Ontwikkelingsdynamische benadering
1. Inleiding
Mijn bril op Jay
Je begeleidt een tienermeid in een leefgroep. Jay is een puber maar het gaat de laatste tijd wel heel
moeilijk. Ze reageert vaak kortaf. Als ze wordt gevraagd om te koken, dan zegt ze ‘neen’ en probeert
ze zich terug te trekken op haar kamer of een flauwe smoes te bedenken. Ze heeft alleen maar oog
voor haar GSM en tablet. De relatie met de begeleiders gaat steeds stroever lopen. Elke maand komt
haar voogd langs om met Jay een goed bedoeld gesprek te voeren. Maar ook daar probeert Jay, soms
met grove boodschappen onderuit te komen. Ze zet zich duidelijk tegen de begeleiders af want ze wil
geen bemoeienissen.
Jullie hebben daar als een team een bespreking over om te kijken hoe jullie daar best op gaan
reageren. Wat vind jij dat er met Jay moet gebeuren? Welke mogelijke oplossingen suggereer jij?
- Afspraken maken rond de taken (zoals meehelpen koken) die Jay moet doen in de leefgroep.
- Waar liggen de interesses van Jay? Wat doet ze graag (naast GSM en tablet)?
- Eens een activiteit doen met Jay naar haar keuze (een individuele activiteit, als er nog een
begeleider is in de leefgroep voor de andere jongeren)
- Hoe oud is ze precies? Misschien kijken of er afspraken kunnen gemaakt worden rond hoe
lang ze op haar gsm of tablet bezig mag zijn.
- Afspraken rond GSM- en tabletgebruik
- In gesprek gaan met Jay (over interesses, oorzaken gedrag...)
- Relatie opbouwen
Een andere bril op Jay
Jullie leerden Jay al kort kennen in de opwarmingsoefening. Nu willen we ze jullie beter voorstellen.
Bekijk eerst de reportage over Jay en kijk dan naar de suggesties die je hebt gedaan. Zijn die
afgestemd op Jay nu je meer over haar weet? https://www.npostart.nl/VPWON_1316921
In de ontwikkelingsdynamische benadering leer je een specifieke bril opzetten om te kijken naar
cliënten en hun gedrag. Jay is een puber en uit ontwikkelingspsychologie weet je dan al dat het niet
abnormaal is dat ze zich afzet tegen gezag. En tegelijk is ze een kwetsbare meid als gevolg van haar
instellingsverleden. Dan kunnen we van haar niet verwachten dat ze zich vlotjes aanpast aan alle
verwachtingen uit de maatschappij. In de ontwikkelingsdynamische benadering wordt naar cliënten
gekeken vanuit ontwikkelingspsychologie, maar ook vanuit kwetsbare stukjes daarin.
Vraag bij Jay is: via welke weg kunnen wij terug verbinding zoeken met Jay?
Wat is ontwikkelingsdynamisch kijken?
Je kan als hulpverlener cliënten begeleiden die bijzonder moeilijk gedrag stellen: verbale agressie,
weigergedrag, fysieke agressie, zich terugtrekken uit activiteiten, contact weigeren, ... Dan gebeurt
het dat er in teamvergaderingen gediscussieerd wordt over dat dat gedrag 'abnormaal' is of
'pathologisch'. Zo zijn er misschien begeleiders die over Jay zouden zeggen dat ze een opstandig-
oppositioneel gedragsstoornis heeft en in de psychiatrie moet worden opgenomen. En is dat dan
beter voor haar?
In de ontwikkelingsdynamische benadering wordt met aandrang gevraagd om verder te kijken, om
holistisch te kijken. Je moet naar de hele ontwikkeling kijken om het gedrag te begrijpen en te
verklaren. Een éénzijdige bril zoals : 'het gedrag van Jay is abnormaal' of 'ze heeft een
1
,Ontwikkelingsdynamische benadering
gedragsstoornis' volstaat niet volgens de ontwikkelingsdynamische benadering. Deze benadering
werd in eerste instantie vooral toegepast bij mensen met een beperking en bijkomend moeilijk
begrijpbaar gedrag. Ondertussen wordt dit denken voor meer doelgroepen gebruikt zoals ook in
jeugdzorg, onderwijs, psychiatrie.
Angelique Peters vertelt met welke bril in ontwikkelingsdynamische benadering wordt gekeken naar
cliënten en hun gedrag. En hoe dat model volgens haar ook toepasbaar is in de psychiatrie.
Beluister onderstaand fragment en zorg dat je begrijpt hoe de ontwikkelingsdynamische benadering
een aanvulling is op het bio-psychosociaal model. Zorg dat je de kern van ontwikkelingsdynamische
benadering daarin begrijpt. Kern van het filmpje: https://cce.nl/video/emotionele-ontwikkeling-
inzichten-toepasbaar-de-ggz
- Ontwikkelingsdynamische benadering hoe kan je hetgeen dat je niet direct ziet proberen
begrijpen (het deel van de ijsberg die onder het water zit)
Vb. kind van 3 jaar gaat zijn moeilijk gedrag niet uitleggen door te zeggen dat het is omdat
mama hem achtergelaten heeft, jij moet dat onderzoeken
- Onevenwichten, stoornissen en ziekten of gedrag algemeen proberen te verklaren door een
complex samenspel van meerdere factoren.
