Samenvatting strafrecht, vak in het derde jaar Orthopedagogie afstudeerrichting TJC. Dit zijn notities van de lessen, cursus en ppt. Begrippen staan duidelijk aangegeven in hoofdletters en in het vet. De gastles van Manu staat er ook in verwerkt.
SAMENVATTING STRAFRECHT
1. Algemene oriëntatie: wat is strafrecht in ’t kort.................................................................................3
1.1 Strafrecht = materieel + formeel strafrecht...................................................................................3
2. Historiek strafrecht.............................................................................................................................5
2.1 Archaïsche stelsels........................................................................................................................5
2.2 De Middeleeuwen.........................................................................................................................5
2.3 De verlichting, het revolutionair strafrecht...................................................................................6
2.4 Het strafrecht in België.................................................................................................................7
3.1 De vergelding................................................................................................................................8
3.2 De preventie.................................................................................................................................8
3.3 De verzoening, de herstelbenadering...........................................................................................9
4. Chronologisch overzicht van de strafrechtketen...............................................................................10
5. Het misdrijf.......................................................................................................................................13
5.1 De 4 puzzelstukken.....................................................................................................................13
6. Internering + uithandengeving.........................................................................................................17
6.1 Internering..................................................................................................................................17
6.2 De uithandengeving van een minderjarige.................................................................................22
7. De actoren in het strafprocesrecht...................................................................................................24
7.1 De verdachte...............................................................................................................................24
7.2 De benadeelde – het slachtoffer.................................................................................................24
7.3 De geïntegreerde politie.............................................................................................................25
7.4 Het openbaar ministerie (OM) of het parket..............................................................................27
7.5 De onderzoeksrechter.................................................................................................................28
7.6 De onderzoeksgerechten............................................................................................................30
7.7 De vonnisgerechten: rechtspleging en fundamentele waarborgen............................................32
7.8 De strafuitvoeringsrechtbank (SURB)..........................................................................................33
8. Verdieping van enkele misdrijven.....................................................................................................34
8.1 Partner- en of intrafamiliaal geweld............................................................................................34
8.2 Kindermishandeling....................................................................................................................39
8.3 Het gerechtelijk staartje bij partnergeweld en kindermishandeling?.........................................41
8.4 Seksueel geweld.........................................................................................................................42
9. Concept straffen + soorten straffen..................................................................................................47
9.1 Definitie......................................................................................................................................47
9.2 Enkele denkers over bestraffing (enkel te lezen).........................................................................47
9.3 Onderverdeling en opsomming straffen en sancties...................................................................47
9.4 Soorten straffen..........................................................................................................................47
9.5 Wat met mijn ‘strafblad’?...........................................................................................................57
9.6 Vrijheidsberoving uitzonderingen...............................................................................................57
1
,10. Straftoemeting en strafuitvoering...................................................................................................59
11. Het beroepsgeheim........................................................................................................................60
Extra: gastles Manu VZW De Huizen.....................................................................................................63
2
,1. Algemene oriëntatie: wat is strafrecht in ’t kort
Wat is een straf?
- Geen definitie wat het juist inhoudt
- Verwezen naar de interpretatie door Hof van Cassatie in een arrest van 14 juli 1994
o “Straf is een leed door de wet bepaald en door de rechterlijke macht opgelegd als
een sanctie wegens een gepleegd misdrijf”
Leed dat wordt toegevoegd aan de dader van het misdrijf
Conceptualisatie: er moet een misdrijf zijn en het moet in de wet staan
1.1 Strafrecht = materieel + formeel strafrecht
Materieel strafrecht
Wat is strafrecht?
