Week 1 – Morele straftheorieën: Legitimering van straf, functies en doelen
Rode draad = rechtvaardiging en doelen van straf in relatie tot straffen in de praktijk
Leerdoelen
Onder andere leren voor tentamen aan de hand van de leerdoelen
Klassieke morele theorieën over rechtvaardiging en doelen van straf bespreken,
uitleggen en toepassen op de strafpraktijk
De fundamentele conflicten tussen en binnen de morele straftheorieën identificeren
en toelichten
Aan de hand van empirisch onderzoek factoren die een rol spelen bij straftoemeting
identificeren, dit verklaren en evalueren
De effectiviteit van straffen voor het bereiken van de belangrijkste strafdoelen
uitleggen en de problemen identificeren
De voorwaarden benoemen en uitleggen waaraan sancties dienen te voldoen om
effectief te kunnen zijn
Politieke punitieve retoriek en strafrechtelijk populisme herkennen, verklaren waarom
het voorkomt
Door hen zelf online verzamelde data van een straftoemetingsexperiment analyseren
en interpreteren
Wat is straf?
Men vindt straf vanzelfsprekend als er geen straf volgt kan er eigenrichting
ontstaan
Geen straf? dan rechtvaardiging
Domeinen waarin straf wordt besproken:
Gezin
School
Werk
Strafrecht hier gaat het in dit vak over
Gemeenschappelijke elementen in meest gangbare definities
Straf is:
Leed, deprivatie iets dat onaangenaam wordt gevonden door ontvanger
Voor een overtreding van een rechtsregel
Opzettelijk opgelegd en als straf bedoeld door de mensen die het opleggen dit
wordt soms al onjuist gedaan wanneer rechters het in hun uitspraak hebben over
verzachtende omstandigheden (want die zijn niet allemaal opzettelijk opgelegd en
zijn dan dus geen ‘vervanging van straf’)
Die mensen hebben het formele recht dat te doen
Straf is een als zodanig bedoeld door de overheid toegebracht leed op grond van een in het
strafwetboek als delict omschreven normschending (Kelk)
‘An authority’s infliction of a penalty, something involving deprivation or distress, on an
offender, someone found to have broken a rule, for an offence, an act of the kind prohibited
by the rule’
Kern bedoelde/intentionele leedtoevoeging deliberate and intentional infliction of
suffering
1
, Hoorcolleges Preventie & straffen
Straf is problematisch
Omdat er sprake is van een bedoelde toevoeging van leed
Waarom toevoegen van leed en niet andere reactie? (How is it that crime makes
suffering appropriate?) er is dus een fundamentele en coherente
rechtvaardiging nodig!
