European Societies Samenvatting 2023
Samenvatting
European Societies
2023
,Inhoud
Introductie..............................................................................................................................................1
Lecture 1: The European project: some of the good, the bad and the ugly............................................2
Introductie..........................................................................................................................................2
Korte geschiedenis van de Europese Unie..........................................................................................2
Begin van de Europese Unie na de Tweede Wereldoorlog.............................................................2
Verdrag van Rome..........................................................................................................................3
Europese Economische Gemeenschap (EEG)..................................................................................3
Uitbreiding......................................................................................................................................3
Verdrag van Maastricht..................................................................................................................3
Verdere uitbreidingen....................................................................................................................4
Jaren 2000......................................................................................................................................4
Verdrag van Lissabon......................................................................................................................4
Voordelen EU......................................................................................................................................4
Nadelen EU.........................................................................................................................................4
Lecture 2: The European project as an economic project: fundamental flaws?.....................................6
De EU is ontstaan als "vrede door economische samenwerking"-project......................................6
Europese interne markt......................................................................................................................6
Mogelijke voordelen van één Europese markt...............................................................................6
Mogelijke nadelen van één Europese markt..................................................................................7
De EURO.............................................................................................................................................8
Eenheidsmunt: mogelijke voordelen..............................................................................................8
Eenheidsmunt: mogelijke nadelen.................................................................................................8
Optimal Currency Area (OCA).........................................................................................................8
Criteria voor een optimale valutazone...........................................................................................9
Is er dus sprake van een fundamentele ontwerpfout in de EU?.....................................................9
Economische en andere diversiteit in Europa..................................................................................10
Institutionele en beleidsdiversiteit...................................................................................................10
Er is dus een fundamenteel probleem..........................................................................................10
Solidariteit binnen Europa................................................................................................................11
De uitgaven van de EU zijn zeer klein...........................................................................................11
EU-uitgaven..................................................................................................................................11
25 februari 2020: EU-uitgavenruzie..............................................................................................11
Hadden ze gelijk? Een Griekse Tragedie...........................................................................................12
,European Societies Samenvatting 2023
Wat wordt er gediscussieerd?......................................................................................................12
Enkele data...................................................................................................................................12
Grieks "reddingspakket"...............................................................................................................13
IMF-memorandum aan Griekenland (2012).................................................................................13
Lecture 3: Free to move – free to lose?................................................................................................14
Migratie uit, naar en binnen Europa is niet nieuw........................................................................14
De Europese eenwording bracht angst voor migratie met zich mee............................................14
EU-beginsel van vrij verkeer van werknemers..............................................................................14
Schengen......................................................................................................................................14
De realiteit van de mobiliteit binnen de EU......................................................................................15
Hoeveel zijn het er?......................................................................................................................15
Waar zijn ze?................................................................................................................................16
Wie zijn ze?...................................................................................................................................17
Wat doen ze?................................................................................................................................17
Hoe lang blijven ze?......................................................................................................................18
Drijfveren van de mobiliteit binnen de EU........................................................................................19
Waarom verhuizen ze?.................................................................................................................19
Waarom willen werkgevers EU-werknemers in dienst nemen?...................................................20
Het Europese migratielandschap verandert.....................................................................................20
Vrij verkeer van diensten heeft geleid tot nieuwe migratiestromen............................................20
Wat is ‘posting?’...........................................................................................................................21
Rechten en regels voor een posted worker..................................................................................21
Waar is het voordeel?...................................................................................................................21
Waarom posting sneller is gestegen dan langdurige mobiliteit....................................................21
Maar het is controversieel............................................................................................................22
Facts.................................................................................................................................................22
Wat motiveert bedrijven om gebruik te maken van posting?......................................................22
Herziening van de richtlijn betreffende de terbeschikkingstelling van werknemers....................24
