Basis van gedragsbeïnvloeding
Les 8 psycho-educatie
1. Psycho-educatie: definitie – concept
Psychosociale begeleiding:
→ Emotioneel en gedragsmatig functioneren
→ Psychologische begeleiding/ counselling
→ Psycho-educatie
Hieronder kunnen alle andere begeleidingsopties die zich richten op het emotioneel en gedragsmatig
functioneren van het kind worden geplaatst.
Het gaat in grote lijnen om (1) psychologische begeleiding en meer intensieve psychotherapie binnen
één van de therapeutische referentiekaders zoals de psychodynamische, systeemgeoriënteerde,
cliëntgerichte, of (cognitief) gedragstherapeutische stromingen, en (2) psycho-educatie.
→ Omdat psycho-educatie steeds het startpunt is in de behandeling van een
ontwikkelingsstoornis en – in tegenstelling tot de andere behandelvormen – bij élke
ontwikkelingsstoornis wordt ingezet, wordt dit hieronder in een afzonderlijke paragraaf
besproken.
→ Binnen het ICF model grijpen deze behandelingen in op de persoonlijke factoren (bv
zelfbeeld).
1.1. Psycho-educatie – bij welke problematiek?
Functioneringsproblemen
→ Functioneren is sociaal gedrag in het hier-en-nu met als doel aansluiting te vinden op
verschillende leefgebieden. Functioneringsproblemen doen zich voor wanneer het vlot
verlopen van het functioneren wordt verstoord.
Ontwikkelingsstoornissen:
→ ASS, ADHD, Dyslexie, Gilles de la Tourette, DCD, NLD,…
Psychische stoornis:
→ Bipolair, depressie, verslaving, burn-out,…
Handicap/Beperking:
→ Auditief, Visueel, Fysiek, Verstandelijk,…
1
, Een ontwikkelingsstoornis is niet te genezen en zorgt daardoor voor een blijvende kwetsbaarheid.
Als gevolg van de ontwikkelingsstoornis hebben kinderen vaak heel wat faalervaringen. Ze horen
voortdurend wat ze fout doen, ondanks de beste inspanningen lukt lezen bijvoorbeeld nog steeds
niet, ze worden steeds geconfronteerd met wat ze niet (goed) kunnen.
Hierdoor hebben ze een hoger risico op bijkomende problemen zoals gedragsproblemen, (faal)angst,
laag zelfbeeld, en motivatieproblemen (zie hoofdstuk 1).
De begeleiding van deze kinderen moet zich dus niet alleen richten op het milderen van de primaire
symptomen maar ook op het voorkómen of beperken van deze bijkomende/secundaire problemen.
Het vergroten van het inzicht in de stoornis bij het kind zelf en zijn omgeving blijkt hiervoor het meest
effectief te zijn.
Dit bieden van inzicht maakt deel uit van een begeleiding die psycho-educatie wordt genoemd.
Psycho-educatie is een methodiek in de hulpverlening aan mensen met een langdurige beperking of
handicap en betekent volgens Vermeulen (2010): “een reeks educatieve of opvoedkundige
interventies met de bedoeling mensen de instrumenten (vaardigheden, kennis en zelfvertrouwen)
aan te reiken om hun leven in handen te nemen (empowerment)”.
Volgens Hoencamp en Haffmans (2008) is het dan ook niet alleen een methodiek die op verschillende
momenten in het behandelproces wordt ingezet maar ook een houding van de hulpverlener die de
cliënt en zijn omgeving zoveel mogelijk zelf de regie laat houden over het leven.
1.2. Psycho-educatie
Functioneringsproblemen/ ontwikkelingsstoornissen/ beperkingen/ psychische stoornissen.
Hoger risico op secundaire/ bijkomende problemen (gedragsproblemen, faalangst, laag zelfbeeld,
motivatieproblemen,…)
Doel behandeling= deze bijkomende problemen proberen voorkómen of beperken.
Meest effectief= inzicht in de stoornis vergroten bij de patiënt zelf en zijn omgeving.
Via PSYCHO-EDUCATIE.
1.3. Psycho-educatie: wat?
Educatie (voorlichting) = geven van algemene informatie over de stoornis en de aanpak (bv
symptomen, etiologie, prognose, behandelingen…).
Psycho-educatie:
→ Gaat stapje verder dan educatie
→ 3 pijlers:
1. Kennis verwerven: vertaalt de algemene info naar de specifieke situatie (“individualiseren”)
en het dagelijks leven (“transfer”) van de cliënt -> op maat!
2.Kennis omzetten in handelen: empowerment + werken aan vaardigheden
3.Acceptatie en positief zelfbeeld
2