Pagina |1
Les 1: Inleiding
Wat is crossculturele psychologie?
Verschillende definities:
• Bestudeert het gedrag van het individu in wisselwerking met zijn culturele omgeving
• Is de kritische en vergelijkende studie van culturele effecten op het menselijke gedrag
• Bestudeert psychologische diversiteit en de onderliggende redenen voor deze diversiteit
• Is de wetenschappelijke studie van de variatie in het menselijke gedrag, daarbij rekening houdend
met het feit dat het gedrag beïnvloed wordt door een culturele context
Niet vanbuiten kennen, belangrijk om de essentie te weten (wat het is en wat niet)
- Onderzoeken hoeverre verschillen maar ook gelijkenissen in ons voelen, denken en doen
Gebiedsomschrijving:
Cultuurverschillen én gelijkenissen onderzoeken in psychologische fenomenen: voelen, denken en doen
Geschiedenis:
A long past... but only a short history
• Vanaf jaren ‘60 vorige eeuw specifieke wetenschappelijke tijdschriften
• Methodologische uitdagingen – moeilijk om correct wetenschappelijk te onderzoeken
Waarom is crossculturele psychologie belangrijk?
Veel psychologisch onderzoek is “WEIRD”
• White
• Educated
• Industrialized
• Rich
• Democratic
‘Weird’ want veel andere samenlevingen waar dit niet bij gebeurd is, grootste deel psychologische
onderzoeken gebeurd bij deze doelgroepen.
• 4000 onderzoekspapers
• Over 20 jaar (1988-2007)
• Deelnemers:
95%: VS, Europa en Engelssprekende landen (bv. Australië)
MAAR deze landen omvatten slecht 12% van de wereldbevolking!
• 68% VS, waarvan 2/3 undergraduate students (=bachelorstudenten) → Amerikaanse hoogopgeleide
jonge mensen
Besef eigen culturele bril(len)
“Cultuur beïnvloedt ánderen”
Eigen cultuur “onzichtbaar”
“The last thing a fish would ever notice would be water”
, Pagina |2
Etnocentrisme tegengaan:
“De houding waarbij de eigen omgeving, het eigen volk of de eigen cultuur bewust of onbewust als maatstaf
gebruikt wordt om de rest van de wereld te beoordelen.”
• ‘Wij’ zijn normaal, ‘zij’ zijn afwijkend
Psychologie als wetenschap is niet immuun voor etnocentrisme
• Etnocentrische keuze onderzoeksvragen
Bv. weinig onderzoek naar psychologische gevolgen van ondervoeding
• Etnocentrische concepten/metingen
Bv. vertekende maten van ‘autonomie’ of ‘intelligentie’
• Etnocentrische interpretatie bevindingen
Bv. ‘positive parenting’ als norm
Waardering en respect voor verschillende culturen
Cultuur kan gevoelig onderwerp zijn
Veel studies die grote groepen mensen vergelijken:
• ‘Westerse culturen zus, niet-Westerse culturen zo’, ‘Amerikanen zus, Japanner zo’, … → gemiddeldes
en veralgemeningen!
o Veel individuele variatie binnen culturen
o Veel subgroepen en subculturen die ook belangrijk zijn (SES, gender, )
o Studies met specifieke steekproeven
o Cultuur is dynamisch
• Opletten voor generalisatie en essentialisme!
Leerlijn diversiteit:
• 1e fase: Crossculturele psychologie
o Theorie, kennis
o Focus op cultuur
• 2e fase: Diversiteit
o Kennis
o Eigen houding en vaardigheden
o Verschillende assen
, Pagina |3
Les 2: Cultuur
Wat is cultuur?
Honderden definities van cultuur, interpretatie kan breed of eng
• Brede zin: Natuur tegenover cultuur: dat wat de mens schept
• Enge zin: Kunstuitingen, bedrijfscultuur, jongerencultuur
Een door de mens verworven complex geheel dat kennis, geloof, kunst, moraal, wetten, gebruiken, en alle
andere capaciteiten en gewoontes omvat (Tylor, 1871)
Het deel van de menselijke omgeving dat door mensen gemaakt is (Herskovits, 1948)
• Materie (objectief aspect): fysieke dingen – kledij,
• Immaterie (subjectief aspect): omgang met anderen/dingen – contexten om die kledij te dragen
Cultuur is de collectieve mentale programmering, die de leden van één groep of categorie mensen
onderscheidt van die van een andere. (Hofstede)
Ajuinmodel
Cultuur is:
• Een door een gemeenschap gedeeld systeem
• Van waarden, normen, ideeën, attitudes, gedragingen, communicatiemiddelen en producten ervan
• Die van generatie op generatie worden overgeleverd
(Van Oudenhoven, 2012)
, Pagina |4
Kenmerken van cultuur
1.1 Gedeeld
• Voor cultuur is een groep(je) nodig
• De mate waarin varieert: individuele verschillen binnen eenzelfde cultuur
• En verschillen tussen culturen: Tight (strikt) vs. loose (minder streng) cultures
1.2 Geleerd
Wordt overgebracht door socialisatie (proces waar we door omgeving cultuur krijgen aangeleerd)
• Primaire socialisatie: door familie en zorgfiguren (centraal)
• Secondaire socialisatie: door school, vrienden, werk, … (andere contexten)
• Tertiaire socialisatie: door samenleving, (sociale) media, … (maatschappelijk)
Gebeurt bewust (expliciet) en onbewust (impliciet)!
Enculturatie: cultuuroverdracht in tijd - proces waarbij cultuurkenmerken worden overgedragen van een
samenleving of sociale omgeving naar een individu vanaf de geboorte
Acculturatie: cultuuroverdracht in geografische en sociale ruimte - proces waarbij een groep individuen
culturele of sociale kenmerken van een andere groep individuen overneemt
Hersenen zijn deel van menselijke natuur maar worden ook gevormd door (culturele) ervaringen
o (Bv. Taxi chauffeurs in Londen)
1.3 Dynamisch - adaptief
• Cultuur beïnvloedt gedrag en vice versa
• Een nieuwe (sub)cultuur kan zich soms snel vormen
Aanpassingen zijn adaptief: cultuur is de aanpassing van de menselijke soort op ecologische, sociopolitieke
en biologische factoren
Ecocultureel perspectief: ‘Ecologisch’ en ‘cultureel’, de ecologische omgeving waarin mensen functioneren, is
van invloed op de cultuur
Wat is cultuur (niet)?:
• Ras?
o Fysieke kenmerken
o →Europa vs. VS
• Nationaliteit?
o Staatsburgerschap
o Vaak zelfde cultuur, maar:
▪ Ook heterogeniteit
▪ Cultuur kan nationaliteiten overstijgen
o In crosscultureel onderzoek vaak
▪ Vergelijking van landen
