Uitgebreide samenvatting van het boek geschiedeniswerkplaats tijdvakken 5 t/m 10 .
Het is een samenvatting per hoofstuk en per paragraaf met de kenmerkende aspecten.
Het is helder en duidelijk omschreven met duidelijke uitleg.
[Meer zien]
Laatste update van het document: 2 maanden geleden
Ik stond 5,3 en heb door deze samenvatting en de historische contexten samenvattingen een 7.2 gehaald voor me centraal examen
Verkoper
Volgen
RedouanTaibi
Ontvangen beoordelingen
Voorbeeld van de inhoud
Periode 4: Vroegmoderne tijd (1500-1800)
Tijdvak 5: Tijdvak van ontdekkers en hervormers (1500-1600) → 16de eeuw
5.1 De renaissance
Kenmerkende aspect 19: het veranderende mens- en wereldbeeld van de renaissance en het
begin van een nieuwe wetenschappelijke belangstelling
Kenmerkende aspect 20: de hernieuwde oriëntatie op het erfgoed van de klassieke oudheid
Het tijdvak van ontdekkers en hervormers begon na de periode Middeleeuwen.
De Renaissance in het tijdvak van ontdekkers en hervormers ging terug naar het tijdvak van de
Grieken en Romeinen (periode oudheid).
Het is raar dat de periode Middeleeuwen hier tussen zit.
Vanaf het jaar 1000 begon Europa weer langzaam op te bloeien:
• In Noord-Italië (stadstaten Milaan, Genua en Florence) nam de rijkdom toe, omdat ze
zelfstandig werden.
• Door hun gunstige ligging konden deze stadstaten zowel handelen met de rijke Vlaamse
handelssteden en met het Midden-Oosten.
• Het gebied groeide uit tot het rijkste gebied van Europa.
• Dit zorgde ervoor dat er vanaf de 14de eeuw een veranderde mens- en wereldbeeld
ontstond → de mensen gingen op een andere manier naar de wereld en mens kijken.
• In de Middeleeuwen waren mensen in Italië christelijk en was het motto Memento Mori
(gedenk te sterven) belangrijk.
• Voor de christenen was het leven na de dood belangrijk dan het leven op aarde en ze
leefden met de vraag of ze naar de hemel of naar de hel zouden gaan.
• De mensen leefden volgens de regels van de Bijbel en de kerk.
• Door de opkomst van rijke steden, handelscontacten en culturele uitwisseling, kwam
het besef bij de rijke handelslieden dat het leven op aarde ook belangrijk was.
Daardoor ontstond er een veranderde mens - en wereldbeeld:
1.
o Er kwam nieuw motto Carpe Diem → pluk de dag en geniet van het leven.
o Het leven op aarde is ook belangrijk.
o De mens als individu moest centraal staan.
o Je moest leven als een universele mens (homo universalis) → je moest van alles
verstand hebben: wiskunde, natuurkunde, literatuur, filosofie en kunst.
o Zo ontstond een nieuwe wetenschappelijke belangstelling → belangstelling voor
wiskunde, natuurkunde, literatuur, filosofie en kunst.
o De mens en zijn kennis centraal moest staan en veel kunstenaars kwamen uit de
anonimiteit (werden bekend).
o De regels van de kerk bleven belangrijk, maar waren niet meer het belangrijkste.
2.
o Er kwam weer belangstelling voor klassiek erfgoed → dit zijn restanten van
bouwkunst, beeldhouwkunst en beeldende kunst uit de tijd van de Grieken en
Romeinen (oudheid).
o Hierdoor is de renaissance ontstaan.
o Renaissance is een ander woord voor wedergeboorte.
o Renaissance → wedergeboorte van de Griekse en Romeinse cultuur (filosofie,
literatuur en kunst).
o Renaissance begon in Italië omdat hier nog resten uit de oudheid lagen, door de
handel kwam de oudheid uit het oosten naar Italië en in Italië besteedden rijke
mensen veel geld aan cultuur.
o Mensen lieten allerlei paleizen bouwen in de stijl van de Grieken en Romeinen.
o Een grote bouwmeester van de renaissance was Pilippo Brunelleschi.
,Met de renaissance ontstond ook het humanisme:
• Humanisme → bestuderen van geschriften/literatuur van de oude Grieken en Romeinen
om de wereld beter te begrijpen → bestudering van de oudheid.
• In de Middeleeuwen hadden monniken vaak een christelijke boodschap in de geschriften
ingebracht, maar de humanisten vonden dat dat niet kon.
