Bimie Peeters
Klinische psychologie
Aan het einde van dit opleidingsonderdeel is de student in staat om:
- Zich als psychologisch consulent te oriënteren en te differentiëren in de structuur van de
geestelijke gezondheidszorg;
- Uit te leggen waar en waardoor onderscheid kan gemaakt worden tussen normaliteit en
abnormaliteit, zowel in de taal van de cliënt als in de taal van de professional;
- Uit te leggen welke culturele en maatschappelijke factoren wel/geen rol spelen bij het
bepalen van normaliteit/abnormaliteit;
- Te benoemen hoe problemen ontstaan en in stand worden gehouden vanuit de
verschillende klinisch psychologische referentiekaders;
- Symptomen te beschrijven en op basis van de verschillende symptomen de bijhorende
syndromen te beschrijven;
- Een aantal cruciale factoren te beschrijven die een rol spelen bij verschillende vormen van
psychopathologie en uit te leggen hoe deze transdiagnostische factoren handvatten
kunnen bieden voor de behandeling van psychische problemen en stoornissen;
- De risico- en beschermende factoren van een bepaalde problematiek, alsook de gevolgen
van een problematiek te benoemen; vanuit een probleemstelling advies te verlenen
betreffende de meest geschikte vorm van hulpverlening;
vanuit een problematiek een wetenschappelijk onderbouwd behandelplan uit te werken.
Aan te duiden op welke manier de verschillende psychotherapeutische stromingen een
problematiek trachten aan te pakken
Leerstof: teksten op canvas, ppt’s, handboek
Examen: 20 mc (10 punten), open vragen (10 punten)
Doel van de lessen = cursus verduidelijken, structuur aanbieden, voorbeelden geven, theorie
verstaanbaar maken, essentie toelichten
Deel 1 Inleiding Algemeen Klinische Psychologie en Psychopathologie
- Inleiding in KLP
- Geschiedenis & domein v/d KLP H1 + tekst 1
- Inleiding Psychopathologie H3
Deel 2 Klinisch psychologische theorieën en psychotherapeutische stromingen
Het psychologisch perspectief
- Biologisch perspectief en psychofarmacotherapie
- Psychoanalytische theorie en psychoanalyse/psychodynamische therapie
- Leertheorie en gedragstherapie
- Cognitieve theorie en therapie
- Ervaringsgerichte theorie en therapie
- Systeemtheorie en gezins- en relatietherapie
Verklaren en oplossen
Deel 3 Klinische Psychopathologie DSM-invalshoek (stoornisspecifiek)
- Stemmingsstoornissen (aansluitend rouw)
- Angststoornissen
- Psychotrauma
- Somatoforme stoornissen
- Gedragsproblemen en -verslaving
1
,Bimie Peeters
Transdiagnostisch perspectief
- Inleiding
- Executieve functies
- Emotieregulatie
- Repetitief negatief denken
Psychische problemen en stoornissen
Deel 1: Inleiding in de klinische psychologie
1. Definiëring
1.1. De term ‘klinisch’
- Een subdiscipline (men denkt meteen aan klinische psychologie)
- Maar er zijn ook andere subdisciplines zoals;
Arbeids – en organisatiepsychologie
School – en pedagogische psychologie
- Grootste groep: 50% is klinisch psycholoog
- Dit geeft een verkeerde indruk, je vindt ze in elke sector van de gezondheidszorg, niet
enkel in de klinieken.
1.2. Poging tot definiëring (van klinische psychologie)
Klinische psychologie = psychologie die zich bezig houdt met psychologische kennis en
praktijk vb; bij cliënten met psychosociale gezondheidsproblemen. Doel = mensen helpen
hun problemen op te lossen en hen beter aan te passen aan de eisen vh dagelijks leven.
(niet vanbuiten maar wel de evolutie van de veranderende definities)
1) Cassee, Höweler, Janssen (1981) klinische psychologie houdt zich bezig met:
- Ongewenst gedrag vb; agressie, druggebruik
- Mogelijkheid om verandering te brengen in het ongewenste gedrag.
- We weten niet wat ongewenst gedrag is en hoe ze het gaan veranderen is niet
duidelijk.
2) Reber (1991) klp houdt zich bezig met afwijkend en abnormaal gedrag
- Afwijkend en slecht aangepast gedrag
- In de klp praktijk is er: Diagnostiek, classificatie van verschillende psychische
stoornissen, behandeling, preventie van abnormaal gedrag en onderzoek naar al die
dingen.
- Het is al iets duidelijker over welk gedrag we precies spreken en de taken van de
klinsch psycholoog worden toegevoegd.
