Dit is een samenvatting van epidemiologie en economie van de diergezondheidszorg, gedoceerd door Prof. De Wulf. Het is geschreven aan de hand van zijn hoorcolleges. Het deel van economie gaat tot het effect van ziekte op welzijn, want de rest is perfect te leren met de slides. Met deze samenvattin...
Epidemiologie
Inleiding
Epidemiologie = Medische wetenschap die het voorkomen van ziekte i/d populatie bestudeert =
bestuderen v/h verloop en effect van ziekte in een populatie < Grieks: "Wat zich voordoet in de
populatie bestuderen” Beschrijven en verklaren van ziekte (fenomenen) in hun natuurlijke
omgeving
- Studie van de noemer: Zowel zieke als gezonde dieren (controles) worden onderzocht om
verschillen te vinden tss beide groepen wordt telkens vergeleken met de totale populatie
dus dat is dan de noemer
- Ethiologie, voorkomen, determinanten, manier v verspreiden, werking van therapie,
mogelijkheden voor preventie
Situering epidemiologisch onderzoek:
Houdt zich vooral bezig met
preventieve diergeneeskunde
slaat niet enkel op dier, ook op mens
zoals bij zoönosen ‘one-health’
- Ook economie van
diergezondheidszorg,
evidence based veterinary
medecine &
beleidsondersteunend
Infectieuze ziekten, maar ook metabole ziekten, zoönosen, productiekarakteristieken, welzijn… nu
meer en meer multifactoriële ziekten
1. Basis epidemiologische concepten
1.1. Oorzaken van ziekte in een historisch perspectief
Constant fenomeen = grote omwentelingen steeds het gevolg van massale uitbraken van dierziekten
<18e E: behandelen v symptomen + afslachten, runderpest (Europa) 1e veeartsenijschool + begin
besef belang van hygiëne
Eind 19e E: Opkomst v/d microbiologie; oorzaak van veel ziekten werd duidelijk
- Postulaten van Koch: (oorzakelijk verband tss agens en ziekte)
o Agens is aanwezig bij alle dieren die ziekte hebben
o Agens komt niet voor bij dieren m andere ziekte of bij niet-zieke dieren
o Agens kan in reincultuur geïsoleerd w uit zieke dieren
o Agens isoleren uit ziek dier ander dier infecteren moet dezelfde
ziektesymptomen ontwikkelen
Zijn oke voor acute of epidemische ziekten (zijn wel redelijk achterhaald nu)
20e E: verbetering therapieën en preventie ziekten, belang v metabole ziekten + veel ziekten =
multifactoriëel epid zoekt factoren die invloed hebben op voorkomen, verspreiding, preventie…
1.2. Multifactoriële karakter van ziekte
Multi- & interdisciplinair onderzoek = essentieel om puzzels v vele complexe ziekten en
aandoeningen op te lossen
Postulaten van Evans:
1) Proportie dieren met ziekte in groep RF >> groep niet blootgesteld aan RF
2) Groep dieren met ziekte significant meer blootgesteld aan RF dan groep dieren zonder ziekte
3) # nieuwe ziekte gevallen in groep blootgesteld aan RF >> groep niet blootgesteld aan RF
4) Ziekte volgt op blootstelling RF, rekening houdend m incubatieperiode
5) Blootstelling RF spectrum gastheerreacties
1
, 6) Meetbare gastheerreactie (vb antistoffen) freq voorkomen bij dieren blootgesteld aan RF
& niet bij de niet blootgestelden
7) Onder exp omstandigheden ziekte frequenter bij dieren blootgesteld aan RF dan bij niet
blootgestelden
8) Wegnemen RF aantal nieuwe gevallen dalen
9) Versterken/verbeteren gastheerreactie (vb vaccinatie) op blootstelling aan RF frequentie
ziekte dalen
10) Verbanden ziekte & RF zijn biologisch verklaarbaar
1.3. Het verband tss ziekte en
risicofactoren
Epidemiologische driehoek
Intrinsieke en extrinsieke natuur van de risicofactoren
- Intrinsiek: fysische of fysiologische eigenschappen van kiem &/of
gastheer
- Extrinsiek: omgevingsfactoren die invloed uitoefenen op kiem &
gastheer
Noodzakelijk of bijdragend karakter van risicofactoren
Voorbeelden multifactoriële aandoeningen
Mastitis bij rundvee (uierontsteking)
- Infectieus: S. aureus bacteriën
- Gastheer: uierconformatie
- Omgeving: bedding
1.4. N Historische voorbeelden
DR Snow
Deed epidemiologische studies naar cholera uitbraken in London Bracht mortaliteit in kaart
Ontdekte dat watercontaminatie de oorzaak was, bij bedrijven die hun water
stroomafwaarts leverden
Overtuigde de overheid dat proper water de sleutel was
Besmettelijke pleuropneumonie bij rund: uitgeroeid in N-A 5 jaar voor oorzaak bekend was
BSE: controlemaatregelen moesten snel genomen w voor precieze oorzaak bekend was