Volgende stap: Europees Arbeidsbureau......................................................................................24
Guest Lecture: Migration policies in Europe: building the Fortress (of rights?)....................................25
1. On borders and circulation...........................................................................................................25
"(Ont)grenzen" & globalisering.....................................................................................................25
Recht op mobiliteit.......................................................................................................................25
Straatsburgse omkering................................................................................................................25
“Ongewenste migranten”.............................................................................................................26
, 2. Building the Fortress of Europe?..................................................................................................26
EU-VERDRAG 2009........................................................................................................................26
Economische arbeidsmigratie.......................................................................................................27
Internationale bescherming..........................................................................................................27
Enkele cijfers.................................................................................................................................27
Het gemeenschappelijk Europees asielstelsel (CEAS) is het kader van de Europese Unie voor
asielzoekers..................................................................................................................................28
Achtergrond van het CEAS............................................................................................................28
Het CEAS bestaat uit vijf belangrijke onderdelen van de wetgeving............................................28
CEAS & Dublin III-verordening......................................................................................................29
Dublinverordening III....................................................................................................................29
Je kunt misschien legaal naar een ander 'Dublin-land' gaan.........................................................29
Dublin transfers............................................................................................................................30
4. Getting the Current picture..........................................................................................................31
Vergeetputten en kampen............................................................................................................31
De oproep voor muren.................................................................................................................31
Naarmate de gemakkelijkere routes worden afgesloten, kiezen migranten steeds gevaarlijker
wegen om hun bestemming te bereiken......................................................................................32
Frontex het Europees agentschap voor de grensbewaking en de kustwacht...............................32
Externalisering..............................................................................................................................33
Paspoort Index..............................................................................................................................33
5. The European migration pact: Walking into the future, backwards looking?...............................33
EU-MIGRATIEPACT........................................................................................................................33
EU-MIGRATIEPACT: NIET-TOETREDINGSFICTIE.............................................................................34
6. Is there a place between the stars where you can go? I doubted about Belgium…......................35
De situatie is ernstig.....................................................................................................................36
Recht op papier versus recht in de praktijk?.................................................................................36
EU-richtlijn inzake gezinshereniging.............................................................................................36
Gezinshereniging in België............................................................................................................37
Toepassingen in het buitenland....................................................................................................37
Lecture 5: EU social policy making and European welfare states.........................................................39
Sociale beleidsvorming in de EU.......................................................................................................39
De EU............................................................................................................................................39
De EU: een systeem van multilevel bestuur.....................................................................................39
Sociale doelstellingen in de EU-verdragen....................................................................................40
Sociale doelstellingen, maar zwakke competenties?....................................................................40
,European Societies Samenvatting 2023
Verdrag van Lissabon (VEU)..........................................................................................................41
Sociaal beleid in de EU..................................................................................................................41
Nationale welvaartsstaten................................................................................................................42
De wereld van de Europese welvaartsstaten....................................................................................42
Verschillende welvaartsregimes...................................................................................................42
Verschillende socialezekerheidsstelsels en verschillende gevolgen voor herverdeling en
solidariteit.....................................................................................................................................44
Variaties in de economische situatie............................................................................................45
Uiteenlopende inspanningen........................................................................................................45
Uiteenlopende resultaten.............................................................................................................45
Variërende efficiëntie...................................................................................................................49
Convergentie?...............................................................................................................................49
Lecture 6...............................................................................................................................................52
The union of European welfare states in the making?.....................................................................52
Principles of EU (social) policy making: subsidiarity, proportionality and conferral.....................52
Why social subsidiarity?...............................................................................................................52
The Social Acquis..........................................................................................................................56
,European Societies Samenvatting 2023
Introductie
Het doel van dit vak:
We bekijken enkele van de belangrijkste sociale en economische kwesties en uitdagingen
waarmee de Europese samenlevingen vandaag worden geconfronteerd.
Bekijken hoe landen deze uitdagingen aanpakken, op nationaal niveau en ook op
supranationaal niveau, met bijzondere aandacht voor de Europese Unie en haar huidige en
potentiële rol.
