Geriatrie en pediatrie
Pediatrie: Het gezonde kind
Pediatrie = kindergeneeskunde dat zich bezighoudt met curatieve, preventieve en ethische zorg voor
zieke en gezonde kinderen van geboorte tot 18 jaar
Lichamelijke, psychische en sociale ontwikkeling v/h kind
- Congenitale aandoeningen (agv foetale ontwikkelingsstoornissen)
- erfelijk (bv. Down, achondroplasie, muco)
- aangeboren bij partus (bv. anoxie, fysiek trauma bv. door vasthangen arm)
- aangeboren bij zwangerschap (bv. spina bifida, FAS, toxoplasmose, teratogene inf.)
- Groeistoornissen, infecties, stofwisselingsziekten
- Kindertumoren (leukemie, lymfomen, hersentumoren)
Neonataal/pasgeborene Dag 1 – dag 28 postnataal
Zuigeling Dag 1 – dag 364 postnataal
Baby 0-18m
Peuter 18m – 3j
Kleuter 3j – 6j
Kind 6j – 12j
Jongere 12j – 18j
Kind ≠ klein volwassene anatomisch en fysiologisch totaal anders
Volop in ontwikkeling ziekten kunnen groei & ontwikkeling tegengaan
Gevolgen voor verdere leven (bv. ziekte 6m – 1j geeft slikproblemen vr rest van leven)
Tijdig ontdekken & ingrijpen van stoornissen in groei/ontwikkeling
alles moet op juiste moment ontwikkeld worden
Zwangerschap en foetale ontwikkeling:
Berekening bevallingsdatum = à terme datum = 1ste dag laatste menstruatiecyclus + 280d/40w
Bevruchting bij regelmatige cyclus = dag 14 = eisprong
1ste dag menstruele cyclus = dag dat menstruatie start
40 weken zwangerschap, waarvan 38 weken ontwikkeling vrucht
1ste trimester = w0 – einde w14 Grootste risico miskraam + op einde NIPT (w11-w14)
Embryogenese met organogenese = alles wordt ontwikkeld uit stamcel (aanleg organen)
de
2 trimester = begin w15 – einde w18
General movements vanaf 4de maand
3de trimester = begin w29 – geboorte >90% baby’s overleeft buiten baarmoeder vanaf 3 de trim
Alles is al aanwezig, maar moet groeien
8e maand: opstapeling subcutane vetreserves (“bruin vetweefsel”) = voedselreserve
DNA-testen:
Invasieve testen Niet-invasieve testen
Vruchtwaterpunctie: NIPT = niet-invasieve prenatale test:
- Met naald vruchtwater afnemen - Simpele bloedafname moeder
- Bevat afvalstoffen & DNA kind - Bevat DNA kind: via vruchtwater
naar placenta en bloed mama
, - DNA moeder en kind
onderscheiden
- Wel chromosomale afwijkingen
- Geen genetische afwijkingen
Vlokkentest:
- Met naald deel placenta nemen
- Ziektes opsporen (DNA, merkers, …)
- Geeft vaak spontaan miskraam
- Meer merkers ontdekken dan NIPT
(bv. spina bifida) + bevestiging NIPT
Zwangerschapsduur:
37-42 weken
>42 weken
<37 weken = à terme neonaat
= postmature neonaat
= prematuur = voldragen
= serotien geborene
pasgeborene
- Dag 7 na bevruchting: implantatie = innesteling v/d blastocyst in endometrium
- Pre-implantatie diagnostiek IVF = DNA fouten verwijderen 5 dagen bevruchten
Week 5 vorming neurale plaat en neurale groeve = cruciaal moment embryonale ontwikkeling:
Sluitingsdefecten:
- Schisis = hazenlip = open lip ernstig = open palatum durum
speeksel komt blij slikken uit neus (eten onmogelijk) operatie
- Spina bifida zenuwen beschadigd ernstig = deel wervel ligt bloot
alles eronder verlamd
- Voorkomen = onmogelijk, risico verkleinen met 0,4mg foliumzuur/dag (vit B11)
nemen voor zwangerschap (bij stop anticonceptie)
vit B11 = noodzakelijk voor DNA aanmaak
Neurale buis = embryonale structuur die vormt vanuit neurale plaat (lamina neuralis) door
instulping over lengte en afsnoering buis in lengterichting van individu
Sluiting vanaf dag 22 van craniaal naar caudaal sluit op dag 24 aan craniale zijde en op dag
26 aan caudale zijde
Hoogzwangere vrouw:
1. Baarmoeder duwt op blaas constante drang om te plassen
2. Progesteron maakt darmen lui constipatie
3. Ribben zetten uit in koepelvorm en worden uitgerokken pijn onderste ribben
4. Risico aambeien = uitgezette venen (door constipatie en verhoogde druk in abdomen)
Gebieden gevoelig voor gestoorede ontwikkeling ifv de tijd:
- Tijdens 1ste trimester: alle organen zeer gevoelig
- Vanaf week 4-5: strenger dieet nodig (opletten teratogene stoffen)
WANT DNA-sporen mengen zich met dat v/d foetus restsporen vlak voor
zwangerschap kunnen tot bij baby geraken
- Teratogeen = straling, alcohol, drugs, sigaretten, GM 0 tolerantie!
zelfs kleine hoeveelheden alcohol zijn schadelijk voor baby (bv. vertraagde groei)
best al stoppen bij beslissing om zwanger te worden
Levensvatbaarheid prematuren <37w (1/10 wereldwijd):
<20 weken = miskraam
<28 weken = extreem prematuur
, - <24 weken: niet levensvatbaar, geen intensieve zorgen (<660g)
- 24-27 weken: grijze zone, vaak overlijden ondanks intensieve zorgen, risico
ontwikkelingsstoornissen (660-700g)
- Ouders en dokters overleggen + ethisch comité natuurlijke geboorte, IC of abortus?