OIE = Office International des Epizooties World organization for animal health
FAO = Food en Agriculture Organization
2. Voorkomen van ziekte
2.1. Tellen van gebeurtenissen
Vormt basis van descriptieve of beschrijvende epidemiologie = observeren en registreren van
ziekten in functie van tijd en ruimte & het beschrijven van mogelijke oorzaken van deze ziekten
Welke, hoeveel, wie (diersoort), wanneer (leeftijd), waar (streek)
- Vaak gebaseerd op steekproef representatief (accurate metingen) & voldoende groot
(precisie, randomfout zo klein mogelijk houden)
- Nood aan goede definitie
- Nood aan goede diagnostiek
(Zie voorbeelden in boek of pwp)
Epidemiologie houdt zich ook nog met veel andere dingen bezig naars beschrijven van voorkomen
van ziekte (bv vruchtbaarheidsparameters, prodparameters, voorkomen zoönotische aandoeningen,
AB-gebruik…)
Belangrijk om ook goede kijk te hebben op geografische spreiding van de gevoelige diersoorten
Bioveiligheid!! = Geheel van preventieve maatregelen om ziekte-insleep en -verspreiding op het
bedrijf te voorkomen
EPISTAT hier kan je veel informatie vinden
2
, 2.2. Endemische en epidemische ziekten
Ziekte = toestand waarin de gezondheid of het functioneren van het dier suboptimaal is (niet gezond)
infectieuze en niet-infectieuze oorzaak
Afhankelijk van verschijningsvorm wordt kans op detectie groter of kleiner
soms kan je het niet zien dat het dier ziek is en kan de infectie doorgaan
Endemische situatie:
- Stabiel & weinig variatie in frequentie van voorkomen van ziekte in bep
populatie gedurende bep tijd voorkomen van ziekte is voorspelbaar
- Hypo-, meso- of hyperendemisch: frequentie van optreden laag, matig
of hoog
- Ook niet-infectieuze aandoeningen
Epidemische situatie:
- Duidelijke en onverwachte stijging in aantal ziektegevallen in bep populatie gedurende bep
periode
- Fluctuerende incidentie = moeilijk onderscheid met endemisch
- Evenwicht tss gastheer & agens verstoord ten voordele van het agens
o Nieuwe stam van agens (bv influenza) ; agens plots in gevoelige populatie (bv mkz,
vp)
- Begrenst in tijd en ruimte (bv zelfde virus in immune of niet immune populatie)
- Pandemie (heel groot) bv HPAI bij pluimvee
- Typische curve: stijgend dalen lange staart (kan zo
weer endemisch w)
Arbovirus = virus die via geleedpotigen (arthropoden bv mug)
als vector w overgedragen v gastheer naar gastheer (dier/mens)
verspreiding virus sterk beïnvloedt door aanwezigheid en activiteit
van de vector (vb. Blauwtong, schmallenberg, ziekte van lime)
- Vaak 1e kleine uitbraak in zomerseizoen infectiedruk
neemt weer af gedurende de winter (inactiviteit vectoren)
volgende zomerseizoen groots uitbreken (als periode v
inactiviteit overleeft)
Viremie = periode dat virus aanwezig is en kan
vermenigvuldigen in lichaam gastheer
Ergste ziekte bij dieren in landbouw in België: Mond-en-klauwzeer heel grote piek en lange staart
2.3. (Her)opkomende ziekten
Definitie en soorten
Opkomende ziekten (emerging diseases) = Ziekten die plots opduiken in een populatie waar ze
voorheen afwezig (of niet gediagnosticeerd) waren
Heropkomende ziekten (reemerging diseases) = Ziekten die i/h verleden reeds aanwezig waren,
maar gedurende een tijd afwezig zijn geweest of plots stijgen in incidentie zien we meer en meer
Verschillende types:
- Nieuwe ziekte: Door voorheen onbekend pathogeen agens bv BSE
- Gemuteerde pathogeen wijziging in virulentie of aanpassing aan nieuwe gastheren bv
aviaire influenzavirus H1N1
o De genetische eig van deze hoogpathogene virussen kunnen veranderen was
nieuwe combinatie van virrussen
- Nieuwe regio: Bestond al in exotisch land/streek verspreidt n nieuw gebied bv Blauwtong
(in nieuw gebied w het dan epidemisch)
- Stijging incidentie: Kwam bv eerst endemisch voor, maar omstandigheden zijn verandert vb.
Q-koorts
- Risico op opkomen: Ziekte nog niet aanwezig in land, maar komt wel al voor in andere landen
risico op opkomen in eigen land op korte/langere termijn reëel vb. West-Nijlkoorts
- Heropkomende dierziekte vb. Afrikaanse varkenspest (komt mee met everzwijnen)
3
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper juulgeldhof. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €7,49. Je zit daarna nergens aan vast.
