VERKLARINGSMODELLEN 1
Begrippenlijst kennen!!!
De vraag v deze lessen: Hoe komt het dat het zo gaat/loopt tussen die personen? (relatie verklaren adhv
verschillende theorieën en concepten)
Ivan Boszormenyi-Nagy (‘Notch’): grondlegger v/d kijk ‘het contextueel denken’
- Heeft theorie gegeven die helderheid heeft gegeven over het ingewikkelde gegeven v gezinnen etc
- Besefte terwijl hij werkte met mensen met psychoses etc dat de theorieën en benaderingen van Freud
niet hielp (vb. ga in u onderbewustzijn en wat komt er in u dromen). Hij besefte dat dit niet werkte en
dat het vooral lag aan de relaties die mensen hebben.
- Geboren in Hongarije in gezin waar hij kind was van advocaat en boekhouder (rijk dus, Joods) à
beginnen werken na WO2, waren toen vele psychiatrische problemen t.g.v. oorlog (was psychiater) à
verhuist naar Amerika, heeft gezin en merkt dat hij heimwee heeft naar thuisland en ouders à relatie
is heel onzichtbaar, maar heeft toch veel invloed à iets onzichtbaar voor mensen, toch zichtbaar
maken
- “Soms zitten er knopen in de relaties en die moeten we uit elkaar halen”: dit doen op 4 niveaus/ 4
dimensies (in de hoop om die knoop te ontwarren: doel van Notch)
- Meer inzoomen op de relaties en minder op de mens
- Start: relatie tussen mensen à elke relatie heeft 4 lagen/dimensies
Elke laag heeft invloed op deze relatie tussen mensen
Elke laag geeft inzichten over deze relatie
Vanuit 4 dimensies kijken = contextueel denken
- Dimensie 1: feiten
- Dimensie 2: psychologie
- Dimensie 3: interacties
- Dimensie 4: relationele ethiek
- Dimensie 5: de ontische dimensie (deze was nog in progress, was nog niet helemaal uitgeschreven, is
nog te abstract): ontisch = bestaan, ‘door een relatie besta je’
Vanuit 4 dimensies/ ingangspoorten van een relatie kijken:
- Elke dimensie is even belangrijk
- Respect voor héél Csysteem, over min. 3 generaties: de relatie tss 2 mensen observeren, inzoomen en
ook kijken hoe de relatie was tss de vorige generaties (vb. tss papa en zijn ouders want daar kunnen
er ook verklaringen liggen voor het nu) en de toekomst (vb. wat als de zoon zelf papa wordt)
- Elke theorie over het menselijk functioneren past er in: elke theorie vd psychologie enzo past binnen
die dimensies
- Kader helpt om veel info over C te verzamelen én om lege gaatjes te vullen: om heel ruim te verklaren
- Helpt gemeenschappelijke taal in de hulpverlening
Gelaagd kijken
Alle theorieën zijn even belangrijk
Kijken naar 4 dimensies samen
4e is gelijk een ‘sausje over de piramide’
1
,1. DIMENSIE 1: DE OBJECTIVEERBARE FEITEN
= Alles in het leven wat zwart/wit is
= Alles wat objectiveerbaar is
= Geen beleving, interpretaties, veronderstellingen, hypothesen, waardering of afkeuring,….
- Soms zijn er feiten en gebeurtenissen die mee invloed hebben op of mensen goed of niet goed
overeen komen/invloed hebben op een relatie
Vb. Ene persoon spreekt Nederlands en andere niet, Relatie loopt zoals ze loopt omdat ene persoon
een job heeft en de andere niet (kan invloed hebben op de relatie), je ziet u mama meer als je een
kind hebt omdat ze op jouw dochter komt passen (kind krijgen, het feit, heeft invloed op de relatie
tussen mama/grootmoeder en dochter)
- Ondersteunend werken met (deel van) gezin à aanbod afstemmen op hulpvraag van dit Csysteem
Gevaar: direct denken dat deze vraag duidelijk is, zowel voor jou als ortho. beg. als voor
Csysteem zelf
Jouw verantwoordelijkheid om ontmoeting met gezin aan te gaan en samen met hen taal te
geven aan hun effectieve ondersteuningsbehoefte(n)
- Om manier waarop iemand in leven en in relaties staat goed te kunnen begrijpen, is het belangrijk
zicht te hebben op feiten die zijn leven kleuren
Feiten = objectieve gegevens die echt waar zijn en gebeurtenissen die in werkelijkheid
hebben plaatsgevonden
1.1 OPSOMMING FEITEN (KUNNEN MEESPELEN IN RELATIE TSS MENSEN)
1.1.1 HET BIOLOGISCH EN MEDISCH KADER VAN EEN PERSOON, ZIJN GEZIN, ZIJN FAMILIE
- Geslacht
- Leeftijd
- Geboorte
- Dood
- Zwangerschap (zelf moeder worden heeft bv invloed op relatie)
- Ras
- Genetische kaart
- Erfelijke ziekten
- Lichamelijke ziekten
- Fysisch gestel
- Huidige lichamelijke toestand
- Invloed geneeskunde
- (para-)medische hulpverlening
Diagnose of psychopathologie is geen feit! à spelen ook mee maar is geen feit (geen zwart/wit, objectiveerbaar
iets), blijft veronderstelling (2e dimensie)
Vb: diagnose van adhd, psychose, ass (zijn interpretaties, vaststellen op basis van observaties, we
kunnen dit niet in onze hersenen zien)
Diagnoses zijn ook tijdelijk: een diagnose is eigenlijk maar 1 jaar geldig (dus is zeker geen feit, moet elk
jaar her geëvalueerd worden)
2
,1.1.2 HET FINANCIEEL/MATERIEEL KADER
- (gezins)inkomen
- Onderwijs
- Arbeid en tewerkstelling
- Armoede
Vb: iemand is rijk, andere arm à andere feiten meegemaakt dus beïnvloed relatie
- Huisvesting
- Mobiliteitsmogelijkheden
- Schulden
- Scholingsgraad
Vb. Jaloezie tss 2 zussen vroeger in een groot gezin waarbij niet iedereen kon studeren. Uiteindelijk
heeft ene zus verder gestudeerd en andere niet, ene is jaloers op de andere. Dit feit van de
scholingsgraad heeft dus invloed op deze relatie.
