Samenvatting strafrecht

Strafrecht
UA

,1.BEGRIPPENBEPALINGEN

Strafrecht = Een geheel van rechtsregels die bepaalde gedragingen strafbaar stellen en sancties bepalen
die op de daders toepasselijk zijn.

IN DEZE DEFINITIE ZITTEN 3 SLEUTELBEGRIPPEN:

 Misdrijf = de gedraging waarop de wet een sanctie stelt
o Overkoepelende term: overtredingen, wanbedrijven en misdaden(=enkel deze komen
voor het hof van assisen).
 Strafrechtelijke sanctie= door de wet vastgestelde reacties op de schending van
strafrechtelijke normen.
o Sancties =/= straffen
o Strafrechtelijke sancties omvatten straffen maar ook maatregelen en sancties.
 Ook punitieve sancties in de zin van art. 6 EVRM: criminal charges
 Ook sancties sui generis
 Ook bestraffingensmodaliteiten: bv. Schuldigverklaring zonder straf
o Evolutie sanctie-arsenaal sedert 19e eeuw: door invoering van
beveiligingsmaatregelen en invoeren van nieuwe straffen die beter aangepast zijn aan
de tenlastegelegde.
 Dader= de natuurlijke persoon of rechtspersoon die het misdrijf pleegt
o Sedert 19e eeuw meer aandact voor dit begrip: Straffen worden steeds meer
geïndividualiseerd en ook rechtspersonen kunnen nu strafrechtelijk
verantwoordelijk zijn.

1.2. KENMERKEN VAN HET STRAFRECHT


STRAFRECHT IS SANCTIERECHT
 Strafrecht is niet het enige handhavingsmechanisme.
o Ook het bestuurlijk handhavingsmechanisme: tal van gedragingen die niet via het
strafrecht worden gehandhaafd maar via bestuurlijke sancties.
 Bestuurlijke sanctie = Door of krachtens de wet vastgestelde maatregel met
een repressief karakter, die door een bestuursorgaan wordt opgelegd door
middel van een eenzijdige, individuele bestuurshandeling, als reactie op een
inbreuk op een rechtsnorm.
o Onderscheid bestuurlijke en strafrechtelijke sanctie: strafrechtelijke sancties kunnen
alleen worden uitgesproken door een rechter terwijl een bestuurlijke sanctie door een
bestuur wordt uitgesproken. Bestuurlijke sancties zijn dus niet rechterlijk, maar hebben
wel de mogelijkheid tot rechterlijke controle achteraf.
 Non bis in idem
o Beginsel dat belet dat persoon twee maal voor hetzelfde feit wordt bestraft.
o Bestuurlijke geldboete en strafrechtelijke veroordeling voor zelfde feit = niet strijdig met
dit principe als er voldaan is aan de volgende criteria volgens het HVJ:
 Bij wet ingesteld
 Wezenlijke inhoud van de rechten en vrijheden van het handvest worden
eerbiedigt
 Beantwoordt aan de doelstellingen van algemeen belang of aan de eisen van de
bescherming van rechten en vrijheden van anderen
 Noodzakelijk is
 Soms is er een positieve verplichting van de EU-lidstaten om te sanctioneren

1

, o Staten moeten dan actief optreden om de mensenrechten te beschermen:
 Bv.Inhetkadervanseksueelgeweld:moetstrafbaarzijnvolgensEHRM.


STRAFRECHT IS LEGAAL RECHT

 Legaliteitsprincipe = wetgever moet een wettelijke verankering geven om van een gedraging een
misdrijf te maken en door een straf te laten beteugeld worden.


STRAFRECHT IS PUBLIEK RECHT

 De overheid heeft een monopolie tot het bestraffen van zijn burgers
o Initiatief van de bestraffing ligt namelijk bij het openbaar ministerie, deze hebben een
vervolgingsmonopolie met uitzondering van klachtmisdrijven.
 Strafrecht is dwingend recht en strafwetten zijn van openbare orde
o Een misdrijf blijft een misdrijf, zelfs al had het slachtoffer hier toestemming voor gegeven. De
toestemming neemt het strafbare karakter niet weg.
o Je kan geen eigen overeenkomsten of invullingen maken.
o Ook aan de voorgeschreven procedure regels kan geen eigen invulling worden gegeven.


