AP hogeschool
Samenvatting
Professioneel redeneren 1
Laura Schellekens
Schooljaar 2022-2023
,INHOUDSOPGAVE
DEEL 1: GRONDSLAGEN VAN DE ERGOTHERAPIE (NIKI BULCKMANS)
1. De beroepsvorming van de ergotherapie ..................................................................................................... 8
1.1 Definitie ......................................................................................................................................................... 8
1.1.1 FOD gezondheid ..................................................................................................................................... 8
1.1.2 Van Hartingsveldt (2010) ....................................................................................................................... 8
1.1.3 AOTA ...................................................................................................................................................... 8
1.1.4 Ergotherapie is…..................................................................................................................................... 8
1.1.5 Missie ergotherapie (WFOT, 2012) ........................................................................................................ 8
1.2 Het begin en evolutie .................................................................................................................................... 9
1.2.1 Van klassieke oudheid tot moderne tijd ................................................................................................ 9
1.2.2 Eerste aanzetten tot beroepsvorming ................................................................................................... 9
1.3 Het ontstaan................................................................................................................................................ 10
1.3.1 Invloed van oorlogen............................................................................................................................ 10
1.3.2 België: aanzetten tot beroepsvorming ................................................................................................. 11
1.3.3 Ergotherapie in België .......................................................................................................................... 12
2. Paradigma of kerndomein van de ergotherapie ......................................................................................... 12
2.1 Definities ..................................................................................................................................................... 12
2.2 Dagelijks handelen of occupaties ................................................................................................................ 12
2.3 Uitgangspunten van het handelen .............................................................................................................. 12
2.3.1 De mens is een handelend wezen ........................................................................................................ 13
2.3.2 Handelen is het resultaat van de dynamische interactie van de persoon, de activiteit en de context 13
2.3.3 Handelen geeft betekenis aan het leven.............................................................................................. 13
2.3.4 Handelen beïnvloedt gezondheid en welzijn ....................................................................................... 14
2.3.5 Handelen regelt de tijd en structureert de dag.................................................................................... 14
2.3.6 Handelen geeft persoonlijke ervaringen .............................................................................................. 14
2.3.7 Mensen kunnen verstoringen in het handelen ervaren ....................................................................... 14
2.3.8 Handelen heeft een therapeutische potentie ...................................................................................... 15
2.4 Ergotherapie ................................................................................................................................................ 15
2.5 Adaptatie ..................................................................................................................................................... 15
2.5 Ordenen van handelen ................................................................................................................................ 16
2.6 Dagelijks handelen en participatie .............................................................................................................. 16
2.7 Participatie .................................................................................................................................................. 16
2.7.1 Vormen van participatie:...................................................................................................................... 16
3. De cliënt ..................................................................................................................................................... 17
3.1 Definitie ....................................................................................................................................................... 17
1
, 3.2 Verschuiving ................................................................................................................................................ 18
3.3 Populatie en organisatie ............................................................................................................................. 18
3.4 Kwetsbare burgers ...................................................................................................................................... 18
3.4.1 Empowerment...................................................................................................................................... 19
3.4.2 Zelfmanagement .................................................................................................................................. 19
3.4.3 Vermaatschappelijking ......................................................................................................................... 19
3.5 Dialooggestuurde zorg ................................................................................................................................ 19
3.5.1 Dialooggestuurde zorg tussen Ergotherapeut en cliënt ....................................................................... 19
3.5.2 Dialooggestuurde zorg ......................................................................................................................... 20
3.5.3 Conlusie dialooggestuurde zorg ........................................................................................................... 21
4. De ergotherapeut ....................................................................................................................................... 21
4.1 Wat doet de ergotherapeut? ...................................................................................................................... 21
4.2 Dimensies van het ergotherapeutisch handelen ........................................................................................ 21
4.3 Basiselementen van ergotherapeutische interventie ................................................................................. 23
4.3.1 Canadian Model of Client Centered Enablement (CMCE) .................................................................... 23
4.4 Persoonlijke kwaliteiten .............................................................................................................................. 23
4.4.1 Use of self ............................................................................................................................................. 23
4.4.2 Creativiteit ............................................................................................................................................ 23
4.5 Ethische code .............................................................................................................................................. 24
4.5.1 Aanleiding ethische code ..................................................................................................................... 24
4.5.2 Ethische code ergotherapie ................................................................................................................. 24
4.5.3 Ethische principes bij de uitoefening van het beroep .......................................................................... 24
4.5.4 Ethisch redeneermodel ........................................................................................................................ 24
