Hoofdstuk 2 staat er niet in want dat gaat over de straftoemeting en daarvoor zijn de powerpoints handiger. Ik was geslaagd door middel van deze samenvatting en de powerpoints.
DEEL V: DE SANCTIE
HOOFDSTUK 1: OVERZICHT VAN DE SANCTIES
1. STRAFFEN
A. INLEIDING
Er zijn verschillende soorten mogelijke straffen. Het feit dat er zoveel straffen zijn zegt iets over hoe we kijken
naar strafrecht (zegt iets over ons strafrecht). Er blijven maar nieuwe straffen bijkomen aangezien:
- we steeds opzoek zijn naar een betere manier om te straffen dan de klassieke straffen
(gevangenisstraf en geldboete)
- de klassieke straffen vaak niet de beste oplossing zijn
- hoe meer mogelijke straffen er zijn, hoe meer kans de rechter heeft om opzoek te gaan naar juiste
oplossing
Niet iedereen moet zelfde straf krijgen, straffen moet aangepast zijn aan de betrokkene. We geloven vandaag
niet meer in standaardstraffen, we gaan opzoek naar beter straffen op maat van ieder individu.
Bij plegen van een misdrijf kan er niet enkel een strafrechtelijke maar ook een burgerlijke sanctie worden
opgelegd. Doel van burgerlijke sanctie: niet de bestraffing van de dader maar de bescherming van de
maatschappij (bv. de internering van geestesgestoorden), opvoeding van de deliquent (bv. opvoedende
maatregelen die de jeugdrechter kan opleggen).
Soms is het zo dat een opgelegde sanctie repressief is van aard (dus dat het dient om de dader te straffen)
maar het geen strafrechtelijk karakter heeft -> voorbeeld: tuchtsancties, administratieve sancties
Het begrip straf is een essentieel element om een misdrijf te kunnen onderscheiden van ongewenst sociaal
gedrag. Een straf heeft een strafrechtelijk karakter, een maatregel/sanctie heeft geen strafrechtelijk karakter.
Er is m.a.w. een verschil tussen misdrijven en gedragingen waarop een niet-strafrechtelijk sanctie staat. Het is
belangrijk dat dit onderscheid gemaakt wordt aangezien de beginsel van het materieel strafrecht enkel van
toepassing zijn op strafrechtelijke sancties = straffen.
Wat is een ‘straf’?
Geen wettelijke definitie voor straf. We moeten dus teruggrijpen naar de rechtspraak en rechtsleer om
definitie te bepalen.
➢ Definitie rechtspraak: “een leed dat door de rechterlijke macht wordt opgelegd als sanctie voor een
misdrijf”→ kenmerken: leedtoevoegend karakter, stigmatiserend effect, opgelegd door rechter
o Het moet gaan om een misdrijf -> reageren op iets wat geen misdrijf is, is geen straf geven
▪ Voorbeeld: een kind ‘straffen’ omdat hij een ander kind slaat is in juridische zin niet juist.
, o Er wordt leed toegevoegd, niet meer fysieke leed zoals vroeger (foltering) maar leed door
bijvoorbeeld het ontnemen van rechten of het doen betalen van een bepaald bedrag.
o Het wordt door de rechterlijke macht opgelegd -> alleen strafrechters kunnen straffen opleggen
o Er is een stigmatiserend effect -> wanneer je een straf krijgt toont dat aan de je de wet
overtreden hebt. Strafrecht geeft dus een negatief stigma, er gaat een soort sociale afkeur
gepaard met deze straf. Wanneer je een strafblad hebt heeft dit ook een stigmatiserend effect.
Staan alle straffen in de wet?
Nee niet allemaal maar sommigen wel, die staan opgesomd in de art 7 & 7bis. Deze lijst is onvolledig,
voorbeelden van straffen die niet opgesomd staan in deze wet zijn: afzetting art 19 Sw., straffen die bepaald
zijn in bijzondere wetten, etc. De artikelen 7 en 7bis volstaan dus niet om strafrechtelijke straffen te
onderscheiden van sancties.
Wanneer spreken we echt van een straf?
Soms is het niet makkelijk te bepalen of we te maken hebben met een straf of niet. Heel vaak is de invulling
van een straf gelijkend op die van een sanctie. Voorbeeld: een administratieve geldboete lijkt sterk op
strafrechtelijke boete. Het uitgangspunt is namelijk hetzelfde de schuldige moet betalen. Voorbeeld: De
ontzetting kan een straf zijn (art. 31 Sw.) maar ook een maatregel (art123sexies Sw.).
Bovendien kan een straf niet retroactief worden toegepast, een straf mag niet zomaar met terugwerkende
kracht worden opgelegd.
