INLEIDING TOT HET RECHT – DEEL 1: inleiding
Hoofdstuk 1: Wat is recht?
1.1 definitie van het recht
Recht
Het geheel van bindende regels tot ordening vd samenleving in beginsel opgelegd, minstens
bekrachtigd door de maatschappij en als zodanig afdwingbaar gesteld.
Wat is recht? 3 categorieën
1) ordenen
2) afdwingbaar
3) wijzigen -> recht is voortdurend in evolutie -> nieuwe regels/aanpassingen/afschaffingen
Rechtsregels: regels die afdwingbaar zijn met maatschappelijk geweld. Ze zijn:
-> afdwingbaar met de ‘sterke arm’ = mbv politionele macht, garandeert effectieve naleving
-> onvermijdelijk en fundamenteel = ze scheppen duidelijkheid en vermijden voortdurende strijd
binnen de samenleving
Objectief recht: het geheel van rechtsregels zoals die voortvloeien uit wetgeving, rechtspraken en
gewoonten -> recht zoals het bestaat
Subjectief recht: de concretisering of individualisering vh objectief recht -> aanspraken die individuen
kunnen laten gelden ten opzichte van anderen bv auteurswetgeving: toestemming geven voor foto
online te zetten
Hoofdstuk 2: Indeling van het nationaal recht
2.1 het onderscheid privaat-publiek recht
Het belang van het onderscheid
Nationaal recht bestaat uit privaatrecht en publiekrecht
Privaatrecht: betreft de relaties tussen burgers onderling
Publiekrecht: betreft de relaties tussen de burger en de overheid, of tussen overheden onderling
Het onderscheid tussen beiden is fundamenteel en vormt de basis voor de indeling van het recht
Nationaal recht
PRIVAAT RECHT (verhouding/juridische relaties tussen burgers)
o burgerlijk recht: fundamentele regels voor iedere burger die ons functioneren regelen/sturen
in de maatschappij; familie en gezin, erfrecht, huwelijkscontracten …
-> burgerlijk wetboek (BW; alle regels worden herzien -> nieuw burgerlijk wetboek (NBW)
o ondernemingsrecht: bevat het recht v/e bijzondere categorie personen: ondernemingen!
-> wetboek economisch recht (WER) -> bv wetgeving consumentenbescherming …
o gerechtelijk recht/privaatrechtelijk procesrecht: recht dat de afdwingbaarheid vh recht regelt
-> gerechtelijk wetboek (Ger W): gerechtelijke organisatie van ons land; regelt de inrichting
en bevoegdheid van privaatrechtelijke rechtscolleges en het verloop van de procedures
PUBLIEK RECHT (relatie tussen burger – overheid en tussen overheden onderling, bv
bevoegdheidsconflict tussen Waalse en Vlaamse gem.)
o grondwettelijk recht -> grondwet regelt:
1
ADS
, 1. organisatie van onze staat
2. basisstructuren van de machtsuitoefening
3. scheiding der machten
-> bevat de fundamentele rechten en vrijheden vd mens
-> gecodificeerd in de grondwet
o bestuursrecht (uitvoerend recht): recht dat de inrichting en werking vd uitvoerende macht
regelt -> bv statuut van ambtenaren, werking van ministeries, gemeenten en provincies …
o fiscaal recht: regelt de staatsinkomsten bv inkomstenbelasting, registratierechten, accijnzen..
