Uitgebreide hoorcollegeaantekeningen voor het mastervak Omgevingsrecht aan de Rijksuniversiteit Groningen, exclusief de drie werkgroepcolleges. De aantekeningen zijn geschreven in het collegejaar 2023/2024
Omgevingsrecht week 1 - hoorcollege A
Inleiding omgevingsrecht
Gesloten boek tentamen. Dus, geen open boek.
Programma Week 1a
1. Casus “Wat is dit?”
2. Inleiding omgevingsrecht
3. Nabije toekomst met de Omgevingswet
Casus: ‘wat is dit?’
- Afvalverwerker
- Waarom zou zo’n afvalverwerkingsbedrijf torens hebben? Voor het scheiden van verschillende
materialen, door ze te verhitten
- Eén van de torens was bijvoorbeeld voor verbranding, de ander voor destilleren
- Wat heb je in NL nodig bij afvalverwerking? Vergunning o.g.v. Wet milieubeheer. Zo’n vergunning is
voor 10 jaar. Deze afvalverwerker had geen vergunning. Had ooit wel een vergunning gekregen, die
was circa 2005-2006 afgelopen en een aanvraag voor verlenging was afgewezen door het bevoegd
gezag – want de afvalverwerker voldeed niet aan de nieuwste eisen
- Wat moet je doen wanneer je zo’n vergunning niet meer hebt? Je mag je installatie niet meer
draaiende houden. Hier draaiden ze de inrichting gewoon door, tot circa 2014-2015.
- Dus… tot er werkelijk inspectie kwam.
Toen kwamen ze een bende tegen.
- Ze kwamen containers tegen met zware chemische vloeistoffen. Vijvers met vies water etc.
- Fotorolletjes; je nam ongeveer 36 foto’s en stuurde ze naar een lab, zodat deze werden ontwikkeld.
Deze werden ontwikkeld met chemicaliën. Echt afval dus, die chemische stoffen.
- De afvalverwerker in deze casus had bedacht om dit afval te gaan scheiden. Dit is echter niet geheel
goed gegaan, circa 2016 zie je dat in de foto. In 2016 hadden ze een grote inspectie op het terrein,
men schrok van de resultaten.
- Wat moet men hier mee gaan doen?
Wat moet men hier gaan doen?
- Op grond van de Wet Milieubeheer is het verboden om een installatie zonder vergunning te draaien
- Handhaving d.m.v. last onder dwangsom.
Echter… last onder dwangsom is niet spoedeisend genoeg. Men heeft daarom in dit geval last onder dwangsom
toegepast. Er is toen een hek om het terrein gezet ter handhaving van de Wmb.
Wat moet er gebeuren? Wat levert dit op? Er komen een boel vragen bij kijken…
Je kijkt dan eerst van: wát ga je handhaven?
Aandachtspunten onder meer:
- Welke wetten gelden?
o Er is hier sprake van een inrichting in de zin van de Wet Milieubeheer: regelt onder andere
bedrijvigheid van inrichtingen
▪ Inrichting: bedrijvigheid of bedrijvigheden die met een bepaalde samenhang worden
verricht (in elkaars buurt, functionele samenhang en wie heeft zeggenschap er over)
▪ Op wie verhaal je de kosten?
▪ Er werd in deze casus last onder bestuursdwang gehandhaafd.. echter, op wie
verhaal je de kosten? Er was één terrein maar er werd bezwaar gemaakt dat het
terrein twee bedrijven kende. In dit geval was één van de schuurtjes een soort van
verfinrichting van de echtgenote van de afvalverwerker. Die vrouw zegt dat ze daar
niet bij hoorde etc., omdat ze haar eigen stukje had ‘apart’. Men wilde mevrouw wel
betrekken bij de bestuursdwang, want mevrouw leek rijker dan meneer. Is goed voor
het verhaal.
▪ Plus, het bleek toch dat ze naar buiten toe als één inrichting naar buiten traden. Men
ging kijken op de website van de verffabriek en kwam er achter dat de verf op het
terrein van de afvalverwerker werd gemaakt ook.