28-32 weken = zeer prematuur
- Vaak > 1kg juiste medische zorg normale ontwikkeling
32-37 weken = mild/laat prematuur
Opgevolgd indien <30 weken of indien <1250g geboortegewicht = belangrijke indicator
Navelstreng:
- Van moeder naar baby: vena umbilicales = O2- en nutriëntenrijk
- Van baby naar moeder: 2 arteriae umbilicales = O2- en nutriëntenarm
Geboorte:
Spontaan natuurlijk mbv verlostang of vacuümextractie keizersnede
- ¼ bevallingen ingeleid oxytocine ingespoten weeën starten
wanneer baby serotien wordt (te groot)
- 70% met epidurale verdoving moet op specifiek moment
- 4,4% heeft zwangerschapsdiabetes
Episiotomie = de knip wanneer vaginale doorgang te nauw is en passage te nipt wordt:
Spierweefsel zou scheuren tot aan anus = moeilijk herstel en pijnlijk
Scheur voorkomen met schuine knip doorgang vergroten = snel herstel en niet pijnlijk
Onmiddellijk na geboorte:
Prematuriteit:
<32 weken NIC (intensieve zorgen neonatologie)
Problemen:
- RDS = respiratory distress syndrome = longfalen (trekt onvoldoende lucht naar binnen)
w37: longen rijpen, surfactant zet longblaasjes open beademing tot w37 in couveuse
- Hersenbloeding, infecties, voedingsproblemen, wondjes, warmte- en vochtverlies,
verhoogde bilirubinewaarde
- Verhoogde vochtafvoer = minder werkende nieren + dunne huid + groter lichaamsopp
Aanpassing bij geboorte:
Longen vullen met lucht
Foramen ovale en ductus arteriosus sluiten
Vorming meconium (<48u) = mengsel gal, slijm en epitheelcellen = 1 ste ontlasting
geen meconium = blokkade in MD-stelsel
1ste mictie binnen 24u
Regulatie lichaamstemp
Heksenmelk door hormonale veranderingen:
Prolactine van moeder (vr borstvoeding) komt via bloedsomloop bij kind
Kindje produceert kleine hoeveelheid melk + opzwelling borstjes (zowel jongens als meisjes)
Neonatale icterus door overmaat bilirubine in bloed:
Bilirubine = afbraakproduct hemoglobine (RBC)
Baby ontvangt O2-arm bloed van mama (90 mmHg) aanmaak RBC kind in baarmoeder
Bij geboorte: bloed w O2-rijk (100 mmHg) overmaat RBC afgebroken in sneltempo
Te veel voor lever geelzucht (gaat snel weg)
, Behandeling: couveuse met (niet carcinogeen) UV-licht BR breekt sneller af
Specifieke complexe reflexen bij baby’s:
Moro-reactie = schrikreflex bij achterovervallen strekken armen, vingers, benen en tenen
- Geen biologisch nut (uit apentijd?)
Zoek- & zuigreactie = met vinger op mondhoek automatisch zuigen
- Kind weet nog niet dat het dit moet doen, daarom automatisch (bewust vanaf 6m-1j)
Babinskireactie = tenen & vingers spreiden bij strelen (diagnose hersenletsel)
Eerste bloedprikje (dag 3-5) = enkele druppels op filtreerpapier
Controle 12 congenitale stofwisselingsziekten = snelle opsporing (bv. fenylketonurie, muco)
SIDS = sudden infant death syndrome = wiegendood (<12m):
- Onverklaarbare en onverwachte dood tijdens slaap
Meest voorkomende doodsoorzaak bij kinderen 1-6m, piek 2-4 maand
- Vlaanderen: 0,03% voorkomen door adviezen Kind & Gezin
- borstvoeding 1ste 6 maand
- op rug slapen, in kamer van ouders (niet zelfde bed), op buik laten spelen
- niet roken tijdens zwangerschap
- geen te hoge temp, hoofdje niet onder deken, voetjes wel bedekt
Gewichtsverlies 1ste week = max 10% v geboortegewicht groeit gem 150g/week
Ontwikkeling tot 1 jaar:
Groei:
- + 25 cm lichaamsgroei (x1,5 tov geboorte)
- + 6,5 kg G-toename (x3 tov geboorte)
- + 10 cm hoofdomtrek
Lichaamsverhouding verandert
- hoe kleiner kind, hoe groter hoofd: 19% 9%
- opp relatief groter dan bij volwassenen
Onvoldoende lengtegroei door:
- Onvoldoende voeding, overgeven, malabsorptie, infectie, aangeboren hartafwijking,
deficiëntie groeihormoon, …
Failure to thrive = geen levenslust/interesse, geen interactie met omgeving, speelt niet, apathisch, …
- Wat? = gewicht & lengte < 2e SD + problemen met psychomotorische ontwikkeling
- Oorzaken? = coeliakie, GERD, psychosociale oorzaken, CF, …
Skelet:
- Veel kraakbeen (groeischijven) bij vorming nieuw kraakbeen, verbeent oud kraakbeen
groei (breuken kunnen groei tegengaan)
- Groeischijven aanwezig productie groeihormoon
Groeischijven sluiten (door productie geslachtshormonen bij puberteit) groei stopt
Schedelomtrek ~ groei schedelinhoud:
- Hersenen groeien zeer snel 1ste jaren na 2j volgroeid
- Te klein door erfelijke factoren, mentale retardatie, infectie (Zika-virus)
- Te groot door stofwisselingsziekte (waterhoofd door onvoldoende waterafvoer)
Klinische parameters: pasgeborene hebben…