STRAFRECHT IS EEN AUTONOME RECHTSTAK

 Strafrecht is een handhavingsrecht met een algemene draagwijdte en dus geen hulprecht dat ten
dienste staat van andere rechtstakken.
o Bv. Diefstal wordt gestraft omdat het de openbare orde raakt, niet omdat er private goederen
werden aangetast. (Het strafrecht komt tussen omdat de OO wordt geraakt).
 Het Openbaar Ministerie vertegenwoordigd als gevolg hiervan dus de gemeenschap en niet het
slachtoffer.
 Conceptuele autonomie van het strafrecht = Strafrecht bepaald zijn eigen begrippen zonder
gebonden te zijn door de andere rechtstakken omdat het autonoom is.
o Bv. Onroerend- Roerend
 Burgerlijk recht: regels rond onroerend door bestemming
 Strafrecht: dagelijkse invulling (roerend= alles wat verplaatsbaar is // onroerend=
alles wat niet verplaatsbaar is)
o Soms geeft de strafwetgever op uitdrukkelijke wijze een eigeninvulling
§ Bv. Diefstal bij nacht: gepleegd meer dan een uur voor zonsopgang en meer dan een uur
na zonsondergang ( art. 478 Sw.).
o Uitzonderlijk rekening houden met regels burgerlijk recht : art. 16 V.T. Sv.
 Als misdrijf verband houdt met een overeenkomst waarvan het bestaan ontkent of
de uitlegging betwist wordt: regels burgerlijk recht. (bv. Je leent een boek uit aan
iemand en deze brengt dat niet terug, dit is een misdrijf, namelijk een misbruik van
vertrouwen.)




HISOTISCH OVERZICHT EN THEORIEËN VAN STRAFRECHT

1.HET STRAFRECHT VANAF ZIJN OORSPRONG T.E.M. DE EERSTE HELFT VAN DE 18 E EEUW

 Bij de primitieve volkeren : strafrecht gerelateerd aan godsdienstige en morele normen


2

, o De reactie tegen het misdrijf neemt de vorm aan van een collectieve weerwraak.
o De vete kan worden afgekocht met compositio of zoengeld.
o Burgerlijk recht en strafrecht waren één.
 De overgang van de primitieve gemeenschap naar een meer georganiseerde maatschappij
o Door beperkingen van de eigenrichting.
o De tussenkomst overheidsgezag in betaling compositio.
o Vervanging van de privé-straf door de publieke straf.
 Het strafrecht was in deze tijd vooral gebaseerd op de begrippen van sociale wraakneming en
verdelging voor het bedreven kwaad en afschrikking.

2.DE HUMANITAIRE PERIODE EN KLASSIEKE LEER


ENGELS POLITIEK-LIBERALE GEDACHTEN

 J. Bentham (grondlegger utilitarisme): verdedigd concept van de doelstraf, straffen moeten
pragmatisch nut hebben.
 J. Howard: uit vooral kritiek op de toestand in de gevangenissen


FRANSE FILOSOFEN EN ENCYCLOPEDISTEN

 De persoon die het sociaal contract schendt moet hiervoor worden gestraft.
 Louter mechanische rol van de strafrechter: la bouche qui prononce la loi


CESARE BECCARIA

 Centrale visie: goede en heldere wetgeving die een maximaal welzijn voor een maximaal aantal
mensen zou realiseren.
 Protest tegen wrede, inhumane en willekeurige straftoepassingen.
 Rechtszekerheid: geen straf zonder voorafgaande wettelijke bepaling.
 Enige rechtvaardiging van de straf is de afschrikkende werking ervan.


DUITSE SCHOOL

 Kant (1724-1804): beginsel van de vergelding
o Mens moet door de rechter gestraft worden omdat hij misdaan heeft. o Straf is geen middel
tot doel maar de uitdrukking van de gerechtigheid
 Klassieke leer: schuldbegrip staat centraal
o Morele schuld is de verantwoording van de straf
o Mens kan kiezen tussen ‘goed’ en ‘kwaad’ en bij misdrijf kiest hij voor kwaad o
Doelstellingen: vergelding, intimidatie en voorkomen van herhaling.

• Heel weinig oog voor het daderfiguur

3.DE MODERNE PERIODE


DE POSITIVISTISCHE LEER

 Gelooft dat er zoiets bestaat als de ‘geboren misdadiger’.


3