1
, o Wet woningbescherming (want, vervuild water dat lekt… kan naar de woningen toe). Daar
geldt weer een ander regime voor.
o Er is verder nog een hek geplaatst… Wat voor instrument heb je ervoor nodig als je een hek
om dit gebied wil zetten?
▪ Gemeentewet; namelijk met noodrecht en de bevoegdheden van de burgemeester.
▪ Noodverordening voor het plaatsen van een hek.
- Wie is het bevoegd gezag?
o Hoe weet je bij de Wet Milieubeheer wie het bevoegd gezag is? Staat niet zo zeer in de wet
zelf, maar vaak wel aangewezen door een besluit o.i.d.. Je kunt dus opzoeken wie het bevoegd
gezag is.
o Wm > AMvB > de provincie is het bevoegd gezag. GS als dagelijks bestuur is bevoegd.
o Maar, gedurende deze situatie van de casus veranderde de Awb. De bevoegdheid ging over
van de provincie naar het college… hier heb je een overgangsregeling voor nodig. Hier hadden
ze geen overgangsregeling voor gemaakt.
o In tussen was er een primair besluit genomen door GS: last onder bestuursdwang.
Bezwaarschrift. Gedurende bezwaarschriftprocedure trad het overgangsrecht in werking en
werd het college bevoegd.
o Wat doe je dan? Zie art. 7:11 Awb. Heroverweging van het besluit ex nunc. Wat ga je dan
doen? Besluit was er, overgangsrecht – maar zonder overgangsregeling. Vraag je nieuw gezag
voor een heroverweging van iets dat ze niet hebben gedaan? Gezocht naar overgangsregeling,
maar er was niets.
o Dus wat heeft men gedaan in deze situatie? Beide instanties aan de mouw getrokken. Rechter
beslist maar wie dan bevoegd is.
- Wanneer moet wat gebeuren?
o Bestuursdwang; we gaan het als overheid zelf doen, want haast
o Dit liep behoorlijk in de papieren… wat doe je dan? Aanbesteden. Milieusaneerders hebben
ingeschreven, vervolgens winnende partij die gaat saneren.
o Meteen optreden? Nee, eerst een begunstigingstermijn geven… voorkeur dat de overtreder
het zelf binnen redelijke termijn kan oplossen.
o In casu: men had geen begunstigingstermijn gegeven. Bestuursrechter vond dit niet oké.
Gevolg? Raakt mogelijkheden van kostenverhaal.
- Verhouding met Awb?
- Verhouding met andere rechtsgebieden? Bijvoorbeeld het Aanbestedingsrecht… vb. als je het terrein
wil schoonmaken en dit kost een paar ton, dan komt er een aannemingsprocedure en wie het voor het
goedkoopste en beste de klus kan klaren etc. Hier gaat ook weer tijd omheen zitten. Dus, vb. kijken wat
je voor de rest nog moet doen (aannemersprocedure, beslag leggen). Maar ook kijken of de termijnen
een beetje samenlopen en de termijnen dus afstemmen; vb. dus niet maandenlang wachten om
beslag te leggen.
Onder de Omgevingswet?
- Ook daar moet je kijken wie voor wat het bevoegd gezag is
- Waar je bij het huidige recht vraagt wie waarom het bevoegd gezag is (vaak historisch), zie je bij de
Omgevingswet meer een centrale gedachte wetgever: gemeentebestuur zit het dichtst bij de burger,
dus daar moet je vooral zijn.
- Dus, wet nog steeds door akkeren… maar uitgangspunt is centraler: gemeentebestuur.
Uitspraken bestuursrechter met betrekking tot bovenstaande casus…
ABRvS 20 april 2016, ECLI:NL:RVS:2016:1044:
- Ging over opslag.
- Beslissing tot toepassing spoedeisende bestuursdwang in verband met de aanwezigheid van een grote
hoeveelheid gevaarlijke afvalstoffen. Bestuursrechter vond het te voortvarend.