• De bedoeling van de originele maker moest weer centraal staan.
• Zij gingen op zoek naar geschriften uit de klassieke oudheid om deze weer terug te brengen
naar de oorspronkelijke staat.
Bekende humanisten/renaissancisten/kustenaars:
• De belangrijkste was Erasmus (Nederlander uit Rotterdam)
o Naast het bestuderen van klassieke teksten, oefende hij ook veel kritiek uit op de
katholieke kerk en scheef hierover een boek Lof der zoetheid in 1511.
o Hij ontdekte fouten in de Bijbel → er stonden dingen in die niet in de oudere
versies van de Bijbel hadden gestaan → die fouten moesten eruit worden gehaald →
hij vertaalde de Bijbel en gebruikte daarvoor de originele Griekse brontekst om het
geloof te zuiveren.
• Leonardo Da Vinci
o Uitvinder, schilder en wiskundige.
o Hij maakte het laatste avondmaal (1498) → muurschildering waar Jezus
vertelt dat iemand hem zal verraden.
• Botticelli → schilderde de geboorte van Venus (1486) → Godin van de liefde Venus
uitgebeeld als geschenk uit de hemel voor de aarde (boodschap aarde is ook belangrijk)
• Michelangelo →schilderde Piëta (1499) → Maria met gestorven Christus
Verspreiding humanisme:
• Constantinopel was de hoofdstad van het Oost-Romeinse rijk → daar was gedurende de
Middeleeuwen de Grieks-Romeinse cultuur blijven bestaan → daar lagen geschriften.
• Toen Constantinopel werd veroverd in 1453 door moslims, vertrokken veel christelijke
geleerden uit deze stad en gingen naar het christelijk West-Europa → vooral naar de
Noord-Italiaanse stadstaten.
• Ze gingen daar naartoe, omdat deze stadstaten veel handelscontacten hadden met
Constantinopel.
• De christenen namen zo veel mogelijk Griekse en Romeinse geschriften mee.
• Dit zorgde voor een impuls voor het humanisme in Noord-Italië → vanuit hier werd het
humanisme verspreid over de rest van Europa door de handelscontacten van Noord-
Italië en door de uitvinding van de boekdrukkunst.
,5.2 De Europese expansie
Kenmerkende aspect 18: het begin van de Europese expansie overzee
Door de groei van Europa en de stabiele agrarisch-urbane samenleving kon men in West-Europa
steeds meer buiten Europa kijken. De mensen hadden in die tijd nog geen wereldbeeld. Ze kenden
alleen Europa, Noord-Afrika en de Arabische wereld. Andere delen kenden ze alleen van
reisverslagen van anderen uit de middeleeuwen.
Vanaf de 15de eeuw komt hier verandering in.
Met ontdekkingsreizen begon de overzeese expansie→ uitbreiding van de activiteiten van de
Europeanen buiten Europa → Spanje en Portugal begonnen hiermee.
Redenen voor de Europese expansie:
• Economie:
o Arabieren kochten specerijen (kaneel, peper) uit Indië/Azië en verkochten deze duurder door
aan de Europese handelaren → tussenhandel
o Door de tussenhandel waren de specerijen duur.
o Europese handelaren wilden daarom deze producten zelf gaan halen om rijk te worden.
o Route over land naar Azië was kwetsbaar door de kruistochten en de strijd tussen christenen
en moslims.
o De Islamitische heersers lieten de Europese christelijke handelaren over land niet door.
o Daarom gingen de Europese handelaren het over zee proberen.
o Spanje en Portugal gingen het als eerste proberen begonnen, want zij lagen dicht bij Afrika
en de zeeroute richting Azië.
• Politiek: de Spaanse en Portugese heersers steunden de ontdekkingsreizen, omdat ze hiermee
hun rijk en macht konden uitbreiden.
• Cultuur:
o Verspreiding christendom.
o Nieuwsgierigheid → mensen kenden de wereld buiten Europa alleen van verhalen.
Hoe verliep de Europese expansie?
Portugal
In 1415 veroverden de Portugezen de Marokkaanse havenstand Ceuta van de moslims.
Daarna ging Hendrik de Zeevaarder varen via West Afrika richting het zuiden op zoek naar goud en
ze vonden het goud aan de kust bij West Afrika→ goudkust onder de Sahara.
De Portugezen stichtten in West Afrika factorijen (handelsposten).
De Portugezen dreven handel in West Afrika en haalden er goud en ivoor, maar ook Afrikaanse
slaven.
Deze slaven werden naar Brazilië gebracht wat een kolonie werd van Portugal in 1530.
