Materieel recht van de Europese Unie
1 Inleiding .................................................................................................................................................. 3
2 Goederen................................................................................................................................................ 7
2.1 Tarifaire belemmeringen ............................................................................................................... 7
2.1.1 Structuur ................................................................................................................................ 7
2.1.2 Algemene toepassingsvoorwaarden .................................................................................... 8
2.1.3 Beperking: in-, door- en uitvoerrechten (DR) .................................................................... 11
2.1.4 Beperking: heffingen van gelijke werking (HGW) .............................................................. 12
2.1.5 Beperking: binnenlandse belasting (BB) ............................................................................ 13
2.2 Niet-tarifaire maatregelen ........................................................................................................... 15
2.2.1 Kwantitatieve invoerbeperkingen ....................................................................................... 15
2.2.2 Maatregelen van gelijke werking: pre-Keck, Keck, post-Keck............................................ 15
2.2.3 Rechtvaardiging ................................................................................................................... 22
2.2.4 Kwantitatieve uitvoerbeperkingen en MGW (art 35) ........................................................ 23
2.2.5 Commerciële monopolies (art 37)...................................................................................... 24
2.3 Wisselwerking harmonisatie ....................................................................................................... 24
2.3.1 Wederzijdse erkenning vs harmonisatie ............................................................................ 24
2.3.2 Harmonisatie + volledige vs minimumharmonisatie ......................................................... 25
2.3.3 Wisselwerking harmonisatie en negatieve integratie – voorbeelden............................... 26
2.3.4 Nieuwe aanpak harmonisatie + standaardisatie + markttoezicht ..................................... 28
2.3.5 Wederzijdse erkenning........................................................................................................ 32
3 Werknemers ......................................................................................................................................... 34
3.1 Context en rechtsbronnen .......................................................................................................... 34
3.2 Toepassingsgebied ....................................................................................................................... 35
3.3 Rechten onder Verordening nr. 492/2011 (o.a. “SSTB”) en Richtlijn 2014/54/EU ................... 40
3.4 Belemmering en rechtvaardiging ................................................................................................ 42
4 Burgerschap.......................................................................................................................................... 45
4.1 Basics ............................................................................................................................................ 45
4.2 Toepassingsgebied ....................................................................................................................... 46
4.3 Secundair recht: Burgerschapsrichtlijn ....................................................................................... 49
4.4 Toepassing belemmering: erkenning familienaam .................................................................... 52
4.5 Toepassing non-discriminatie: studenten................................................................................... 52
4.6 Toepassing non-discriminatie: deelname kampioenschap ........................................................ 54
4.7 Focus: rechten van ‘illegale’ Unieburgers (Dano)....................................................................... 54
4.8 Focus: rechten van derdelanders (TCN’s) ................................................................................... 56
1
,5 Diensten en vestiging ........................................................................................................................... 62
5.1 Context en rechtsbronnen .......................................................................................................... 62
5.2 Toepassingsgebied ....................................................................................................................... 62
5.3 Rechten onder E-commerce Richtlijn 2000/31 .......................................................................... 65
5.4 Rechten onder Dienstenrichtlijn 2006/123 ................................................................................ 66
5.5 Belemmering en rechtvaardiging ................................................................................................ 68
5.6 Platform cases .............................................................................................................................. 72
5.6.1 Uber Spain (2017)................................................................................................................ 72
5.6.2 Uber France (2018) ............................................................................................................. 73
5.6.3 Airbnb (2019) ....................................................................................................................... 74
5.6.4 Star Taxi App (2020) ............................................................................................................ 75
5.6.5 Conclusies ............................................................................................................................ 76
6 Productaansprakelijkheid .................................................................................................................... 77
6.1 Algemeen ..................................................................................................................................... 77
6.2 Toepassingsgebied ....................................................................................................................... 78
6.3 Aansprakelijkheid (art 1 en 4): schade + gebrekkig product + oorzakelijk verband ................. 78
6.4 Verweer ........................................................................................................................................ 80
7 Kapitaal ................................................................................................................................................. 81
7.1 Wat? ............................................................................................................................................. 81
7.2 Historiek ....................................................................................................................................... 81
7.3 Toepassingsgebied, restricties, rechtvaardiging ......................................................................... 84
7.4 Meest controversieel ................................................................................................................... 86
7.4.1 Aankoop van gronden ......................................................................................................... 86
7.4.2 Privatisering en gouden aandelen ...................................................................................... 87
8 Ius commune ........................................................................................................................................ 89
8.1 Aansprakelijkheid EU-instellingen ............................................................................................... 89
8.2 Aansprakelijkheid van LS wegens schending EU-recht .............................................................. 92
8.3 Aansprakelijkheid van particulieren wegens schending EU-recht............................................. 93
9 Beroepskwalificaties............................................................................................................................. 95
2
,1 Inleiding
• Interne markt: basics
o Toepassingsgebied: welke vrijheid?