3) Winnubst, Schnabel, Van de Bout en Van Son
- Het gaat hier om een wetenschap (ze baseren zich op gegevens binnen de klp)
- Onderzoek naar gezondheid
- Binnen deze wetenschap worden diagnoses gesteld en interventies/procedures
ontwikkelen/toepassen zodat het functioneren van mensen terug kan verbeterd
worden
2
,Bimie Peeters
4) APA (american psychological association)
- Klp is een Toegepaste wetenschap
- Diagnostiek en behandeling mentale problemen en psychopathologieën.
5) BFP (belgische federatie van psychologen) houdt zich bezig met:
- Psychologische kennis en praktijk die gebruikt kan worden bij cliënten met
problemen op vlak van gezondheid en welzijn vb; angst, gedrags en
relatieprobmemen
- Doel van klp is: negatieve impact verminderen, Autonome ontwikkeling en
toepassing van theorie, methoden, technieken
- Kern = Screening en diagnostiek, preventie en interventie
KERN (van alle bovenstaande definities):
klinische psychologie = psychische stoornissen (is niet enkel dit)
MAAR ook: “wat met problemen op somatisch vlak?” behoren ook tot het domein van klp
- Gezondheidsproblemen = klinische psychologie: voor sommige horen
gezondheidsproblemen wel tot de klp. Klp vertrekt vanuit psychopathologie
- Gezondheidsproblemen = gezondheidspsychologie: voor anderen horen
gezondheidsproblemen niet bij klp. Gezondh psych vertrekt uit de algemene, sociale,
cognitieve sychologie
1.3. Definitie
➢ Hoge gezondheidsraad:
doel = belgische overheid te steunen op gebied van volksgezondheid. De autonome
ontwikkeling en toepassing van theorieën, methoden en technieken van de
psychologie als wetenschap in de bevordering van de gezondheid, de screening,
psychologische diagnose en assessment van gezondheidsproblemen en de preventie
van en interventie bij deze problemen bij mensen. brede definitie bedoeld als
overzicht om de attitudes, kennis en vaardigheden te testen waarover klinisch
psychologen zouden moeten beschikken.
➢ Handboek (te kennen)
De tak van de psychologie die zich bezighoudt met
de beschrijving, de oorzaken en de behandeling van psychische stoornissen om het
geestelijk welzijn te bevorderen.
Als we alle verschillende definities naast elkaar leggen, blijft de kern psychische stoornissen
Probleem: de vraag blijft: met welk afwijkend gedrag houden we ons bezig?
3
, Bimie Peeters
Focus van toegepaste psychologie
Afwijkend gedrag kunnen we gaan situeren op
een continuüm, gaat van heel weinig→heel
veel problemen
Stepped care staat centraal.
2. Normaal versus abnormaal
2.1. Onderscheid: wat is afwijkend?
Wat is afwijkend? Kan sterk verschillend zijn
- 3 gevalsbeschrijvingen, casus in handboek
- Terrein van de psychopathologie
- Wie komt ermee in aanraking? Het is iets wat we als anders aanschouwen, ookal
komt het vaak voor en dus toch niet zo abnormaal blijkt.
- Wanneer is iets afwijkend? Klinische stoornissen
➢ Opsomming van symptomen
➢ Diagnostische criteria
Nevid: 6 factoren (te kennen) kunnen bepalen of er sprake is van afwijkend gedrag adhv
deze factoren. Er hoeft niet aan alle criteria voldaan worden
Als iets heel … is, dan kunnen we spreken van abnormaal/afwijkend gedrag
1) Uitzonderlijk: opvallend en onconventioneel gedrag
2) Sociaal afwijkend: het overtreden van morele normen van de maatschappij
3) Foute perceptie/interpretatie: irrationeel/onbegrijpelijk gedrag
4) Aanzienlijk emotioneel lijden
5) Ongepast of contraproductief gedrag vb; urenlang gamen
6) Gevaarlijk gedrag vb; suïcide, automutilatie, geweld naar anderen, …
2.2. Definitie
Het gaat altijd om een combinatie van factoren, waarbij sprake is van
1. Veroorzaakt lijden
2. Tast het functioneren aan vb; op schools/werkvlak...
3. Meestal ook risico op dood, pijn, verlies vrijheid
Definitie DSM-5
Een psychische stoornis is een syndroom (ziektebeeld), gekenmerkt door klinisch significante
symptomen op het gebied van cognitieve functies, de emotieregulatie en het gedrag van een
persoon, dat een uiting is van een disfuncties in psychologische, biologische of
ontwikkelingsprocessen die ten grondslag liggen aan het psychisch functioneren.
Ze gaan gepaard met een significante lijdensdruk en beperkingen in het functioneren (je ziet
deze duidelijk naar voren komen, mogelijke oorzaken worden in deze definitie heel breed
aangegeven)
Uitsluitende omstandigheden dan wordt het toch niet als pathologisch beschouwd
1. Een te verwachten en cultureel aanvaarde reactie op een bepaalde gebeurtenis
4