5. Methodisch handelen................................................................................................................................. 25
5.1 Definitie ....................................................................................................................................................... 25
5.2 Fasen van het methodisch handelen .......................................................................................................... 25
5.2.1 Fase 1: kennismaking ........................................................................................................................... 25
5.2.2 Fase 2: inventarisatie (diagnostische fase)........................................................................................... 26
5.2.3 Fase 3: doelbepaling en plan van aanpak ............................................................................................ 27
5.2.4 Fase 4: uitvoeren van het plan van aanpak .......................................................................................... 28
5.2.5 Fase 5: evaluatie en nazorg .................................................................................................................. 28
5.2.6 Samenvatting fasen van methodisch handelen ................................................................................... 28
6. Opstellen van doelen.................................................................................................................................. 28
6.1 Doelstellingen.............................................................................................................................................. 28
6.1.1 Wat is een doelstelling? ....................................................................................................................... 28
6.1.2 Waarom doelen? .................................................................................................................................. 29
6.1.3 Doelen bepalen .................................................................................................................................... 29
2
, 6.2 SMART doelen formuleren .......................................................................................................................... 29
6.3 Behandelplan .............................................................................................................................................. 29
6.3.1 Doelen op verschillende niveaus.......................................................................................................... 29
6.3.2 Het behandelplan ................................................................................................................................. 30
6.3.3 Afspraken rond doelen ......................................................................................................................... 30
6.3.4 Hulpmiddel: kernwoorden ................................................................................................................... 32
6.3.5 Voorbeelden van doelen ...................................................................................................................... 32
7. Context en internationale context .............................................................................................................. 33
7.1 Context ........................................................................................................................................................ 33
7.2 Context based werken ................................................................................................................................ 33
7.3 Begrippen .................................................................................................................................................... 33
7.3.1 Omgeving ............................................................................................................................................. 34
7.3.2 Maatschappelijke en institutionele context ......................................................................................... 35
7.4 Internationale beroepsverenigingen en netwerken ................................................................................... 35
8. Gezondheid en welzijn ............................................................................................................................... 35
8.1 Begrippen .................................................................................................................................................... 35
8.1.1 Gezondheid .......................................................................................................................................... 35
8.1.2 Welzijn .................................................................................................................................................. 36
8.1.3 Quality of life ........................................................................................................................................ 37
8.2 Sociale determinanten van gezondheid ...................................................................................................... 37
8.2.1 Regenboogmodel ................................................................................................................................. 37
8.2.2 Mensenrechten en gezondheid ........................................................................................................... 37
8.3 Indeling van gezondheidszorg ..................................................................................................................... 37
8.3.1 Gezondheidszorg .................................................................................................................................. 37
8.3.2 Indeling gezondheidszorg..................................................................................................................... 38
8.4 Gezondheidszorg in België .......................................................................................................................... 39
8.4.1 Indicatoren ........................................................................................................................................... 39
8.4.2 Uitdagingen .......................................................................................................................................... 39
8.5 Tendensen in de gezondheidszorg .............................................................................................................. 39
8.6 Preventie en gezondheidsbevordering ....................................................................................................... 39
8.7 Gezondheidsbevordering en ergotherapie ................................................................................................. 40
9. Gezondheidszorg ........................................................................................................................................ 40
9.1 Bevoegdheden gezondheidszorg op verschillende niveaus ........................................................................ 40
9.1.1 Gezondheidszorg op Europees niveau ................................................................................................. 41
9.1.2 Belgische gezondheidszorg .................................................................................................................. 41
9.1.3 Bevoegdheden gezondheidszorg ......................................................................................................... 41
3
, 9.2 Sociale zekerheid in België (federaal niveau) .............................................................................................. 44
9.2.1 Omschrijving sociale zekerheid ............................................................................................................ 44
9.3 Ziekteverzekering (federaal niveau) ............................................................................................................ 45
9.3.1 Werking ................................................................................................................................................ 45
9.3.2 Mutualiteiten/ziekenfondsen .............................................................................................................. 45
9.3.3 Hoe? ..................................................................................................................................................... 45
9.3.4 Terugbetaling van geneeskundige zorgen............................................................................................ 46
9.3.5 Binnen ergotherapie ............................................................................................................................ 47