o strafrecht: geheel van normen die tot het behoud van de openbare orde en de veiligheid
worden uitgevaardigd en bepaalt de misdrijven en de straffen
-> strafwetboek (SW)
o strafprocesrecht: bepaalt de wijze van procederen binnen publiekrecht wanneer strafrecht
wordt overtreden
-> stelt de dader tegenover de gemeenschap, vertegenwoordigd door het Openbaar
Ministerie = fundamenteel anders dan de wijze van procederen in privaatrechtelijk
procesrecht: hier start overheid (OM) de procedure, bij gerechtelijk recht start burger/
onderneming
-> wetboek van strafvorderingen
SAMENGEVAT:
PRIVAAT RECHT PUBLIEK RECHT
1) burgerlijk recht 1) grondwettelijk recht
2) ondernemingsrecht 2) bestuursrecht
3) privaatrechtelijk procesrecht/ gerechtelijk recht 3) fiscaal recht
4) strafrecht
5) strafprocesrecht
2.2 het onderscheid en de relativering
Relevantie van het onderscheid
PRIVAAT RECHT
1) aanvullend recht: burgers mogen van de regels afwijken en andere regels bepalen
-> regels van burgerlijk recht zijn in beginsel slechts aanvullend recht
2) dwingend recht: men kan in principe niet van de regels afwijken
-> als afwijkingen mogelijk zijn, worden deze strikt geïnterpreteerd, niet zo absoluut (veiligstellen van
een privaatbelang!! -> bv een echtgenoot mag zelf zijn beroep kiezen, enkel wanneer dit de
financiële relatie vh koppel in gevaar kan brengen kan men het geschil voorleggen aan de
vrederechter) of bv consumentenwetgeving (verplicht 2j garantie)
PUBLIEK RECHT
1) regels openbare orde
-> van fundamenteel belang om maatschappij veilig te stellen, hiervan kan niet afgeweken worden
2
ADS
, Relativiteit (relativeren vh onderscheid)
Onderscheid tussen publiek- en privaatecht is relatief
1) economisch recht
o ondernemingsrecht is hier een onderdeel van, het wordt in hoge mate gekenmerkt door
overheidsinterventie: prijscontrole, mededingingsrecht, vestigingsrecht, veiligheidsnormen…
o markt regulerend recht: regels over hoe je u moet gedragen op de markt -> bv
machtsmisbruik niet toegestaan
2) sociaal recht
o arbeidsrecht
-> individueel: arbeidsovereenkomst tussen wg en wn PRIVAAT RECHT
-> collectief: afspraken mbt verschillende sectoren door o.a. vakbonden PUBLIEK RECHT
(wn als groep)
o sociaal zekerheidsrecht: heel de sociale zekerheid is herverdelingsmechanisme dus PUBLIEK
RECHT
relativeren want in praktijk regels nodig uit zowel privaat als publiek recht want problemen zijn
niet zuiver
Overlapping in concrete praktische problemen
1. Praktijk laat zich niet altijd indelen: onderscheid tussen klassieke rechtstakken is voor indeling van
juridische specialiteiten belangrijk, maar voor praktijk minder belangrijk -> problemen niet in stukjes
te knippen
2. Het Europese recht maakt vaak geen onderscheid tussen beide: indeling tussen rechtstakken loopt
niet altijd gelijk in lidstaten, daarom hecht Europese recht weinig belang aan formele indeling en ligt
focus op de reële situatie
Privaatrechtelijke technieken
3. Overheid gebruikt privaatrechtelijke technieken (want ze willen de werking van de vrije markt zo
weinig mogelijk verstoren) -> doet afstand van haar bevoorrechte machtspositie om zoals andere
particulieren contracten af te sluiten
Bv onteigening, eenzijdige overeenkomst: nu vooral verkoopovereenkomst, langs 2 kanten
Bv vroeger ambtenaren aanstellen, nu contractuele wn in dienst nemen
3
ADS
, Hoofdstuk 3: Het internationaal recht
Tot het internationaal recht behoren:
- het internationaal privaatrecht
- het internationaal publiek recht of volkerenrecht (bepalen v relaties tussen landen)
- het Europees recht
INTERNATIONAAL RECHT:
3.1 het internationaal privaatrecht
1. Internationaal privaatrecht IPR:
-> wetboek IPR: maakt duidelijk welke nationale wetgeving van toepassing is op een
rechtsverhouding waarin buitenlandse elementen voorkomen -> door toepassing van verwijzings- of
conflictregels, die het toepasbare recht aanduiden
-> PR is nationaal, ieder land kan er dus verschillende regels op nahouden
-> in België: Wetboek IPR is een belangrijke bron van rechtsregels
-> om toch eenheid te creëren worden vooral op Europees vlak verdragen afgesloten waarin landen
afspreken voortaan dezelfde regels te hanteren
3.2 het internationaal publiek recht of volkerenrecht
2. het internationaal publiek recht / volkerenrecht
= verdragen (contracten) die relaties tussen landen beheren
-> bepalen van relaties tussen landen door het sluiten van overeenkomsten en verdragen
-> bevatten privaatrechtelijke problemen (bv IPR-regeling, handelsverdragen) of publiekrechtelijke
aangelegenheden (bv uitleveringsverdragen, defensie)
3.3 het Europees recht
Aantal eigenheden waardoor het niet onder volkerenrecht kan worden ingedeeld, namelijk dat:
1) het feit dat de nationale bevoegdheden op diepgaande en blijvende wijze overgedragen worden
aan supranationale instellingen
2) de primauteit of voorrang van het Europees recht -> bij conflict tussen de regels van nationaal
recht en regels van Europees recht, heeft die laatste voorrang -> grondwet wijzigen als het niet
overeenstemt
3) de rechtstreekse / directe werking vh Europees recht -> het creëert rechtstreeks rechten en
plichten voor de burgers, iedere burger kan onmiddellijk beroep doen op de regels vh Europees
recht, zelfs tegen nationale instanties
4
ADS
