De menselijke waardigheid is één van de meest fundamentele beginselen MAAR voor velen heeft het een lege
betekenis, het is als het ware een containerbegrip waar je alles onder kan brengen.
2. HET BELANG VAN MENSELIJKE WAARDIGHEID
Waardigheid komt voor in verdragen, het is een fundamenteel rechtsbeginsel:
- Preambule van UDHR (1948) – menselijke waardigheid wordt gezien als de grondslag van vrijheid,
gelijkheid en vrede
- Art. 1 UDHR (1948): alle mensen worden vrij en gelijk in, waardigheid en rechten geboren. Ze zijn
begiftigd met verstand en geweten, en behoren zich jegens elkander in een geest vaan broederschap
te gedragen
- Preambule Handvest van de Grondrechten van de Europese Unie – waardigheid komt ook voor
- Art. 1 Handvest van de Grondrechten van de Europese Unie: “de menselijke waardigheid is
onschendbaar. Zij moet worden geëerbiedigd en beschermd.
- Art. 1 Duitse Grondwet
- Art. 23 Belgische Grondwet: Ieder heeft het recht om menswaardig leven te leiden
- Komt niet letterlijk voor in preambule of tekst van EVRM maar wel impliciet aanwezig in art. 3 EVRM
mensonwaardige en vernederende handelingen verbiedt.
- Ook in Islamitische landen hebben ook mensenrechten zie art. 22 Caïro-verklaring van de
mensenrechten in de Islam (1990): het slaat niet op de inherente waardigheid die elk mens zou
hebben maar op de waardigheid van de profeet
PROBLEMEN EN GEVAREN VAN HET BEGINSEL MENSELIJKE WAARDIGHEID
Niemand ontkent de prominente rol van menselijke waardigheid maar dit beginsel mist onmiddellijke en
heldere betekenis die iedereen onderschrijft. Het staat open voor subjectieve en persoonlijke invulling. Zo
ontstaan er discussies tussen mensen die elk een andere invulling van menselijke waardigheid geven wanneer
de ene de andere “onterecht” beschuldigd van miskennen van de menselijke waardigheid.
Er is ook een dunne lijn tussen menselijke waardigheid en paternalisme. Menselijke waardigheid wordt
gebruikt om allerlei leuke dingen te verbieden (sommige filosofen zeggen daarom dat we ervan af moeten).
Afwijkend gedrag dat voorstanders als autonoom gedrag verdedigen, kan door overheden bestempeld worden
als gedrag dat is in strijd is met de menselijke waardigheid (cf. dwergwerpen)
→ conservatieve instanties kunnen heel wat leuken dingen verbieden, waarvan je denkt wat is het nut?
- Bv: GTA (Grand Theft Auto - videospel) – Duitsland wou dit verbieden – ze wouden mensonwaardige
media verbieden verkocht te worden (en GTA valt daar onder)
1
, - Bv. Wolf of Wall Street – er werd met een dwerg geworpen – dwergwerpen werd gezien als in strijd
met de menselijke waardigheid (Frankrijk)
- Bv. SM-groepje – volwassen die afspraken maken met daarover – overheid zei dat dit tegen de
menselijke waardigheid was (Engeland)
- Bv. Prostitutieverbod – je bent in strijd met de wet als vrouw die aan sekswerk doet maar ook als man
die daar gebruik van maakt – prostitutie = in strijd met de menselijke waardigheid
Mensen/overheden kunnen dit beginsel gebruiken om leuke dingen aan banden te leggen en dat soms met
succes → zie zaak Wackenheim: dwergwerpen was voor hem autonoom gedrag – hij wou dat – overheid vond
dit in strijd met de menselijke waardigheid – gevolg: verbod op dwergwerpen
GEVOLG: voorstanders van bepaald autonoom gedrag dat aan banden wordt gelegd dankzij “de menselijke
waardigheid” ervaren dit beginsel als bemoeizuchtig principe dat zondigt tegen de liberale grenzen van
aanvaardbaar overheidsingrijpen. Waardigheid is het oubollig excuus om gedrag dat niemand schade
berokkent toch te vervolgen. Daarom wint dit principe in progressief liberale kringen op weinig populariteit
MAAR zelfs diegene die de menselijke waardigheid omarmen, staan soms versteld van de betekenisleegte
van dit beginsel.
“In strijd met de menselijke waardigheid” is iets dat je hoort in tegengestelde kampen van een discussie.
