Een samenvatting van les 10 / hoofdstuk 10 geschiedenis van het publiekrecht. Met kleuren, schema's, vergelijkende kolommen en aanduidingen van belangrijke zaken. O.b.v. deze samenvatting een 17/20 behaald.
Samenvatting Les 10 GPuR
De Russische Revolutie (1917 – 1992)
Overture: de zomervakantie van Gorbatsjov in augustus 1991
• 1985 Gorbatsjov word verkozen tot Secretaris-Generaal van CPSU.
o Perestroika; hervorming economie was mislukt -> er restte enkel nog het Westerse
model van kapitalisme en vrijemarkteconomie te omarmen.
• 1989 verkiezing van Congres van Volksafgevaardigden en nieuwe Opperste Sovjet
o Hervormingsgezind liberaal blok en een conservatief blok, Gorbatsjov ertussen
• 1989-91 soevereiniteitsverklaringen van de republieken.
o Hield geen afscheuring van Unie in, maar stelde recht van eigen republiek boven die van
de federatie -> ging in tegen GW van 1977
o Republieken hadden in alle grondwetten het recht zich af te scheuren, Gorbatsjov
erkende dit maar eiste dat het conform de GW zou gebeuren.
Zorgde voor juridische patstelling; Federale GW ging boven alle weten en dus
regelde de Unie de voorwaarden voor afscheiding, maar Baltische republieken
stelden dat hun annexatie in 1940 illegaal was en dus niet gebonden aan GW
• 1991 federaal referendum over behoud van de unie
o Meerderheid is voor behoud Unie, kon onafhankelijkheidsstreven van verschillende
republieken niet temperen
• Juni 1991 rechtstreekse verkiezing Boris Jeltsin tot president van Rusland
o Conflict tussen liberalen en conservatieven in CPSU werd conflict tussen Jeltsin en
Gorbatsjov
• Juli 1991 akkoord van 9 republieken over nieuw unie-verdrag
o Nieuwe Unie zou instaan voor defensie en buitenlands beleid
18/08/1991 komt een delegatie militaire leiders aan op buitenverblijf Gorbatsjov. Ze vertellen dat er
een speciaal comité voor de noodtoestand was opgericht in Moskou met daarin Janajev, minister van
Defensie en hoofd KGB.
Ze eisten dat Gorbatsjov een decreet zou ondertekenen dat macht tijdelijk aan comité gaf en
tegenstanders zoals Jeltsin zou arresteren. Gorbatsjov weigerde.
19/08/1991 kondigde de samenzweerders met Janajev op televisie aan dat het comité de
macht had overgenomen van ‘zieke’ Gorbatsjov
o Staatsgreep was slecht voorbereid; men dacht dat de aankondiging van het leger en
de KGB dat het genoeg was met de hervormingen genoeg zou zijn om verzet te doen
instorten, bleek niet het geval.
Na 2 dagen stortte coup ineen. Gorbatsjov laat samenzweerders arresteren.
23/08/1991 neemt Gorbatsjov ontslag als Secretaris-generaal van CPSU
Jeltsin sluit in december een akkoord met Oekraïne en Wit-Rusland om Unie te verlaten en
Gemenebest van Onafhankelijke Staten (GOS) te vormen.
25/12/1991 Gorbatsjov kondigt ontslag aan als President van USSR
26/12/1991 opperste Sovjet stemt USSR weg
De oorlog om de wereld en de strijd tussen ideologieën
Begin van de 20e eeuw leek model van liberale natiestaat met vrijmarkteconomie en parlementaire
democratie goed op weg om de eeuw te domineren. Oost-Europese autocratische regimes (Rusland,
Duitsland, Oostenrijk-Hongarije) moesten ook rekening houden met toegevingen aan eisen liberale
oppositie.
, Invoering van algemeen stemrecht tijdens en na WOI in veel Europese landen zorgde voor
een doorbraak van sociaaldemocratische partijen
o Arbeiders- en boerenklasse kwamen aan zet en elite moest veel macht opgeven
In Centraal- en Oost-Europa bleef roep om herstel van conservatief-autocratisch regime nooit ver
weg. Tijdens jaren ’20 en ’30 kwamen in veel van deze landen dergelijke regimes aan de macht
2 ideologieën boden alternatief liberaal model: communisme en fascisme
Communisme Fascisme
Kon steunen op kracht van Rusland Kon steunen op kracht Italië (1922) en
(1917) Duitsland (1933)
Keerde zich tegen parlementaire Keerde zich tegen parlementaire
democratie en wou autocratischer democratie en wou autocratischer
model model
Internationale ideologie Nationalistische ideologie
Vanaf 1922 wou de CPSU eerst een socialistische staat en dan een communistische samenleving
opbouwen als voorbeeld van de wereld.
Na WOII kon de CPSU andere landen in Centraal- en Oost-Europa met harde hand leiden
naar het socialisme + onverwachte overwinning van Mao Tse Tsung in China (1949).
Welvaartspeil van Westerse Staten werd nooit bereikt en dit ondergroef langzamerhand de
legitimiteit van de revolutie. De aantrekkingskracht van de ideologie hielp lange tijd, maar toen de
communistische recepten uiteindelijk faalden om de economische crisis van de jaren ’70 te
beantwoorden, brokkelde de steun voor de ideologie af. China begon met geleidelijke overgang naar
vrijemarkteconomie vanaf 1979 onder Deng Xiaoping -> teken aan de wand.
Karl Marx en de communistische ideologie
Door industriële revolutie en opkomst arbeidersklasse kwam er een agenda van sociale
hervormingen/sociale revolutie.
Karl Marx zijn denken vormde de basis voor de ideologie van socialistische partijen en hun
internationaal samenwerkingsverband; de Tweede Internationale (1889 – 1916)
Kern van Marxisme; Historische determinisme
Geschiedenis bepaald door aantal onontkoombare wetmatigheden (Hegel, actie – reactie)
Sociaaleconomische relaties tussen klassen is doorslaggevend.
Controle over de productiemiddelen drijft de voortgang van de geschiedenis
Theorie van de onderbouw (economische machtsverhouding) en bovenbouw (cultuur,
politiek en recht)
o Staat & recht als instrumenten van onderdrukking door de leidende klasse
Verschillende fasen in de vooruitgang
o Landbouwrevolutie = feodale staat
o Industriële revolutie = burgerlijke staat en kapitalisme
o Socialistische revolutie = overheersing door het proletariaat
o ‘einde van de geschiedenis’ = klassenloze maatschappij/communisme
Door winstmaximalisatie werd het proletariaat verder uitgebuit en stonden de lonen onder
constante druk. Arbeiders begonnen zich te verenigen en konden van tijd tot tijd toegevingen
afdwingen, maar er was een politieke strijd nodig voor betere loons- en arbeidsvoorwaarden.
Marx bepleitte noodzaak van echte politieke actie door de vorming van communistische partijen,
maar ook voor sociale revolutie die het burgerlijk regime moest omverwerpen.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper rechtengernoazen. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,99. Je zit daarna nergens aan vast.