ABRvS 20 april 2016, ECLI:NL:RVS:2016:1063:
- Beslissing tot toepassing spoedeisende bestuursdwang met betrekking tot twee op het bedrijfsterrein
aanwezige slib-waterbassins
- Niet gegrond bij bestuursrechter
2
,ABRvS 13 april 2016, ECLI:NL:RVS:2016:978
- Ging over bodemsanering, aparte procedure bij nodig weer
- Besluit tot vaststelling geval van ernstige verontreiniging waarvan spoedige sanering noodzakelijk is
Doorloop onder Omgevingswet?
- Overgangsrecht van groot belang, vb. voor lopende vergunningen en aanvragen
- Veel onderwerpen blijven materieel (ongeveer) hetzelfde.
- Groot voordeel: wetgever heeft veel overgangsrechtelijke bepalingen geschreven in…
o Hoofdstuk 4 Invoeringswet (haast per aanvraag staat er wat geldt, vb. aanvraag X behandelt
als Y) – MvT van dit hoofdstuk is ook erg uitgebreid
o Hoofdstuk 22 Omgevingswet
Betekent dit dat de wereld inhoudelijk voor bedrijven verandert? Nee.
- Materieel blijft omgevingsrecht veel hetzelfde. Twee redenen:
o Je hebt een vergunning en die blijft inhoudelijk hetzelfde
o Algemene regels zijn vaak gekopieerd uit wat we al hebben
Traject strafrecht… omgevingsrecht ook deels via strafrecht gehandhaafd (vb. wet op economische delicten)
Tot 16 maanden cel geëist tegen verdachten Edelchemie
- Persbericht 24 mei 2017: Functioneel Parket
Het openbaar Ministerie (OM) heeft gevangenisstraffen tot 16 maanden geëist tegen drie directeuren en een
leidinggevende van de bedrijven Edelchemie Panheel B.V., Phoenica BV en Edelchemie Benelux Bvba. Tegen de
drie bedrijven eist het OM een boete van in totaal 325.000 euro. Het OM verwijt de verdachten dat ze
stelselmatig geld verdienden met onvergunde bedrijfsactiviteiten ten koste van de veiligheid van mens en
omgeving.
- Rb.: 25.000 euro betalen, je hoeft de bak niet in
Kostenverhaal? Bestuursdwang, je maakt kosten omdat de overheid optreedt. Vb. sanering door milieubedrijf
- Deze mensen hadden niet veel op de bank staan. Risico dat overheid met de kosten zit
Casus, slot:
- Hoe lang gaat dit nog duren? Wie weet, gebouwen weg doen in 1 á 2 dagen, grondsanering 30 jaarr
- Wie gaat dit allemaal betalen?
▪ Beginsel van dat de vervuiler betaald
▪ Stand-still beginsel
▪ Voorzorgsbeginsel: niet meteen door rood rijden, kijk eerst van hoe en wat
• Geitenhoeden casus… kan zo zijn dat je als overheid alsnog moet wijken
voor de harde normen die nu wel gelden.. dus het voorzorgbeginsel wijkt
dan voor die harde norm
• Vaker de vraag van: harde norm versus beginsel, welke moet wijken?
o Deze beginselen zijn wel belangrijk, maar (ook vooral bij handhaving) heb je er niet veel aan…
‘is er een vergunning? Nee. Moet je handhaven? Ja. Hoe ver moet je de bodem saneren?
Zodanig zodat hij weer goed is’. Beginselen zijn wel relevant, maar de relevantie hangt af van
het onderwerp waar je mee bezig bent.
Inleiding Omgevingsrecht
Omgevingsrecht gaat over de fysieke leefomgeving
- Ruimte (gebouwde omgeving + landelijk gebied)
- Ruimtelijke ordening. We kijken bij Omgevingsrecht vooral naar de ruimtelijke ordening.
o Stroomgebieden van beken, rivieren + zeeën
o Natuur (gebieden, wilde flora en fauna)
o Samenstel van ecosystemen (water, bodem, lucht, organismen)
Milieurecht, natuurbeschermingsrecht
Deze wetten bestaan met de gedachte dat de natuur bescherming behoeft. Waarom? Fysieke leefomgeving
staat onder druk.
