest in handen gegeven worden van degenen die de bijdragen
betaalden en werd van nabij gecontroleerd door de openbare overheden
• Sociale verzorgingsstaat / sociale welvaartsstaat
• Sociale bijstand: minimumvoorzieningen voor de niet-actieven
• Sociale voorzieningen (huisvesting…)
• Welzijnsrecht
à US The Social Security Act of 1935
• Eerste keer term “sociaal” gebruikt
- → staat komt tussen. In wat? Als bepaalde risicos zich voordoen die het waard zijn om
gedekt te worden
- → algemeen door maatschappij als risico beschouwd waarvoor bescherming vereist is:
verlies van inkomsten / bepaalde kosten
- → element van “solidariteit”
o “sociale kwestie” in het Afrikaans: “bestaansbeveiliging”
§ Zekerheid bieden (enge visie) aan eenieder wanneer hun bestaan in het
gedrang komt: sociale zekerheid (9 traditionele risico’s à zijn
voorbijgestreefd) + arbeidsrecht: datum van 9 mei 1962
§ Tegen ‘wat’ (ruime visie): sociale bijstand, gezondheidszorg, huisvesting,
jeugdbescherming
§ Recht op sociale zekerheid kwam in de Grondwet, maar bevat geen
definitie
§ à komt verandering in door de wet handvest sociaal verzekerde: sociale
zekerheid is nu een juridisch begrip dat vatbaar is voor interpretatie door
de rechtbanken.
à Ruim begrip → sociale rechtstaat: solidariteit uitbouwen
2
, • Europees sociaal handvest
- Sociale rechten nl. arbeid, sociale zekerheid, moederschapsbescherming,
jeugdbescherming, beroepsopleiding, bescherming van het gezin, sociale bijstand, vrij
verkeer van werknemer, vrije vestiging, bescherming migrerende werknemers
• Om welzijn en welvaart van de mens te dekken
• Tendens is dat het beter is om het ruimer te begrijpen
Door wie? Priveverzekeraar is bijna onmogelijk bij die 9 risico’s : premies zouden te hoog zijn
• Door overheidsingrepen
Hoe zekerheid tot stand brengen? Wat kan je helpen die zekerheid te bekomen
• Familie?
- De pater familias
- De afhankelijkheid van elkaar: je bent afhankelijk van elkaar, maar we baseren ons wel
minder hierop dan vroeger à we gaan naar de staat, eerder dan naar de familie ó in
Afrika, meer collectivistische landen: men gaat ten rade bij de familie.
o Vb: OCMW-wetgeving: oh geeft armen een uitkering; maar soms w dat verhaald
op de onderhoudsplichtige -> zijn vaak gevoelige zaken
- Wat als er geen kinderen zijn?
- Onderhoudsverplichting
• Sparen?
- Elke maand een deeltje opzij leggen voor vb. pensioen
- Probleem:
o Doen mensen niet altijd?
o Als er geen geld is?
- Oplossing: aanvullende sociale zekerheid: sociale zekerheid wordt beperkt geboden; maar
zelf moet je ook ervoor zorgen (vb. je moet zelf sparen en dan krijg je nog aanvullen
pensioen)
o => zelf actief een welvaartstaat creeeren; zelf inspanning leveren
- Hoe verhoudt eigendom zich met steun?
o Spaart geld en je betaalt bijdragen; opeens is er crisis en wat gebeurt er als de
overheid zegt ‘we hebben geen geld meer’ en overheid zal een procentje nemen
van je spaargeld. Is die bijdrage eigendom waardoor er inbreuk door de overheid
op eigendom van particulier ontstaat of niet?
- Eigen verantwoordelijkheid: groeit in tijden van tekorten: de enorme kas van de overheid
van talloze miljarden volstaat niet à de activerende rol van het individu is heel belangrijk:
je moet zelf verantwoordelijkheid gaan nemen.
o Rol van de aanvullende soc. zekerheid
o Activerende rol van het individu
• Liefdadigheid? Dit kwam initieel door de godshuizen, door aalmoezen aan de armen, maar dit
is discretionair à later meer en meer geïnstitutionaliseerd, maar daar kan je géén zekerheid
mee opbouwen.
- Discretionair: je kiest wie je wel en niet gaat helpen à er is geen zekerheid
- Kerk? Rijken? Privé?
• Aansprakelijkheid? 'diegene die verantwoordelijk is moet betalen’
- Moeilijk bewijs
o Vb. arbeidsongeval: moeilijk om tegen je WG te bewijzen van fout + schade..
- Voor allen?
- Verhouding aansprakelijke en slachtoffer
• Verzekering?
- a) Wil 2 zaken dekken
o → Bedrag van de premie zonder tegenprestatie en beperkt verlies als risico zich
voordoet
o Probleem
3
, § Selectie en auto-selectie: slechte risico’s wil men niet en voor goede zaken wil
men zichzelf niet verzekeren
• 50-jarigen met terminale kanker wil men niet laten verzekeren, dat is
niet interessant
• Jonge mensen die beginnnen te werken willen zich nog niet laten
verzekeren want er zijn weinig risico’s
o Wat bij faillissementverzekeringsmaatschappijen?
- b) Verzekering binnen bepaalde groepen, gilden,mutualiteiten
o Groepen gaan voor hun eigen leden een zekerheid bieden bij een risico. Dat werd
te duur à het werd een sociale verzekering (waarbij de staat tussenkomt)
- c) “Sociale” verzekering
o De staat komt tussen, MAAR vragen blijven:
§ Verplicht / vrijwillig? Kun je mensen gaan dwingen om daar deel aan te
nemen
§ Bepaalde of alle noden? Wat gaan we dekken?
§ Enkel meest behoeftigen? Iedereen iets geven, of enkel de
geldbehoeftigen?
• Vb. iedereen krijgt kinderbijslag ongeacht hoeveel geld je al hebt
§ Ganse bevolking of bepaalde groepen?
§ Wie organiseert? Staat of privé- organisaties?
• Doet de staat dat, of doen privé-organisaties dat ook (vb.
vakbond; mutualiteit..)
§ Universele of “means-tested” uitkeringen?
• Means-tested: enkel degene die het nodig hebben
• Sociale zekerheid: algemene doelstelling “bestaansbeveiliging” te schenken
Hoe zekerheid tot stand brengen?
=> Sociale zekerheid:
• Algemene doelstelling van SZ is “bestaansbeveiliging” te schenken
Begrip
• Begrip: Geheel aan sociale voorzieningen dat tot doel heeft aan alle burgers op elk ogenblik
van hun bestaan een bestaansbeveiliging te geven.
• Onder te verdelen in:
- Loonvervangende uitkeringen: Ik ben werknemer (loon) à risico: werkloos, ouderdom;
ongeschikt
o Arbeidsongeschiktheid
§ Ziekte en ongeval privéleven
§ Arbeidsongeval en beroepsziekte
o Werkloosheid
o Ouderdom en overlijden
o à Beroepsactiviteit
- Loonaanvullende vergoedingen “kostendekkend”: Risico: medische kosten,
gezinsbijslag,… à Iedereen krijgt dit => want iedereen heeft deze kosten
o Gezondheidszorg
o Gezinsbijslagen
o → Beroepsactiviteit of afgeleide rechten
o → Vrijwel de hele bevolking
- Sociale bijstand: je zit in armoederisico
o Vangnet
Pyramide van de sociale zekerheid
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper helena11. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €7,99. Je zit daarna nergens aan vast.