9.4 Gefedereerde staten ................................................................................................................................... 48
9.4.1 Vlaamse sociale bescherming .............................................................................................................. 48
9.4.2 Erkenning ergotherapeut ..................................................................................................................... 48
9.5 Provinciaal niveau ....................................................................................................................................... 49
9.6 Gemeentelijk niveau ................................................................................................................................... 49
10. Kwaliteitszorg ........................................................................................................................................... 49
10.1 Kwaliteit in de gezondheidszorg ............................................................................................................... 49
10.1.1 Inleiding .............................................................................................................................................. 49
10.1.2 Dimensies ........................................................................................................................................... 49
10.1.3 Systematische kwaliteitszorg ............................................................................................................. 50
10.2 Wat is kwaliteitszorg? ............................................................................................................................... 50
10.2.1 Drie stappen ....................................................................................................................................... 50
10.2.2 Kwaliteitszorg op verschillende niveaus ............................................................................................ 50
10.2.3 Patiënten en consumentenverenigingen ........................................................................................... 53
10.3 Voorbeelden .............................................................................................................................................. 53
DEEL 2: WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK & MODELLEN (FREYA DE ZUTTER)
1. Professioneel redeneren ............................................................................................................................ 54
1.1 Definitie ....................................................................................................................................................... 54
1.2 Begrippen .................................................................................................................................................... 54
1.2.1 Empirisch-analytisch referentiekader .................................................................................................. 54
1.2.2 Interpretatief referentiekader ............................................................................................................. 55
1.3 Vormen van professioneel redeneren ........................................................................................................ 55
1.3.1 Procedureel redeneren ........................................................................................................................ 55
1.3.2 Interactief redeneren ........................................................................................................................... 55
1.3.3 Narratief redeneren ............................................................................................................................. 55
1.3.4 Pragmatisch redeneren ........................................................................................................................ 56
1.3.5 Conditioneel redeneren ....................................................................................................................... 56
1.3.6 Ethisch redeneren ................................................................................................................................ 56
4
, 1.3.7 Overzicht professioneel redeneren ...................................................................................................... 56
1.3.8 Politiek redeneren ................................................................................................................................ 57
1.4 Van redeneerproces naar besluitvorming ................................................................................................... 57
1.5 Evidence based practise (EBP) of evidence informed practise (EIP) ........................................................... 57
1.5.1 Perspectief van de cliënt (voorbeeld) .................................................................................................. 57
1.5.2 Perspectief van de ergotherapeut (voorbeeld) .................................................................................... 57
1.5.3 Bewijs (evidence) ................................................................................................................................. 58
1.5.4 Context ................................................................................................................................................. 58
1.5.5 Proces ................................................................................................................................................... 58
1.6 PICO-methode ............................................................................................................................................. 58
1.6.1 PICO ...................................................................................................................................................... 58
1.6.2 Voorbeeld ............................................................................................................................................. 59
2. PICO-methode en literatuuronderzoek....................................................................................................... 59
2.1 Pico bij een klinische vraag.......................................................................................................................... 59
2.1.1 Inleiding ................................................................................................................................................ 59
2.1.2 Toepassing............................................................................................................................................ 59
2.1.3 Voorbeelden ......................................................................................................................................... 60
2.2 Onderzoeksvraag......................................................................................................................................... 61
2.3 Evidence ...................................................................................................................................................... 61
2.3.1 Waarom zoeken naar evidence? .......................................................................................................... 61
2.3.2 Literatuur ............................................................................................................................................. 61
2.3.3 Hoe zoeken naar literatuur: methode .................................................................................................. 61
2.3.4 Methode (systematisch) literatuuronderzoek ..................................................................................... 62
2.3.5 Waar zoeken?....................................................................................................................................... 62
2.3.6 Hulpmiddelen in de zoektocht ............................................................................................................. 62
2.3.7 Evidence zoeken via het internet ......................................................................................................... 62
2.3.6 Relevante tijdschriften voor ergotherapie ........................................................................................... 63
2.3.7 Conclusie literatuuronderzoek ............................................................................................................. 63
3. Wetenschappelijk onderzoek ..................................................................................................................... 63
3.1 Inleiding ....................................................................................................................................................... 63