Formeel strafrecht
1) MATERIEEL strafrecht
= geheel aan rechtsregels die bepaalde gedragingen strafbaar stellen en sanctioneren
- Gericht/toepasbaar op de burger
- Van toepassing in het leven
- 2 begrippen
o Misdrijf: wat straffen? De omschrijving van de strafbare gedragingen of onthoudingen
o Strafrechtelijke sanctie: hoe straffen? De bepaling van de straf
2) FORMEEL strafrecht of strafprocesrecht
= geheel der rechtsregels betreffende de vaststelling, de opsporing, vervolging en berechting van
personen die ervan verdacht worden een misdrijf te hebben gepleegd geeft aan welke procedure
gevolgd moet worden als iemand het materiële strafrecht heeft overtreden
- Procedure spelregels
- Gericht op de overheid
Strafrecht algemeen
Regels
- Publiekelijke afkeuring van bepaald gedrag
- Sociaal onaanvaardbaar dat er bijkomend leed (=sanctie) moet worden opgelegd
- Sociaal controlemechanisme van ongewenst gedrag
- Geen moraal! het recht eist niet dat we goede mensen zijn maar dat we ons
sociaal aanvaardbaar gedragen
- Belgische strafrecht = schuldstrafrecht nullum crimen sine culpa
o Schuld maakt het verschil tussen wie een straf verdient en wie niet
Geheel van regels
- Terug te vinden in: Grondwet, Strafwetboek en het Wetboek van Strafvordering
Heersende maatschappij via vertegenwoordigers
- SL bepaalt wat sociaal aanvaardbaar is en wat niet + welke sanctie erop kan volgen
- SL is in beweging, strafrecht is dus ook wijzigbaar
Gedraging
- Men doet iets, men handelt
o Bv. men steelt, men slaat, men rijdt te snel
- VERZUIM = men doet iets niet wat men eigenlijk had moeten doen
o Bv. het niet verlenen van hulp aan mensen in nood, familieverlating,…
! zowel het handelen als een niet-handelen kunnen worden bestraft
3
, Gedraging wordt strafbaar gesteld
- Zie legaliteitsprincipe
- Verboden gedraging moet opgenomen zijn in het strafwetboek
Gedraging wordt gesanctioneerd
- Niet enkel herstel van aangebrachte schade maar ook opleggen van extra leed
(sanctierecht)
o Sanctie moet in strafwetboek omschreven zijn legaliteitsprincipe
4
,2. Historiek strafrecht
2.1 Archaïsche stelsels
Primitieve maatschappij
Gewoontes + tradities bepaalden de regels
Talio-wet ‘oog om oog, tand om tand’
o Principe dat wraak nemen ook een middel was om te straffen
o Conflicten werden ‘opgelost’ tussen SO en dader en/of hun families
privé aangelegenheid
o Zorgde toch voor wederwraak en burgeroorlogen
2.2 De Middeleeuwen
“Overheid”
Escalerend geweld van talio-wet oplossing geboden door de vorsten
o Verbod op eigenrichting
Enkel dader van misdrijf en NIET zijn verwanten mochten
aansprakelijk gesteld worden
o Vrede tussen SO en dader te herstellen
o Bemiddelen bij het tot stand gekomen van de bemiddeling en afkopen van de
wraak
Vergelding werd genomen door de overheid namens de SO als je een
klacht indiende
Rondtrekkende rechters
Systeem van navraag over misdrijven in het hele vorstendom
o Vroegen aan bevolking om de personen aan te wijzen die van een misdrijf
verdacht werd
o Rechters hadden een passieve rol
Doel =/= ontdekken van de waarheid maar om te onderzoeken hoe
goed de betrokkene lag bij de bevolking en God
Bewijsvoering had een irrationeel karakter en steunde op o.a.
