SYMBOOLTAAL EN RITUELEN
1 SYMBOOLTAAL
1.1 SYMBOLEN: EEN OMSCHRIJVING
Symbool:
• Gewoon voorwerp met diepere betekenis, in een bepaalde context
• Vat de realiteit samen
• Verschillende betekenissen in verschillende culturen
• Worden vooral beleefd en ervaren
1.2 SYMBOLEN OM OVER GOD TE SPREKEN
Definitie geven aan wie God is, is moeilijk → vallen vaak terug op beeldspraak
Verschillend per geloof:
• Christenen
o In de Bijbel: veel beeldspraak → Oude Testament (psalmen over God ~ ook in Jodendom)
o Jezus is inspiratie → Nieuwe Testament (verhalen over Jezus ~ niet in Jodendom)
o Jezus: spreekt ook in beelden over zichzelf & ziet God als barmhartige vader
• Jodendom
o Leert God kennen door de dingen die hij doet, niet als kracht = persoonlijke god
o Hebreeuws (heilige tetragram) = JHWH (Jahweh) = ik ben die is
• Islam
o Allah heeft 99 namen
o Mag niet afgebeeld worden, wel vragen om iets te tekenen wat hen aan Allah doet denken
2 LETTERLIJK EN SYMBOLISCH GELOVEN
2.1 EERSTE EN TWEEDE NAÏVITEIT
Eerste naïviteit:
• Stelt beeldspraak letterlijk voor (vb. kaarsje branden voor examen)
• Heel vatbaar voor rationele en wetenschappelijke kritiek
o Stelt geloven gelijk aan letterlijk geloven
Tweede naïviteit:
• Verwerpt letterlijke interpretatie van uitspraken, maar niet geloof zelf
• Via symbolen en beeldspraak een diepere waarheid uitdrukken
• Mythen, verhalen en symbolen worden gebruikt om uit te drukken wat taal niet kan
• Verwonderen en kritische blik tegelijk
Historische ontstaanscontext is belangrijk! Helpt om betekenis op het spoor te komen.
Godsdienst Kennis Pagina 1 van 48
,2.2 ONTWIKKELING VAN HET GODSBEELD
Iedereen heeft beeld van god → psychologische god verschilt van god die religies tonen
Verschil tussen kinderen die religieus werden opgevoed:
• Wel religieus: beeld over god veranderd van antropomorf (menselijke kenmerken) naar symbolisch
• Niet religieus: beeld blijft antropomorf
Verschillende fasen:
1) God toont zeer mensachtige kenmerken, woont op een wolk, heeft magische krachten
2) Door ontwikkeling van denken is er een vergeestelijking: niet vanzelfsprekend, onzeker over bestaan
3) Crisis: besef dat god toch niet alles kan → veel onzekerheid
4) Beeld verliest mensvormige trekken en krijgt meer symbolische en abstracte termen
Hopelijk ontdekken ze tweede naïviteit: god opnieuw ontdekken met kritische blik en geestelijk beeld:
- Belangrijk dat er openheid is naar volgende fase
- Kinderen worden begeleid door persoon waar ze vertrouwen in hebben
3 RITUELEN
Ritueel:
Is een geheel van gestileerde handelingen waarmee mensen op symbolische wijze uiting, ordening en zin geven
aan een belangrijke gebeurtenis in hun leven.
Verschillende elementen:
• Geheel
o Moet samenhangen en kloppen
o Niet zomaar inwisselbaar
o Taal is ook een ritueel = performatieve taal (vb. koppel tot echtgenoten verklaren)
o Is ook een kanaal om emoties en gedachten kwijt te kunnen
• Handelingen zijn gestileerd
o Kan je niet zomaar uitvoeren → bepaalde stijl en vorm nodig
o Omkaderende is van belang (vb. kledij of ceremoniële voorwerpen)
o Stileren = vereenvoudigen van betekenis
• Structuur, uitzing en zingeving
o Bieden manieren om overgangen te maken
o Uiting van wensen, dromen en verlangens
• Nut
o Bieden manieren om gevoelens te uiten, een plaats te geven, te delen
• Instrumentalisering, therapeutisering, sentimentalisering
o Rituelen gebruiken voor persoonlijk welzijn
o Link met verbinden naar gemeenschap wordt uitgehold
o Vb. vuurlopen in cursussen zelfvertrouwen
o Doet niet per sé afbreuk aan de rituelen zelf
• Gevoel van samenhorigheid
o Verbindend aspect van rituelen
o Gedeeld waardenkader scheppen
Godsdienst Kennis Pagina 2 van 48
, • Betekenisgeving
o We bedenken wat we willen uitdrukken (letterlijk en figuurlijk)
o Bewust nadenken voer de essentie
o Rituele creativiteit, rituele explosie, ritualiseren:
▪ = nieuwe manier van omgaan met rituelen: meer vervlakking en vermenging maar
ook reflectie en bewustzijn
• Zoeken naar antwoorden
o Zoeken naar betekenisvolle antwoorden bij levensvragen of crisismomenten = universeel
o Niet zinloos: nieuw gedeeld kader zoeken
o Elk ritueel heeft zijn boodschap: heeft in essentie niets meer met geloof te maken
4 BIDDEN
4.1 BIDDEN IN HET CHRISTENDOM
Bidden:
• Zoeken naar god en de betekenis die god heeft in het leven
• = eerlijke woorden kiezen
• Kan via spontane woorden of vaste gebeden
Vier soorten:
• Vraaggebed of smeekgebed
o Dingen vragen aan god, zoals hulp
o Vanuit diepe nood met iemand spreken = verhoord worden
o Ervaring: god neemt niet elke noodsituatie weg, maar verandert de houding van mensen tov
die nood
o Behoedt mensen voor wanhoop, en zorgt voor verbondenheid
• Gebed om vergiffenis
o Spijt betuigen en opnieuw willen beginnen
• Dankgebed
o Danken om wat mensen kregen
o Bij Christenen: eucharistie
▪ Danken omwille van schepping, verlossing en komst van Jezus
• Lofgebed
o Specifieke reden om te danken is minder belangrijk
o Volledig op god gericht: loven en prijzen van god
4.2 JEZUS BIDT
Formulegebeden:
• Niet op papier, maar gememoriseerd
• Nadeel: afgerammeld
• Voordeel: verbondenheid, traditie gaat verder, woorden zijn vooraf opgesteld
• Vb. onzevader, weesgegroet
Godsdienst Kennis Pagina 3 van 48
, Binnen andere geloven:
• Jodendom
o Veel formulegebeden, vanaf eerste leerjaar
o Sjema Israël = grondgedachte van Joodse geloof
o Kiddoesj = heiliging, bidden op vrij en za avond voor eten (verzen uit Thora)
• Islam
o Onderscheid tussen dagelijks gebed (5x per dag), gezamenlijk gebed, vrijdaggebed,
feestgebed en uitvaartgebed
4.3 BIDDEN MET KINDEREN
Dankgebed staat centraal
• Schept meer ruimte voor hun reacties en vragen
• Geen verantwoordelijke voor alle mistoestanden aanduiden!
• Kan via gebaar, lied, gedicht
• Heeft te maken met aangaan van relatie met god
• Volwassen mogen godsbeeld niet opdringen
• Kinderen komen zelf op beelden en dit is inwisselbaar
Godsdienst Kennis Pagina 4 van 48
