Samenvatting
Volledige samenvatting klinische biologie
- Instelling
- Universiteit Antwerpen (UA)
Uitgeschreven nota's gebaseerd op lessen + afbeeldingen
[Meer zien]Voorbeeld 4 van de 54 pagina's
Voorbeeld 4 van de 54 pagina's
In winkelwagen
Voorbeeld van de inhoud
Belang van pre-analytische fase in klinische biologie HendriksInvloeden van leeftijd, geslacht, ras, zwangerschap
Je moet altijd referentiewaarden hebben als je laboresultaten wilt interpreteren -> in het
bepalen van referentiewaarden spelen deze factoren (leeftijd, geslacht...) dus een rol:
● Leeftijd
- Erythrocyt-concentratie (en dus Hb-gehalte) is veel hoger bij neonati dan bij
volwassenen
- Alkalisch fosfatase-activiteit piekt tijdens de groeifase, wat een
weerspiegeling is van de osteoblast activiteit
I. Alkalisch fosfatase = leverenzym (botfractie, leverfractie)
II. Tijdens groeifase veel osteoblast & osteoclast-activiteit: botfractie stijgt
(vnl tussen 6-18 jaar), als men volwassen wordt vooral leverfractie
III. Voor alkalisch fosfatase dus altijd een leeftijdsgebonden parameter
insteken
- Cholesterol-concentratie in serum (let ook op de afhankelijkheid van geslacht,
die verschilt ifv tijd): cholesterol neemt toe ifv tijd, statines gebruiken om die
waarden laag te houden
● Ras
- Zwarten: minder granulocyten, meer VitB12 & Lp(a)
● Geslacht
- Creatine kinase & creatine hoger bij mannen want concentratie = afhankelijk
van spiermassa (creatine stijgt bij spieraandoeningen)
- Creatine kinase: voor diagnose hartinfarct, stijgt ook bij spieraandoeningen
- Mannen hebben bv ook hogere erythrocyten, Hb en triglyceriden
● Zwangerschap
- Tijdens zwangerschap veranderen bindingshormonen zoals TBG (thyroxine
bindend globuline)
- Normaal gezien: TBG bindt T4 dus een deel vrij-T4 en een deel gebonden-T4
- Tijdens zwangerschap: TBG stijgt dus meer gebonden-T4 dus TSH stijgt
(thyroïd stimulerend hormoon): maakt T4 aan dus terug normale concentratie
vrij-T4
- Als labo enkel T4 meet zie je enkel verhogingen, daarom ook vrij-T4 bepalen
- Schildklier nakijken: vooral naar TSH en vrij-T4 kijken!
- Deficiëntie ijzer en ferritine door verhoogde nood tijdens zwangerschap: ijzer
supplementeren eventueel
- Verhoogde acute fase eiwitten: sedimentatiesnelheid = parameter hiervan
Verandering van gewoonten: dieet, vasten, verhongering, inspanning, hoogte
Deze kunnen invloed hebben op parameters
● Dieet en drinkgewoonten
- Vetrijk dieet = hoge triglyceriden waarde: als je ’s morgens vetrijk eet en dan
bloedafname doet kan dit interfereren met bepaalde methodes
=> Triglyceriden stijgen 50% na standaard maaltijd van 700kcal
● Vasten
● Fysische inspanning
- Creatine kinase: spieren intens gebruiken -> CK stijgt! in labo gebruikt voor
diagnose hartinfarct doordat CK in bloedbaan komt door beschadiging van
hart (nu vnl troponine gebruikt voor hartinfarct)
, ● Hoogte
- Zuurstofspanning daalt & je maakt meer EPO
● Stimulantia
- Roken: kan effect hebben op bepaalde waarden
I. CEA kanker merker (vooral voor GI-tumoren): rokende mensen
constant hoge CEA-waarden die fluctueren (is niet per se kanker)
II. COTININE (parameter): nicotine niet in bloed te vinden
(korte T1/2), cotinine = afbraakproduct nicotine (lange T1/2) ->
hiermee controleren of persoon rookt
- Alcohol
I. Gamma GT stijgt enorm! Andere enzymen ook maar minder sterk
II. MCV (mean corpuscular volume) & LDH (lactaatdehydrogenase) ook
gestegen, urinezuur ook
- Verslavende middelen
Staalafname
= echt pre-analytische fase, veel aspecten spelen een rol
● Tijdstip van afname = chronobiologie
- Veranderingen kunnen lineair (bv ifv leeftijd) of cyclisch zijn (biologische
ritmes bv menstruatie, dag/nacht ritme = circadiaans, seizoenen)
- Zo veel mogelijk staal afnemen, noteren welk uur, hoe lang na maaltijd,..