- Materiele mogelijkheden (# dingen die je hebt/kan kopen)
- …
1.1.3 HET WETTELIJK/JURIDISCH KADER
- Burgerlijk statuut: Getrouwd/wettelijk samenwonend/alleenstaande/weduwe
- Kinderen ten laste (volgens de wet)
- Nationaliteit
- Veroordelingen
- Voogdijschap
- Verblijfstatuut
- …
1.1.4 HET ECONOMISCH/ECOLOGISCH KADER
- Gaat hier over ruimer dan materieel kader waarbinnen gezin zich situeert
- Hoog/laagconjunctuur (goede tijden, slechte tijden…)
- Socio-eco status
- Economische stromingen (gas die duurder w, de oorlog, corona crisis)
- Milieuomstandigheden
- Natuurrampen
- Klimaat (klimaat heeft invloed op relaties)
Vb. “laat mij met rust, het is te warm”
- …
1.1.5 HET SOCIOLOGISCH/CULTUREEL KADER
- Relatie/samenlevingsvormen
Vb. opgevoed in een gezin met allemaal meisjes, een shock als je zelf een gezin hebt met allemaal
jongens (wc-bril bv)
- Klasse
- Gender en de kijk hierop (manier waarop dit momenteel cultureel en maatschappelijk geduid/geduld
wordt)
Vb. Dag van vandaag is ‘non-binair’ een feit
- Geaardheid (hangt af van de plaats!! Want in sommige landen w homoseksualiteit niet aanvaard en
niet gezien als feit)
- Migratieachtergrond en geschiedenis
3
, - Huidskleur
1.1.6 HET HISTORISCH KADER (GEBEURTENISSEN KUNNEN INVLOED HEBBEN)
- In welke tijd leven we?
- Micro (kleine gebeurtenissen)
Historische feiten van de client zelf: gebeurtenissen uit verleden, heden die het leven vd
client kleuren
Life-events, gebeurtenissen
- Macro (grote gebeurtenissen)
Tijdvak/stroming waarin mpij functioneert: Postmoderne tijd, Post-Dutroux-tijdperk, Haastige
en veeleisende werk-gezinstijd, Lokaal politiek landschap en keuzes daarvan op elke persoon
Kan verschillen gedurende het leven (denk aan bv andere migratiegeschiedenis hebben etc)
Bepalende wereldgebeurtenissen: oorlog, corona,…
1.1.7 HET RELIGIEUS/SPIRITUEEL KADER
- Geloofsovertuigingen
Vb. Ik ben moslim en ik ben niet moslim. Kan in sommige relaties voor spanningen zorgen
- Levensfilosofie
Wij gaan op zoek naar verklaringen en op zoek naar feiten (zie welke hierboven)
Laat mensen hun verhaal doen over hun feiten (zoals zij die kennen dus), zo geef je erkenning voor wat voor
hen belangrijk is onrechtvaardigheden, het lot, feiten zoals ze zijn,… krijgen een plek
1.2 VORIGE GENERATIES
Niet alleen feiten in huidige levenssituatie van belang, ook gegevens uit voorgaande generaties
- Feiten/gebeurtenissen ih leven v (groot)ouders hebben consequenties voor leven van nakomelingen
Vb: oma die ‘fout’ was in oorlog, armoede in generatie van grootouders, ernstige ziekte voorouder,
vroegtijdig overlijden voorouder…
- De invloed v zulke gebeurtenissen kan nog lang doorwerken
1.3 ONRECHT IN DE FEITEN
Sommige feiten/gebeurtenissen noemen we onrecht (dingen die pijn doen, omstandigheden die beschadigend
zijn voor degene die ze overkomt):
- Verdelend/toedelend onrecht: het lot, niemand is verantwoordelijk, het overkomt je
Vb: ziekte/overlijden gezinslid, werkloosheid, opgroeien in oorlogssituatie, vluchten omdat het in
eigen land niet veilig was, natuurramp…
- Vergeldend onrecht: iemand heeft u onrecht aangedaan (onbewust/bewust)
Vb: misbruik, mishandeling, verwaarlozing, overval, pesten…
Verdelend onrecht kan gemakkelijk leiden tot vergeldend onrecht: Feiten zijn vaak uitgangspunt voor ons
handelen of voor anderen uitgangspunt om ons te benaderen, gebruiken of negeren (we zoeken vaak naar een
schuldige)
Vb: natuurramp (lot), maar gaan toch opzoek naar wie oorzaak is voor slecht milieu
Vb: corona (lot) zorgt voor crisis in gezinnen, mensen gaan elkaar dingen beginnen aandoen à partnergeweld
(vergeldend)
4