Menselijke waardigheid kan door zowel PRO als CONTRA partijen gebruikt worden (2)
- Bijvoorbeeld: commercieel draagmoederschap (kind baren en afgeven aan ander tegen betaling) –
draagmoederschap is toegelaten binnen familie en je mag zeker niet betaald worden
o CONTRA: draagmoeder kan gezien worden als een kweekmoeder en kind als koopwaar (net
zoals de slaven van vroeger – slavernij gaat manifest in tegen de menselijke waardigheid) v–
in strijd met menselijke waardigheid
o PRO: er zijn kinderloze echtparen – in sommige landen is dat een probleem bv. in Afrika als je
geen kinderen hebt ben je niet volwaardig lid van de gemeenschap – die ervaring van
uitsluiting kan een gevoel van waardeloosheid creëren want je bent geen volwaardig burger
als commercieel draagmoederschap verboden wordt dan is dat in strijd met hun menselijke
waardigheid
- In bio-ethische kwesties zoals abortus, euthanasie, draagmoederschap, prenatale geslachtsselectie,
enz. is het dubbelgebruik van menselijke waardigheid veel voorkomend.
Zowel de PRO als CONTRA partij beroept zich op deze notie, en daarom is het ook een vage notie. Daarom
denken sommige dat het beter is om deze notie niet te gebruiken
- Bijvoorbeeld: Je opa zit in een rusthuis en is aan het dementeren – je kent je opa als een ongelofelijk
preutse man – omwille van zijn dementie veranderd zijn persoonlijkheid en is hij niet meer preuts en
heeft nu als een grote ambitie om met een sekswerker seks te hebben – er zijn daar ook diensten
2
, voor bv. ADITI (sekswerkers betaald om seks te hebben met bejaarde mensen MAAR ze komen niet
naar het rusthuis, de bejaarde mensen moeten zelf naar die VZW gaan) – je vertelt dit aan je vader en
hij is hier tegen want hij zegt dat het in strijd is met de waardigheid van de opa – als je opa helpt dan
doe je iets dat hij vroeger niet zou doen – maar je kan dan zeggen tegen je papa dat dit ook in strijd is
met zijn menselijke waardigheid want hij vraagt en is enkel licht dementeren en heeft een nieuwe
identiteit
o Jullie kunnen dus beide gebruik maken van dezelfde notie menselijke waardigheid
Er zijn een aantal filosofen die van die notie menselijke waardigheid af willen – ze trokken ten strijd tegen dit
beginsel, in hun strijd tegen conservatief denken over bio-ethische kwesties in de VS:
- Steven Pinker (Harvard University) → “The stupidity of dignity”
o Beroep op menselijke waardigheid is “stupid”
o Menselijke waardigheid legt discussies lam
o Beroep doen op deze notie verhit debatten, terwijl we juist plaats moeten maken voor een
rationele analyse → kreten zoals “dit is in strijd met de menselijke waardigheid” maken een
rationeel debat onmogelijk
- Ruth Macklin (British Medical Journal)→ “Dignity is a useless concept”
o Hij vindt het beginsel van menselijke waardigheid waardeloos.
o Wie zich op dit beginsel beroept kan zich op een veel helder beginsel zoals respect of
autonomie baseren → die hebben nauwkeurigere definities
o Beroep op waardigheid is niet meer dan een emotioneel surplus (overschot) dat juist
verontwaardiging doet ontstaan → wie rationele discussie over deze gevoelige kwesties
voorstaat hoort juist verontwaardiging onder bedwang te houden
Kortom:
- Lege vage notie → subjectief invulbaar
o Waardoor gebruikt in zowel PRO als CONTRA tegelijk
o Sommigen halen aan dat je je beter op een andere notie kan beroepen die betekenisvoller is
- Dunne lijn tussen paternalisme en waardigheid
o Daardoor gebruikt om leuke dingen te verbieden
▪ Gevolg: velen zijn geen fan van deze notie
Rechtsfilosofie zijn er twee scholen:
- Menselijke waardigheid is geen apart grondrecht – als mensen beroep willen doen kunnen ze even
goed beroep doen op een andere notie die evenwaardig is aan de menselijke waardigheid, zo
verwarring vermijden → menselijke waardigheid voegt iets toe nl. jou emoties (het afkeuren of
goedkeuren van een bepaalde zaak
- Menselijke waardigheid is wel een apart grondrecht – menselijk waardigheid is iets apart
3
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper amina05. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