3.1.1 Wat is wetenschappelijk onderzoek? ................................................................................................... 63
3.1.2 Waarom is deze systematische manier nodig? .................................................................................... 63
3.1.3 Inductie en deductie ............................................................................................................................ 64
3.2 Soorten onderzoek ...................................................................................................................................... 64
3.2.1 Op basis van doel ................................................................................................................................. 65
3.2.2 Op basis van grondvorm ...................................................................................................................... 65
5
, 3.3 Wetenschappelijk onderzoeksproces ......................................................................................................... 65
3.3.1 Stappenplan ......................................................................................................................................... 65
3.3.2 Evidence pyramid ................................................................................................................................. 66
3.3.3 Toenemend bewijs ............................................................................................................................... 66
3.3.4 Gebruik van wetenschappelijk onderzoek in de ergotherapiepraktijk ................................................ 66
3.4 Occupational science................................................................................................................................... 67
4. Modellen (deel 1) ....................................................................................................................................... 68
4.1 Model .......................................................................................................................................................... 68
4.2 KAWA-model ............................................................................................................................................... 68
4.2.1 Visuele voorstelling .............................................................................................................................. 68
4.2.2 Elementen ............................................................................................................................................ 68
4.2.3 Ontwikkeling ........................................................................................................................................ 70
4.2.4 Geschiedenis ........................................................................................................................................ 70
4.2.6 Praktijk ................................................................................................................................................. 71
5. Modellen (deel 2) ....................................................................................................................................... 71
5.1 Inleidende begrippen .................................................................................................................................. 71
5.1.1 Visie en missie ...................................................................................................................................... 71
5.1.2 Paradigma ............................................................................................................................................ 71
5.1.3 Kennis ................................................................................................................................................... 71
5.1.4 Theorie ................................................................................................................................................. 72
5.1.5 Referentiekader ................................................................................................................................... 72
5.1.6 Methoden............................................................................................................................................. 72
5.1.7 Model ................................................................................................................................................... 72
5.1.8 Raamwerk ............................................................................................................................................ 73
5.1.9 Classificatie ........................................................................................................................................... 73
5.1.10 Taxonomie .......................................................................................................................................... 73
5.2 Ergotherapeutische modellen ..................................................................................................................... 73
5.2.1 MOHO (model of human occupation).................................................................................................. 73
5.2.2 PEO (person-environment-occupation) ............................................................................................... 75
6. Modellen (deel 3) ....................................................................................................................................... 76
6.2 CMOP-E (Canadian model of occupational performance and engagement) .............................................. 76
6.2.1 Inleiding ................................................................................................................................................ 76
6.2.2 Ontstaan ............................................................................................................................................... 77
6.2.3 Nood aan procesmodel ........................................................................................................................ 77
6.2.4 Kernbegrippen ...................................................................................................................................... 78
6.2.5 Model ................................................................................................................................................... 78
6.2.6 Samenvatting ....................................................................................................................................... 79
6
, 6.2.7 Fit-chart (zie GROET p 346-347) ........................................................................................................... 79
6.2.8 CMOP-E vs COPM ................................................................................................................................. 80
6.3 OTPF (Occupational therapy practise framework) ...................................................................................... 80
6.3.1 Omschrijving......................................................................................................................................... 80
6.3.2 Aspecten van het domein ergotherapie binnen OTPF ......................................................................... 81
6.3.3 Kritische blik op OTPF ........................................................................................................................... 83
6.3.4 Besluit ................................................................................................................................................... 83
7
,PROFESSIONEEL REDENEREN 1
DEEL 1: GRONDSLAGEN VAN DE ERGOTHERAPIE (NIKI BULCKMANS)
1. DE BEROEPSVORMING VAN DE ERGOTHERAPIE
1.1 DEFINITIE
1.1.1 FOD GEZONDHEID
• “Een ergotherapeut behandelt, begeleidt en adviseert personen die beperkt worden door een fysiek
letsel of ziekte, psychosociale problemen, cognitieve problemen, ontwikkelings- of leerstoornissen of
verouderingsprocessen.
• Een ergotherapeut wordt voornamelijk tewerkgesteld in ziekenhuizen, residentiële instellingen,
revalidatiecentra, maar ook in dagcentra voor bejaarden of personen met een beperking,
onderwijsinstellingen, preventiediensten, thuiszorg en -hulp…
• De technische prestaties die door de ergotherapeut worden uitgevoerd vereisen een omstandig
geneeskundig voorschrift. Ze kaderen in een totaal revalidatieplan van de patiënt dat is opgemaakt in
een multidisciplinair team onder leiding van een arts of in overleg en samenwerking met een andere
gezondheidszorgbeoefenaar indien de revalidatie zich beperkt tot de specifieke activiteiten van dat
beroep.”