- Dosen (zie schema): gebruikt om toe te passen op de situatie van Petra
- Petra is een tienermeisje in de psychiatrie, ze heeft heel wat diagnoses maar wil eigenlijk
vooral gehoord worden. Ook wat aandacht krijgen en dat er niet enkel gekeken w naar de
diagnoses maar naar haar als persoon
- Kijken naar de persoon, minder naar de diagnoses
- Verbinding leggen door erkenning te geven, te luisteren, nabij te zijn, terug te komen (ook al
wijst hij/zij je af),…
- Uitleg: Medisch model werd uitgebreid naar het bio-psychosociaal model (zie vorige
afbeelding). Vanuit de overtuiging dat ons menselijk functioneren niet enkel beïnvloed w
door logische, medische factoren maar ook door sociale en psychologische factoren. Dosen
voegde hier nog iets aan toe, de ontwikkeling. Want al die domeinen beïnvloeden elkaar en
je blijft ook altijd in ontwikkeling. Hij zei dat als je weet tot hoe ver iemand ontwikkeld is, je
ook kan snappen op welk niveau hij kan functioneren of wat je niet mag verwachten. Dan
kan je ook ondersteuning bieden als iemand iets nog niet zelf kan.
2
,Ontwikkelingsdynamische benadering
- Bio-psychosociaal model toont aan dat het belangrijk is om wat achtergrond te hebben over
de jongere
- Binnen ontwikkelingsdynamisch model is er extra aandacht voor de emotionele ontwikkeling.
Dit werd dankzij Dosen ook meer en meer rekening mee gehouden in de praktijk. In het
model zijn er fasen beschreven met elk hun ontwikkeltaken. Er horen ook altijd bepaalde
behoeften bij een fase, als die behoefte vervuld is w er overgegaan naar de volgende fase
waar weer nieuwe behoeften bij passen
- Is een lineair model: je kan niks overslaan MAAR als je een nieuwe fase bereikt, betekent dit
niet dat vorige fasen zijn afgesloten! Je grijpt soms terug naar vorige fasen (vb. als je ziek
bent, zijn we allemaal een beetje een baby’ke die graag verzorgd wil worden) of emotionele
behoeften hebben van een vorige fase.
- Dosen heeft extra aandacht voor emotionele ontwikkeling en binnen die sociale emotionele
ontwikkeling onderscheidt hij verschillende ontwikkelingsfasen (begint onderaan, bij baby).
Bij iedere ontwikkelfase zie je gedrag. Door dat gedrag zie je welke behoefte er is (om een
bepaalde ontwikkeltaak te vervullen hij ging eigenlijk verder op dat van Erikson
- Obv van die behoeften zorgen voor afstemming (op die behoeften voorzie je een
orthopedagogisch aanbod) en zo kan er verbinding ontstaan dit is de taak van de
praktijkgerichte orthopedagoog
3
, Ontwikkelingsdynamische benadering
- Elk probleem in een ander ontwikkelingsgebied is extra belastend voor je emotionele
ontwikkeling (daardoor zou de emotionele ontwikkeling nog het meest achterblijven van al).
Als gedrag niet voldoet aan de verwachtingen die je hebt obv het niveau van cognitie,
leeftijd, taal, vaardigheden, als er meer van je gevraagd wordt dan wat je aankan dan is er
een mismatch. Daar ontstaat dan een risico. Als iets gevraagd wordt van je dat je praktisch
wel kan maar emotioneel niet aan kan, dan wordt je overvraagd. Zo is het model dus handig
om te zien welke ondersteuning nodig is.
Vb. iemand met een verstandelijke beperking heeft een mindere cognitieve ontwikkeling dus
je mag niet hetzelfde verwachten van dingen die je ‘normaal gezien’ zou kunnen verwachten
op die leeftijd
- Kunnen (als iemand op zijn sterkst is, kan je daar aanspraak op doen, wat er van iemand
verwacht kan w) vs aankunnen (wat iemand kan op een bepaald moment)
Vb. aankunnen gaat anders zijn dan u kunnen als je bv heel ziek bent
- Is normaal dat behoeften soms niet vervuld w, dat maakt je zelfstandig MAAR als je
behoeften voor een lange tijd niet vervuld w (op een cruciale leeftijd) kan er disharmonie
ontstaan in de ontwikkeling.
- Petra: de HV bespreekt ook met Petra dat ze ziet dat Petra behoefte heeft aan nabijheid
maar zich daar soms ook tegen verweert. Petra antwoordt hier eerlijk op GA IN GESPREK!!
- Het model helpt om te kijken welke behoeften er zijn om hier dichter bij aan te sluiten! Was
oorspronkelijk ontwikkeld voor mensen met een beperking maar Angelique Peeters
ondervond dat dit ook bij anderen kan toegepast w
- Nadeel was dat het model maar ging tot 12j maar later zijn fase 6 en 7 ook uitgewerkt
geweest (jongvolwassenheid en adolescentie)
We moeten dus gedrag gaan observeren en dat ga je proberen verklaren (wat zien we hier allemaal,
welke ontwikkelingsfase herkennen we hier in? Welke noden? Zijn er factoren die de ontwikkeling
kunnen bemoeilijken? Dan kan je obv die dingen gaan kijken v wat dat zegt over de manier waarop je
de client het best begeleidt)
4