godsoordelen zoals bv. water of vuurproef
Bewijslast lag bij de beklaagde: moest zelf onschuld bewijzen
Straffen
Wreedheid + ongelijkheid
o Bv. brandstapel, kruisiging, afhakken van rechterhand,…
Vernederend karakter
Strafuitvoering geschiedde publiekelijk bv. openbaar tot dood veroordeeld
Actievere rol rechters
Misdaden die men zo ernstig vonden moesten vervolgd worden, zelfs als niemand
een klacht had neergelegd
Gingen opzoek naar de waarheid
Proces verliep grotendeels geheim, enkel strafuitvoering verliep openbaar
Hoofdbewijsmiddel was de bekentenis
o Bv. de pijnbank werd aanvaard om de persoon te laten bekennen
Boetedoening
Misdaad werd beschouwd als een zonde en een daad van ongehoorzaamheid aan
God/plaatsbekleders op aarde (Kerk en vorst)
Straffen ongelijkheid + wreedheid
o Ze vonden het verantwoord om de zondenaar via marteltechnieken een
bekentenis af te dwingen aangezien dit in het belang van de delinquent zelf
was brouw tonen over zijn zonden
o Mochten pas straffen als bekentenis werd afgelegd
5
, o Straf moest wreed zijn om potentiële misdadigers af te schrikken
Doodstraf openbaar als signaal naar de maatschappij
o Geen gevangenisstraf
Niet openbaar
Koste teveel voor de gemeenschap
o Andere straffen tot begin 19de eeuw
Lijfstraffen, ontering waarbij iemand tot schandpaal geplaats
werd/gebrandmerkt, de verbanning en vermogensstraffen o.a.
verbeurdverklaring van alle bezittingen en geldboetes
2.3 De verlichting, het revolutionair strafrecht
Hobbes, Locke, Rousseau en Rawls
! MAATSCHAPPELIJK VERDRAG of SOCIAAL CONTRACT
= indien alle bestaande structuren en instellingen, wetten, handhavers,… afwezig waren zou de
‘natuurtoestand’, wat een situatie is waarin alleen maar individuen bestaan, zonder toezicht, zonder
staat, dat dit zou leiden tot een chaotische en uiterst gevaarlijke situatie
mensen zouden ten kosten van elkaar hun eigenbelang nastreven wat zou leiden tot oorlog van
allen tegen allen
om zo’n toestand te verlaten ruil je dit best in voor een-door-regels-beheerste SL
Burgers staan een deel van hun vrijheid af aan de gemeenschap in ruil voor veiligheid
o Door onderlinge afspraken kan zo een samenleven dan tot stand worden gebracht
waarvan de collectieve beslissing om zich aan de regels te onderwerpen de meest
fundamentele is = maatschappelijk verdrag
zorgt voor de (gezochte) legitimiteit van de staat op: is gebaseerd op de
collectieve wil van de individuen om door middel van een dergelijke
samenwerking hun private belangen veilig te stellen
Verschil feodale staatsopvatting
Gezag is vanuit de individuen
Visie sociaal contract: “het misdrijf de schending is van het sociaal contract. Alleen daaruit
put de overheid haar recht om misdrijven te vervolgen en te bestraffen”
o Met het sociaal contract betoogde hij dat de maatschappij een uitdrukking is van
de ‘algemene wil’, en daarmee van de gemeenschap. Wie zich daartegen verzet,
mag volgens hem door de meerderheid tot meegaandheid worden gedwongen
! het recht op bestraffing is gebonden aan 3 belangrijke principes of MAGNA CHARTA
Dit kwam als reactie op de wrede onderzoeksmethode zoals bv. foltering
1) PROPORTIONALITEITSBEGINSEL
= de straffen moeten in verhouding staan tot de ernst van het misdrijf, ze moeten
proportioneel zijn
2) LEGALITEITSBEGINSEL
= misdrijven en straffen moeten op voorhand in de wet vastgesteld zijn
> Geen straf zonder wet (nulla poene sine lege)
> Rechter dient zich te houden aan de letter van de wet geen ruimte voor
interpretatie! + moet de wetgeving transparant zijn voor het volk
> Legaliteitsbeginsel staat in grondwet
> Legaliteitsbeginsel staat in Belgische strafwetgeving verankerd op internationaal
niveau in het internationaal recht
o “geen misdrijf kan worden gestraft met straffen die bij de wet niet waren
gesteld voordat de misdrijf gepleegd werd”
6
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper diethe. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,99. Je zit daarna nergens aan vast.