→ verouderde definitie: het is ruimer dan alleen maar revalideren
1.1.2 VAN HARTINGSVELDT (2010)
• “Ergotherapie is een beroep dat zich inzet om de gezondheid en het welzijn van mensen te
bevorderen met als aangrijpingspunt het mogelijk maken van het dagelijks handelen (enabling
occupation).”
→ verschil met FOD:
o Mogelijk maken is ruimer omschreven dan ‘behandelen, begeleiden en adviseren’
o ‘Inzet op gezondheid en welzijn: in stand houden, coaching, omgeving aanpassen
o Ruimer: ‘dagelijks handelen’ is veel meer dan revalideren
1.1.3 AOTA
• “The American Occupational Therapy Association defines an occupational therapist as someone who
"helps people across the lifespan participate in the things they want and need to do through the
therapeutic use of everyday activities (occupations).”
→ dagelijks handelen of betekenisvolle activiteiten gebruiken om te participeren in het leven
1.1.4 ERGOTHERAPIE IS…
• Het mogelijk maken van (= enabling)
• Betekenisvol handelen, betekenisvolle activiteiten
• In functie van participatie & kwaliteit van leven, welzijn en gezondheid
1.1.5 MISSIE ERGOTHERAPIE (WFOT, 2012)
• Occupational therapy is a client-centered health profession concerned with promoting health and
well-being through occupation. The primary goal of occupational therapy is to enable people to
participate in the activities of everyday life. Occupational therapists achieve this outcome by working
8
, with people and communities to enhance their ability to engage in the occupations they want to, need
to, or are expected to do, or by modifying the occupation or the environment to better support their
occupational engagement
o Occupatie = betekenisvolle activiteiten
▪ Mogelijk maken dat mensen kunnen deelnemen aan activiteiten van het dagelijks
leven + promoot gezondheid en levenskwaliteit
▪ Met groepen, organisaties werken
▪ Capaciteiten vergroten (revalideren), maar ook activiteit of omgeving aanpassen
o Ergotherapeut helpt bij het gaan van uitsluiting naar aanpassingen naar inclusie
▪ Toegankelijkheid van samenleving en activiteiten zodat het inclusief is voor
iedereen, ook personen met een beperking
1.2 HET BEGIN EN EVOLUTIE
• The use and effectiveness of occupation as a therapeutic or health supporting medium continues to
challenge educators researchers and practitioners today
1.2.1 VAN KLASSIEKE OUDHEID TOT MODERNE TIJD
• Klassieke oudheid
o Fysiek <-> geestelijk handelen, “balans in lichaam: theorie van lichaamssappen”, “mens sana
in copore sano”, zieken en zwakken soms gedood: positie van zieken was zeer slecht, ze
werden gestraft
o Personen in psychiatrische instellingen doelgericht activiteiten laten doen
o Men heeft al lang het inzicht dat activiteiten een therapeutisch middel kunnen zijn
• Middeleeuwen
o “Ora et labora”, gezondheid = godvruchtig leven, zieken en zwakken hebben recht op
bescherming (sterkere positie)
▪ Gezondheid bekomen door godvruchtig te leven
• Renaissance
o “Homo universalis”, waardigheid en geloof in eigen kunnen, observatie wordt belangrijk:
bezig zijn is belangrijk want niet bezig zijn kan leiden tot ziekte, wetenschappelijke interesse
in functioneren en verbeteren van de mens
o Zieken worden niet meer uitgesloten maar worden in aparte ziekenhuizen opgevangen en
behandeld
• de
Eind 18 eeuw
o Pinel: “Egalité, fraternité, liberté”, zelfontplooiing door actief bezig te zijn, morele
behandeling van zieken
• Industriële revolutie
o Menswaardig bestaan voor iedereen, professionalisering van medische beroepen
o Tuke: zinvolle activiteiten belangrijk voor herstel
o Betekenisvol handelen volgens interesse gaat verloren
1.2.2 EERSTE AANZETTEN TOT BEROEPSVORMING
• Moral treatment – Pinel
o Frans psychiater maakte onderscheid tussen criminelen en mensen met psychische
aandoening: mensen met aandoening moeten een morele behandeling krijgen
▪ Doelgerichte activiteiten laten uitvoeren: zorgt voor structuur en maakt dat ze
minder afwijkend gedrag gaan stellen
▪ Nog geen autonomie van de patiënt
9