Examen:
Schriftelijk examen op het einde van het semester (je mag in het Nederlands antwoorden)
Drie soorten vragen:
1. Begrippen en termen uit de verschillende hoorcolleges en kernteksten uitleggen
(8/20)
2. Interpreteren en bespreken van een grafiek of tabel met betrekking tot één van de
hoorcolleges (6/20)
ZIE POWERPOINT VOOR FIGUREN/GRAFIEKEN/TABELLEN!
3. Discussievraag naar aanleiding van één van de hoorcolleges (6/20): we zoeken inzicht
en kritische reflectie!
1
,Lecture 1: The European project: some of the
good, the bad and the ugly
Hoe is het project van de Europese Unie ontstaan?
Wat is er bereikt?
Wat zijn de grote uitdagingen ?
Introductie
Korte geschiedenis van de Europese Unie
Lang geleden:
waren grote delen van Europa eerder "verenigd" door rijken zoals:
o het Romeinse Rijk,
o het Byzantijnse Rijk,
o Frankische Rijk,
o Heilige Roomse Rijk,
o Ottomaanse Rijk,
o het Eerste Franse Rijk
o Nazi Duitsland...
Meer vreedzame consolidatie van Europese gebieden door dynastieke unies
En nationale unies, zoals het Pools-Litouwse Gemenebest en het Oostenrijks-Hongaarse Rijk.
Begin van de Europese Unie na de Tweede Wereldoorlog
Het einde van de Tweede Wereldoorlog liet Europa verdeeld achter tussen het
communistische, door de Sovjet-Unie gedomineerde, Oostblok en de grotendeels
democratische westerse naties.
Angst voor de richting van een herbouwd Duitsland, de noodzaak om Duitsland te binden aan
pan-Europese1 democratische instellingen.
Uitbreiding van het communistische oosten
Ideeën brouwen... Terwijl hij opgesloten zit onder het fascisme schrijft Altiero Spinelli het
Ventotene Manifest "Voor een vrij en verenigd Europa."
De oorlog had Europa uitgeput en de industrie zwaar beschadigd.
Zes buurlanden kwamen in het Verdrag van Parijs overeen om een vrijhandelszone te
vormen voor verschillende belangrijke hulpbronnen, waaronder kolen, staal en ijzererts,
gekozen vanwege hun sleutelrol in de industrie en het leger.
Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal (= EGKS)
o omvatte Duitsland, België, Frankrijk, Nederland, Italië en Luxemburg.
o Zij begon op 23 juli 1952 en eindigde op 23 juli 2002, waarna nieuwe unies werden
opgericht.
1
Pan-Europese identiteit verwijst naar zowel de betekenis van persoonlijke identificatie met het werelddeel
Europa als naar de identiteit van 'Europa' als een geheel.
,European Societies Samenvatting 2023
Voor het beheer van de EGKS werd een groep "supranationale" organen (een bestuursniveau
boven de nationale staat) opgericht om wetgeving op te stellen, ideeën te ontwikkelen en
geschillen te beslechten:
o Raad van Ministers,
o Gemeenschappelijke Vergadering,
o Hof van Justitie,
o uit deze belangrijke organen zou de latere EU ontstaan.
Verdrag van Rome
Het succes van de EGKS leidde ertoe dat de lidstaten in 1957 twee nieuwe verdragen
ondertekenden, die beide het Verdrag van Rome werden genoemd.
Er werden twee nieuwe organen opgericht:
o de Europese Gemeenschap voor Atoomenergie (Euratom)
o de Europese Economische Gemeenschap (EEG)
Deze EEG creëerde een gemeenschappelijke markt tussen de lidstaten, zonder tarieven of
belemmeringen voor het verkeer van arbeid en goederen.
“Determined to lay the foundations of an ever closer union among the peoples of Europe …..”
Europese Economische Gemeenschap (EEG)
Tegen 1970 was de handel binnen de gemeenschappelijke markt vervijfvoudigd.