H.L.A. Hart
1. General justification (algemene rechtvaardiging) waarom straf en niet iets anders?
2. Rules for allocation wie, wat voor, en hoeveel?
(…) when the legitimacy of inflicting punishment is admitted, how many conflicting
conceptions of justice come to light in discussing the proper apportionment of punishments to
offences (John Stuart Mill, 1867, p. 53)
De belangrijkste benaderingen
Retributivisme
Vergeldingstheorie
Absolute theorie
Just Desert (verdiende loon)
Deontologische theorie iets is in zichzelf moreel goed en heeft geen andere
rechtvaardiging nodig (omdat het intrinsiek goed is)
Utilitarisme
Nutstheorie
Relatieve theorie
Instrumentalisme
Consequentialisme Teleologische theorie; gelegen in bereiken van toekomstig
doel
Verenigingstheorie
Hybride theorie
Mixed theory
Herstelrecht
Restorative justice
Retributivisme
Straf is verdiend leed en daarmee intrinsiek goed
Straf is retrospectief, geen doelen in de toekomst kijkt dus naar het verleden
Twee varianten van retributivisme
Negatief retributivisme
Straf moet niet, maar als wel dan…
Twee regels:
1. Alleen schuldigen komen in aanmerking voor straf
2. Een schuldige kan niet zwaarder gestraft worden dan wat evenredig aan
ernst en mate schuld proportionaliteitseis
Die algemene rechtvaardiging zit hier niet in heeft een limiterende werking
Positief retributivisme
Immanuel Kant is grondlegger straf heeft een intrinsieke morele waarde
categorisch imperatief
Mensen zijn rationele morele wezens die in staat zijn tot moreel begrip is de
kern van het menszijn
2
, Hoorcolleges Preventie & straffen
Lex Talionis (oog om oog, tand om tand) ‘Accordingly, whatever
undeserved evil you inflict upon another within the people, that you inflict upon
yourself. If you insult him, you insult yourself; if you steal from him, you steal from
yourself; if you kill him, you kill yourself (Kant, 1797/1991, p. 141)’
Categorisch imperatief zit daar nou algemene rechtvaardiging in voor straf (als bedoelde
leedtoevoeging) bepaald niet
Kants blijvende invloed:
Mens in een rationeel en moreel wezen dat in staat is tot moreel begrip
Mens mag daarom nooit als middel worden aangewend voor toekomstig (collectief)
doel
‘To base a justification of punishment on threat is to liken it to the act of a man who lifts his
stick to a dog instead of with the freedom and respect due to him as a man’ (Hegel, 1821)
Retributivistische algemene rechtvaardigingen
Intuïtionisme
Wraak?
Waar komt dat gevoel dan vandaan?
Verstoorde balans herstellen
‘annul the crime … to restore the right’ (Hegel, 1821) praktische betekenis?
Oneigenlijk verkregen voordeel ontnemen (Benefits & Burdens)
- Maar waarom met straf en hoe?
- Waarom moet dat met leedtoevoeging?
Andrew Von Hirsch Waarom straf in plaats van balans herstellen met iets dat niet het
morele stigma heeft dat straf wel met zich meebrengt?
Hedendaags retributivisme (bijv. Von Hirsch & Ashworth)
Straf is verdiend leed (just desert)
Met straf wordt een afkeurende boodschap uitgedragen aan rationele wezens die in
staat zijn tot moreel begrip
Die afkeuring heeft vorm van leedtoevoeging zodat de boodschap ook aankomt en
zodat er voor iedereen in de samenleving in het algemeen een goede reden is van
misdaad af te zien
De straf moet proportioneel zijn aan ernst van het misdrijf en de verwijtbaarheid van
de dader
Zo niet, dan druk je teveel of te weinig afkeuring uit
Proportionaliteit
Retributivistisch antwoord op de tweede vraag van Hart
Andrew Von Hirsch (1976) in Doing Justice
‘The principle ensures, as no utilitarian criterion of allocation can, that the rights of the
person punished not be unduly sacrificed for the good of others’
‘A utilitarian theory of allocation (one based on deterrence for instance) could lead to
punishing the offender more severely than he deserves if the net benefits of so doing
were to outweigh the costs’
‘The principle ensures that offenders are not treated as more blameworthy than is
warranted by the character of the offense’
3
, Hoorcolleges Preventie & straffen
Ordinale proportionaliteit
Soortgelijke misdrijven (qua ernst) moeten soortgelijke straffen krijgen (qua zwaarte)
gelijkwaardigheid
Als misdrijf A ernstiger is dan misdrijf B, dan moet straf voor A altijd zwaarder zijn dan
straf voor B rangorde
Als A veel ernstiger is dan B, en als B iets ernstiger is dan C, dan moeten die
verschillen terug te zien zijn in de straffen voor A, B en C verhoudingen
Cardinale proportionaliteit
Ordinale proportionaliteit
+
Numerieke verankering schaaluiteinden
Exact vaststellen van punten op de schaal
Hoeveel straf verdient misdrijf X en hoeveel meer dan misdrijf Y?
problemen?
Voorbeeld verschillende misdrijven HC (dia 34-39)
Vergelding = punitiviteit??
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper CriminologieStudent14. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,49. Je zit daarna nergens aan vast.