- Te groot beslag op beschikbare ruimte
3
, - Te groot beslag op beschikbare watervoorraden
- Natuur raakt versnipperd, verdroogt, ontvangt teveel voedingstoffen → leefgebieden dier- en
plantensoorten verdwijnen
- Te groot beslag op vermogen van ecosystemen om afvalstoffen te verwerken en natuurlijke
hulpbronnen te reproduceren → achteruitgang en ontregeling ecosystemen
We leggen met zijn alleen een te groot beslag op eco-systemen. De wetgever is daarom gaan ingrijpen. In 1983
heeft dit geleid tot een artikel in de Gw, art. 21.
- Art. 21 Gw: zorg van de overheid is gericht op de bewoonbaarheid van het land en de bescherming en
verbeterin van het leefmilieu
- Wat voor soort grondrecht is dat? Sociale grondrecht. Niet af te dwingen bij de rechter, maar wel
degelijk positieve verplichtingen?
- Zie Duitsland: grondwettelijk hof. Duitsland had een klimaatwet gemaakt met een aantal
verplichtingen ter beperking van de opwarming v.d. aarde. Korte- en lange termijn maatregelen. Lange
termijn maatregelen werden onvoldoende geacht.
Ontwikkeling van rechtsgebieden voor:
- Bestemming, inrichting en beheer van de ruimte
- Bestemming, inrichting en beheer van stroomgebieden
- Bestemming, inrichting en beheer van natuurgebieden + bescherming dier- en plantensoorten
(Habitatrichtlijn, vogelrichtlijn, etc.)
- Bescherming en herstel van (onderdelen van) ecosystemen
1) Milieurecht: functioneel en meest omvattende rechtsgebied
Strekt tot:
- Bescherming van het milieu (= samenstel van ecosystemen) tegen verontreiniging, aantasting en
uitputting door maatschappelijke activiteiten
- Bescherming van de mens tegen blootstelling aan voor gezondheid/welzijn schadelijke stoffen,
producten, stank, geluid en straling en calamiteiten ten gevolge van maatschappelijke activiteiten.
o Dus, het biedt ook bescherming tegen onszelf. Daar zag met name de oude Hinderwet op…
beschermen van de buurt van een vervuilend bedrijf etc.
Verscheidenheid milieuvraagstukken
- Hinder (geluid, stank)
- Gezondheidsrisico’s (stoffen, straling, geluid, calamiteiten, luchtkwaliteit)
- Verontreiniging van bodem, water, lucht
- Afvalstoffenverwijdering
- Aantasting van natuur en landschap
- Biodiversiteitverlies (uitsterven dier-/plantensoorten)
- Uitputting van natuurlijke hulpbronnen (vis, tropisch hout, fosfaat)
- Klimaatverandering (Urgendazaak, Shellzaak) ; raakt niet direct onze directe leefomgeving, maar wel
het grotere plaatje. Nog niet heel makkelijk in het huidige Omgevingswet in te passen
o Voorbeeld: de koelkastdeurtjes in supermarkten, dat was een wettelijke verplichting volgens
de Wet Milieubeheer.
Thans verscheidenheid aan wetten …
- Wet algemene bepalingen omgevingsrecht
- Wet milieubeheer
o met AMvB: Activiteitenbesluit
- Waterwet
- Wet bodembescherming
- Etc. etc.
Deze dingen hebben geleid tot veel verschillende regelingen… waarom? Niet alles tegelijk een milieuprobleem,
maar geleidelijk ontstaan. Dit blijkt ook uit de totstandkoming van de wetten, vb. Waterwet (bestaat 10-15 jaar)
die een opvolger is van enkele oude wetten van 100 jaar terug. Wet bodembescherming ontstaan naar
aanleiding van 1980 toen men er achter kwam dat een wijk in Lekkerkerk was gebouwd op vaten giftige stoffen.
Dus, vaak wetten die niet erg goed aansluiten op andere regelgeving.
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper hrzx. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,49. Je zit daarna nergens aan vast.