▪ Goederen (art 28 30, 34, 35, 36, 37, 110 VWEU)
▪ Personen
- Vrij werknemersverkeer (art 45, 46, 48 VWEU)
- Vrije vestiging (art 49, 51, 52, 54 VWEU)
▪ Diensten (art 56, 57, 58, 62 VWEU)
▪ Kapitaal (art 63, 64, 65, 66 VWEU)
o Restrictie? => art 49 VWEU (principieel verbod)
▪ Is er een restrictie van die vrijheid?
▪ Zo ja, welke restrictie?
o Rechtvaardiging
▪ Kan de restrictie gerechtvaardigd worden door een bijzonder belang?
▪ Indien ja, is dit proportioneel?
• Aard MREU
o Ingrijpend, onvoorspelbaar en potentieel ontwrichtend
▪ Veel negatieve integratie
▪ Belangrijke rol voor rechtspraak (democratisch deficit?)
▪ Ruim toepassingsgebied
o Dassonvilleformule
▪ “... iedere handelsregeling der lidstaten die de intracommunautaire handel al dan
niet rechtstreeks, daadwerkelijk of potentieel, kan belemmeren ...”
▪ = van discriminatieverbod naar verbod op belemmeringen in alle vrijheden
o Kritiek: de markt overheerst, de niet-markt moet worden gerechtvaardigd
• Kracht MREU
o Positie van het individu versterkt: ‘classics’ van voorrang en RW + Francovich, Courage,
Visser, …
▪ Inroepbaar door particulier
- Ook tegen eigen lidstaat
- Niet slechts tegen discriminaties maar ook tegen belemmeringen (bv
Dassonville)
- Tegen potentiële, hypothetische belemmeringen (bv Dassonville, Alpine
Investments)
- Zelfs al staan tegenover belemmering tien niet-belemmeringen of zelfs
voordelen (bv AMID)
- Ook in puur interne situaties? infra – ook tegen particulieren? infra
▪ Maar vooral stille expansie
o Horizontalisering, invasie van privaatrecht
▪ = expansie naar louter horizontale situaties, groeiende impact op privaatrecht
▪ Horizontale rechtstreekse werking van verkeersvrijheden (bv Angonese)
▪ Groeiende impact op contractenrecht en recht inzake onrechtmatige daad (bv Las,
Delhaize, Rau, …, algemene beginselen van Unierecht, eurotort, EU economische
sancties)
o EU recht zonder EU-bevoegdheid, expansie naar louter interne situaties
▪ Spill-over (bv Factortame, Damages Directive, UTP)
3
, ▪ HvJ interpreteert EU recht in louter interne situaties (bv Zambrano, Libert, Uber
Spain)
▪ Richtlijnen toegepast in louter interne situaties (bv Dienstenrichtlijn - Visser)
▪ ‘Grensoverschrijdend’ kan ook slaan op grens binnen een lidstaat (bv Carbonat
Apuani, Delhaize, Angonese)
▪ Andere
- Arresten HvJ over nationale procedure ook van toepassing op louter
interne situaties (bv VEBIC)
- ‘Pre-emptive implementation’ van EU recht door nationale rechters
o Zware sancties
▪ Strijdig nationaal recht afschaffen/ wijzigen
▪ Strijdig nationaal recht buiten toepassing laten
▪ Alle onwettige gevolgen ongedaan maken
▪ Schadevergoeding (staatsaansprakelijkheid)
• Niet-economische belangen
o Welke?
▪ Preambule VEU
- Beginselen van vrijheid, democratie, gelijkheid en de rechtsstaat
- Fundamentele sociale rechten
- Solidariteit tussen hun volkeren te verdiepen met inachtneming van hun
geschiedenis, cultuur en tradities
- Versterkte cohesie en milieubescherming
- … vooruitgang op het gebied van de economische integratie en de
vooruitgang op andere terreinen gelijke tred met elkaar houden
- Art 2, 3!
▪ Preambule VWEU
▪ Handvest van de Grondrechten van de Europese Unie
- Een op gemeenschappelijke waarden gegrondveste vreedzame toekomst
- Haar geestelijke en morele erfgoed
- Ondeelbare en universele waarden van menselijke waardigheid en van
vrijheid, gelijkheid en solidariteit
- Het beginsel van democratie en het beginsel van de rechtsstaat
- De verscheidenheid van cultuur en traditie van de volkeren van Europa
- Alsmede van de nationale identiteit van de lidstaten en van hun
staatsinrichting op nationaal, regionaal en lokaal niveau
- Evenwichtige en duurzame ontwikkeling
o Dwingende redenen van algemeen belang (rechtspraak van het HvJ, zoals gecodificeerd in
de Dienstenrichtlijn 2006/123/EC)
▪ Openbare orde, openbare veiligheid en volksgezondheid
▪ Doelstellingen van het sociaal beleid
▪ Bescherming van afnemers van diensten
▪ Consumentenbescherming
▪ Bescherming van werknemers
▪ Bescherming van het milieu
▪ Culturele beleidsdoelen, met inbegrip van het waarborgen van de vrijheid van
meningsuiting, in het bijzonder ten aanzien van de sociale, culturele, religieuze en
filosofische waarden van de maatschappij
4