Het begrip straf krijgt ook verschillende invullingen:
➢ GWH hanteert een meer subjectieve invulling van het begrip straf. Ze hechten meer belang aan de wijze
waarop de straf ervaren wordt door de rechtsonderhorige. → wanneer iets lijkt en voelt als een straf is
het een straf
➢ Hof van Cassatie hanteert een meer juridisch-technische invulling van het begrip straf.
o Het verschil tussen GWH en HvC zorgt voor tegenstellingen in de rechtsspraak
➢ EHRM heeft een autonome definitie voor het begrip straf
Kenmerken van strafrechtelijke straffen:
De rechtsleer heeft ons een aantal kenmerken gegeven om straffen en niet-strafrechtelijke sancties te
onderscheiden. Een strafrechtelijke straf heeft 3 kenmerken: het heeft een wettelijk karakter, het is rechterlijk
en het is persoonlijk.
(Niet alles wat door de strafrechter is opgelegd is een straf MAAR alles wat niet door de strafrechter is
opgelegd is geen straf)
Ook rechtspersonen kunnen strafrechtelijk gesanctioneerd worden.
,Wettelijk karakter Rechterlijk Persoonlijk & individueel art. 39
Sw.
→ berustend op een wettelijke → door een (straf)rechter opgelegd → straf kan enkel opgelegd worden
basis aan de persoon die misdrijf heeft
→ kenmerk vloeit voort uit het gepleegd als dader, mededader of
legaliteitsbeginsel (nulla poena medeplichtige (niet aan derden) ->
sine lege) het opleggen van collectieve straffen
→ je kan enkel gestraft worden is uitgesloten in het strafrecht (
voor een gedraging die strafbaar art. 66-67 Sw.)
was volgens de wet op het → aansprakelijkheid voor andermans
moment dat het feit gepleegd daad zoals in het burgerlijk recht (art.
werd 1384 BW) bestaat niet in het
→ enkel de wet kan een strafrecht.
strafrechtelijke straf invoeren Daardoor is er een verbod op
→ straffen moeten dus in de wet algemene verbeurdverklaring (art 17.
staan Gw.) , ander zou de straf ook de
familieleden van de veroordeelden
kunnen treffen. Bovendien vervalt de
straf met dood van de veroordeelde
(art. 86 Sw.)
→ indien meerdere mensen samen
een misdrijf begaan, dient de straf
individueel t.a.v. iedere veroordeelde
uitgesproken te worden
Een geldboete kan dus niet solidair
aan alle veroordeelden opgelegd
worden (art. 39 Sw.)
↔ disciplinaire sancties worden ↔ administratieve straffen en ↔ hierin onderscheidt de straf zich
ingevoerd door de bevoegde tuchtstraffen worden opgelegd door van de burgerlijk sanctie
organen en niet door de wet de overheid of tuchtorgaan →
➔ Een burgerlijke sanctie zoals
↔ burgerlijke schadevergoeding voorbeeld: minnelijke schikking (art.
de schadevergoeding kan
staat wel in de wet maar het 216bis Sv.) is daarom ook geen straf
wel collectief worden
exacte bedrag staat niet in de want het is opgelegd door het OM
opgelegd (art 50 Sw.)
, wet -> daarom is dit geen straf Ook straffen die automatisch door de
maar een sanctie wet aan een bepaald misdrijf zijn
verbonden zonder dat strafrechter ze
moet uitspreken zijn geen straffen
Toch is het rechterlijk karakter van de
sanctie niet genoeg om het
onderscheid te maken tussen straffen
en niet-strafrechtelijke sancties. De
strafrechter kan bepaalde maatregelen
uitspreken die geen strafrechtelijk
karakter hebben -> voorbeeld:
internering van geestesgestoorden is
geen straf maar is wel uitgesproken
door de rechter net als het
slachtofferhulpfonds.
Niet-strafrechtelijke sancties:
Enkele voorbeelden van maatschappelijke reacties op ongewenst sociaal gedrag die zelf geen strafrechtelijk
karakter bevatten:
- Minnelijke schikking -> geen straf maar een sanctie zonder strafrechtelijk karakter -> niet door de
rechter opgelegd maar door de procureur des konings (art 216bis Sv.)
- Bemiddeling -> opgelegd door de procureurs des konings (art 216ter Sv.)
- Maatregelen ten aanzien van bepaalde personen zijn evenmin straffen
o Maatregelen t.a.v. minderjarigen , geestesgestoorden, etc.
▪ Wordt wel door de rechter opgelegd maar heeft geen strafrechtelijk karakter (is niet
repressief dus het voegt geen leed toe + het heeft een opvoedende doel en wil de
bescherming van de maatschappij nastreven
- Wettelijk ontzetting dat automatisch aan een bepaald misdrijf verboden zijn hebben geen
strafrechtelijk karakter (art. 123sexies)
- Schadevergoeding die opgelegd word door rechter n.a.v. een aquilliaanse fout is geen strafrechtelijke
staf maar een civiele sanctie -> doel: vergoeding van de schade, niet de vergelding van het
aangerichte leed.
o Vaak is het zo dat een misdrijf aanleiding geeft tot een strafrechtelijke (boete, werkstraf,
gevangenisstraf, etc.) en civielrechtelijke sanctie (schadevergoeding, teruggave, etc.). Hoewel
dat ook de civielrechtelijke straf uitgesproken wordt n.a.v. een misdrijf, wordt ze beheerst
door de regel van het burgerlijk recht
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper amina05. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