De EEG creëerde verschillende supranationale organen:
o een Raad van Ministers om besluiten te nemen,
o een Gemeenschappelijke Vergadering (vanaf 1962 het Europees Parlement
genoemd) om advies te geven,
o een rechtbank die de lidstaten kon overrulen
o een commissie om het beleid uit te voeren.
Bij het Verdrag van Brussel van 1965 werden de commissies van de EEG, de EGKS en Euratom
samengevoegd tot een gemeenschappelijk en permanent ambtenarenapparaat.
Uitbreiding
In de jaren '70 en '80 werd het lidmaatschap van de EEG uitgebreid:
o Denemarken, Ierland en het VK werden toegelaten in 1973,
o Griekenland in 1981,
o Portugal en Spanje in 1986.
In 1979 werd het Europees Monetair Stelsel ingevoerd en werden methoden voor het
verstrekken van subsidies aan onderontwikkelde gebieden ingevoerd.
In 1987 de Europese Akte: Interne markt
Verdrag van Maastricht
Het Verdrag betreffende de Europese Unie (het Verdrag van Maastricht) trad op 1 november
1993 in werking en veranderde de EEG in de nieuwe Europese Unie.
Verruimde het werk van de supranationale organen, gebaseerd op drie "pijlers"
Inmenging in de binnenlandse aangelegenheden van de lidstaten op het gebied van "justitie
en binnenlandse zaken" (en om die reden werd het in Frankrijk maar ternauwernood
aangenomen en was een stemming in het Verenigd Koninkrijk nodig).
3
, Invoering van één Europese munt (plus voorwaarden voor lidmaatschap)
Verdere uitbreidingen
In 1995 treden Zweden, Oostenrijk en Finland toe.
Schengen-akkoord waardoor mensen geleidelijk kunnen reizen zonder paspoortcontrole aan
de grenzen.
1997 Stabiliteits- en groeipact
In 1999 brengt het Verdrag van Amsterdam werkgelegenheid, arbeids- en
levensomstandigheden onder de bevoegdheid van de EU.
Jaren 2000
1 januari 1999: invoering van de euro
Tien landen treden toe in 2004 (Cyprus, Tsjechië, Estland, Hongarije, Letland, Litouwen,
Malta, Polen, Slowakije en Slovenië) en twee in 2007 (Bulgarije en Roemenië).
Tegen die tijd waren er afspraken gemaakt om meerderheidsbesluiten toe te passen op meer
kwesties, maar er bleven nationale veto's bestaan op het gebied van belastingen, veiligheid
en andere kwesties
Verdrag van Lissabon
De Conventie over de toekomst van Europa werd in 2002 opgericht om een EU-grondwet op
te stellen, en het ontwerp, dat in 2004 werd ondertekend, beoogde de installatie van een
permanente EU-president, een minister van Buitenlandse Zaken en een Handvest van de
rechten.
Het werd verworpen in 2005, toen Frankrijk en Nederland het niet ratificeerden 2 (en voordat
andere EU-leden de kans kregen om te stemmen).
Een gewijzigd werk, het Verdrag van Lissabon, werd in 2007 ondertekend, maar werd
aanvankelijk verworpen, ditmaal door de kiezers in Ierland.
o In 2009 keurden de Ierse kiezers het verdrag echter goed.
Tegen de winter van 2009 hadden alle 27 EU-staten het goedgekeurd en ging het Verdrag in
werking
Herman Van Rompuy werd de eerste "voorzitter van de Europese Raad".
Voordelen EU
Zie PowerPoint Grafieken en Figuren
75 jaar vrede
Reizen zonder grenzen
Vrij winkelen, investeren en vestigen
Persvrijheid
Nadelen EU
EU doet het economisch niet zo goed
Overzeese overheersing
Mensen die het risico lopen op armoede of sociale uitsluiting
2
officiële bekrachtiging van een internationaal verdrag door een land
, European Societies Samenvatting 2023
Ernstige materiële deprivatie
Werkloosheid
Racisme
Euroscepsis: een kritische houding van burgers en politici tegenover de Europese Unie en
Europese integratie.
Te lezen: Europe in 12 lessons
5