In Brazilië begonnen ze winstgevende plantages waar de Afrikaanse slaven moesten werken.
Portugezen wilden daarna via de kust van Afrika naar Indië/Azië varen.
In 1488 kwam Diaz op het zuidpunt van Afrika → ze noemden dit Kaap de Goede hoop, omdat ze
hoopten dat de rijkdommen van Indië/Azië in de buurt waren.
In 1498 had de Portugees Vasco da Gama succes → hij ging varen langs de Kaap de Goede Hoop
en kwam zo in Indië/Azië en later ook Indonesië, Japan en China.
Portugezen konden geen grote gebieden (kolonies) veroveren en namen alleen kleine gebieden
langs de kust in bezit en bouwden er factorijen (handelsposten) waar ze handel dreven met andere
Aziatische kuststeden en Europa.
, Spanje
Ook de Spaanse koning wilde graag een zeeroute naar Indië/Azië.
Hij kwam in contact met de Italiaanse zeeman Columbus uit Genua.
Columbus wist dat de aarde niet plat was maar rond → Indië/Azië kon je dus bereiken door vanuit
Europa naar het westen te varen.
1492 → Columbus kwam niet in Indië/Zuidoost Azië maar in Amerika → nieuw werelddeel.
Columbus dacht lang dat hij in Indië/ Azië was en daarom noemde hij Amerika Oost-Indië en West-
Indië.
Andere ontdekkingsreizigers volgden en naar 1 van hen is Amerika vernoemd → Emerigo Vespucci
1522 → Spanje vond een andere route naar Indië/ Azië was → ze gingen om Zuid-Amerika heen
varen.
De Spanjaarden veroverden gebieden in Midden-Amerika en Zuid-Amerika, het Aztekenrijk en het
Inca’s rijk en stichtten er kolonies.
Spanjaarden waren veel sterker omdat ze betere wapens hadden.
Spanjaarden verdienden veel geld aan plantages, zilvermijnen en goudmijnen.
Er kwam een migratie op gang van Spanjaarden naar de Spaanse kolonies in Amerika.
De Spaanse veroveraars noemen we ook wel conquistadores (veroveraars).
De kolonies hadden gevolgen voor de indianen die in Amerika woonden:
• Indianen stierven massaal aan Europese ziektes die de Spanjaarden meenamen zoals de
mazelen, omdat ze daar nooit mee te maken hadden gehad en er dus ook niet immuun voor
waren.
• Indianen werden bekeerd tot het christendom.
• Indianen werden gedwongen tot arbeid en bijna zelfs slaaf gemaakt om te werken op de
Spaanse plantages of te werken in de zilvermijnen en goudmijnen die werden aangelegd door
de Spanjaarden.
• Spanjaarden kregen kinderen bij vrouwelijk indianen en er ontstond een etnisch gemengde
bevolking.
Katholieke priesters kwamen hiertegen in protest → zij hadden de indianen bekeerd tot christenen en
zij vonden dat ze daarom niet zo behandeld moesten worden.
• In 1542 kwamen er nieuwe Spaanse wetten → hierin werd bepaald dat indianen gelijk
moesten worden gesteld met de Spanjaarden.
• Er moesten dus andere mensen komen werken op de plantages.
• Dat was het begin van de trans-Atlantische slavenhandel (slavenhandel over de
Atlantische oceaan)
• Er ontstond een trans-Atlantische driehoekshandel:
o De Europeanen gingen varen vanuit Europa naar West-Afrika.
o Daar verkochten ze allerlei goederen zoals wapens, ijzer, alcohol en kochten ze
slaven, goud, zilver en ivoor.
o De slaven worden over Atlantische oceaan naar Amerika gebracht om daar op
de plantages en in de mijnen te werken.
o De plantageproducten die op de plantages werden verbouwd zoals suiker, tabak
en koffie werden naar Europa verscheept om daar verkocht te worden.
Nederland
Nederlandse handelaren wilden ook een route naar Indië/Zuidoost Azië.
Door handel met Scandinavië geloofde Willem Barentsz dat achter ijs een nieuw werelddeel lag.
Bij zijn 3de poging in 1596 is Barentsz bekend geworden → zijn schip werd verbrijzeld door ijs vlakbij
het eiland Nova Zembla. Ze bouwden een huis van wrakhout en boomstammen → sommigen
overleefden de winter maar Barentsz niet. Hij overleed op de terugtocht.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper RedouanTaibi. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,99. Je zit daarna nergens aan vast.