- Circadiaans ritme: cortisol = maximaal in ochtend
- Regels betreffende tijdstip: liefst tussen 7-9u, liefst 12u na laatste maaltijd
● Interfererende diagnostische of therapeutische procedures
- Operaties: tijdens operaties veranderen veel parameters, dus altijd VOOR
operatie de waardes opnemen
- Infusen: eerst waarden bepalen, dan pas infuus steken
- Puncties, injecties
- Mentale stress
● Houding van de patiënt (liggend-staand)
- Niet vaak staand bloed afnemen
- Van liggend naar staand: drukverschillen treden op
● Garot
- Drukverband om aders zichtbaarder te maken: parameters kunnen door
verhoogde druk veranderen
● Bloedafname
- Buisjes voorzichtig omzwenken (niet schudden anders hemolyse bloedcellen)
anders ontstaan stolsels
- EDTA = beste anticoagulans om morfologie van bloedcellen intact te houden
- Soms buisjes met glycolyse-inhibitor: fluoride of lithiumjoodacetaat (nuttig
want RBC verbruiken glucose dus glucoseconcentratie daalt)
- Voor stollingstesten (protrombinetijd) is verhouding anticoagulans-bloed
cruciaal
I. Citraat plasma + calcium voor stolling + preparaat met tissue factor
om stolling in gang te zetten
II. Buisje dat je afneemt echt goed vullen tot 3-5mL!
, ● Plasma of serum
- Serum: geen anticoagulans aanwezig maar staal wel
voldoende laten stollen (als je te snel centrifugeert kan er
achteraf in serum kleine stolsels ontstaan)
- Buis met NaF: glucosewaarden blijven hetzelfde
- Buis zonder NaF: glucosewaarden dalen sterk
Processing van stalen
● Effect van tijd en temperatuur gedurende
transport van stalen
- Glucose
- Verhoogde LDH & kalium: in hoge
concentratie aanwezig in RBC, als staal
niet goed bewaard/te lang onderweg
naar labo treedt hemolyse op (RBC
geven inhoud vrij aan plasma)
● Bewaring van stalen in het laboratorium
- Urinestalen niet op juiste temperatuur
bewaard: bacteriën vermeerderen sterk
- Meer en meer tendens: stalen afnemen
in labo zelf
- Stalen ontdooien: zeer grondig mengen omdat er
concentratiegradiënten ontstaan: terug homogeen
maken
● Centrifugatie, distributie van stalen
Specifeke problemen
● Stollingstesten
- Transport van stalen voor stollingstesten moet op
kamertemperatuur gebeuren
● Hematologie
- EDTA bloed wordt gebruikt voor celtellingen
● Moleculaire biologie
- Stalen om DNA uit te extraheren om er dan PCR op te doen
- GEEN heparine stalen omdat het amplificatie inhibeert
● TDM (therapeutische drug monitoring)
- Wachten op steady state (= 5x T/12 GM) om staal af te nemen
- Gestandaardiseerd bloed afnemen
- Aminoglycosiden: hiervoor heb je piek- en dalwaarden (geen steady state dus
men meet piek en dal)
● Lipemische stalen
- Turbiditeit (troebelheid) kan probleem geven bij stalen
- Stalen recupereren door ultracentrifugatie te doen of andere producten
toevoegen waardoor lipidedeeltjes verlagen
● Hemolyse
- Verhoogde LDH & kalium
- Hemolyse: Hb komt vrij (normaal laag in bloed) dus Hb-concentratie in bloed
stijgt dus x-as = 5g/L (veel hemolyse), y-as = verhoging parameter tov 1
, - Als staal hemolytisch is, is LDH 4x gestegen en kalium 1.5x
● Interferentie door GM
- Orale contraceptiva: toename bindingseiwitten van bepaalde hormonen
- Fenytoïne: induceert enzymen
- Coumarines: effect op stollingstesten
- Voor een aantal GM verhogen levertesten een beetje
Besluit
Elk aspect van de pre-analytische fase kan beschreven worden in een SOP (standard
operating procedure), zoals dit ook gebeurt met analytische procedures.
BLOEDGROEPEN
Aan oppervlakte bloedcellen zijn antigenen die antilichamen vormen
- Antigenen = bloedgroepen
- Bloedgroepen: vnl voor RBC gebruikt
- Bloedgroepstructuren: erfelijk bepaald, 2 hoofdtypes
I. EW = primair product van bloedgroep-gen
II. Koolhydraten: bloedgroep-gen codeert hier voor een enzym
Bloedgroep-genen
Er bestaan verschillende allelen van bloedgroep-genen (polymorfisme)
Allelen die coderen voor bloedgroepen zijn co-dominant: 2 verschillende allelen leveren
beide 1 product tenzij 1 van de 2 een ‘stom allel’ is (O)
Bloedgroep-antilichamen
Bloedgroep-antigenen kunnen aanleiding geven tot vorming Al: 2 vormen obv oorzaak
ontstaan
- Regulier: komen van nature voor bij iedereen die het antigen mist op RBC
- Irregulier: verworven, Al pas gekregen na contact met RBC waarop die antigenen zijn
(Transfusie, geboorte waarbij bloed foetus in circulatie moeder komt)
Indeling obv herkomst:
- Allo-Al: gericht tegen antigenen van een ander individu
- Auto-Al: gericht tegen antigenen van het individu zelf
Klinisch belang: sommige Al geven versnelde afbraak RBC in vivo, is afhankelijk van
karakteristieken van Al:
● Reactie temperatuur
- Warme Al: reageren bij lichaamstemperatuur
- Koude Al: problemen in winter (temperatuur daalt waardoor Al reageren)
● Immunoglobuline klasse
- Enkel IgG passeert placenta: kan hemolytische ziekte van pasgeborene
veroorzaken
● Complementbinding
- Activatie complementsysteem
- Vnl complementbindende IgM
- IV hemolyse
● Stimulatie Al productie
● Extravasculaire hemolyse (lever en milt)
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper sieuwkevanlooveren. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €8,49. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 67096 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen