Dit is een zeer overzichtelijke samenvatting van alles wat Stijn Rottiers tijdens de lessen heeft gezegd. Het is geschreven in volzinnen, waardoor er voldoende context is om de gedachtegang van de docent te volgen. Ook de tekst van het gastcollege staat er volledig in.
Ethische vraagstukken
Inhoud
Hoofdstuk 0: Inleiding.............................................................................................................................3
1. Spanningsvelden.............................................................................................................................3
Hoofdstuk 1: Ethiek: een inleiding..........................................................................................................4
1. Ethiek..............................................................................................................................................4
Hoofdstuk 2: Descriptieve ethiek............................................................................................................5
1. Ethiek als descriptie........................................................................................................................5
2. Wantrouwend mensbeeld..............................................................................................................6
2.1. Wantrouwen in de psychologie (microniveau).........................................................................6
2.2. Wantrouwen in de sociologie (meso/macroniveau).................................................................6
2.3. Wantrouwen in de filosofie......................................................................................................7
2.4. Wat te doen met een te wantrouwen medemens? Hoe worden we gecontroleerd?................8
3. Vertrouwensvol mensbeeld............................................................................................................8
3.1. Rousseau: vrije en goede mensen............................................................................................8
3.2. Niets dierlijks is ons vreemd.....................................................................................................8
3.3. En waarom domineren mensen de wereld?.............................................................................9
3.4. De mens is door en door sociaal...............................................................................................9
3.5. En wat dan met Stanford Prison en Milgram?.......................................................................10
3.6. En wat met alle geweld?........................................................................................................10
4. De context doet ertoe...................................................................................................................11
4.1. Descriptieve ethiek in economie/ psychologie........................................................................11
4.2. Hoe deugdzaam is de mens?..................................................................................................11
4.3. Context maakt/ breekt socialiteit...........................................................................................11
4.4. Die context maken wij............................................................................................................12
4.5. Ethiek van de sociaal werker..................................................................................................12
Hoofdstuk 3: Prescriptieve ethiek.........................................................................................................12
1. Ethiek als prescriptie.....................................................................................................................12
1.1. Ethiek als prescriptie: hoe eigen maken?...............................................................................13
2. Algemene ethische bedenkingen bij sociaal werk (herhaling)......................................................13
2.1. Actuele ethische discussie: solidariteit in sociaal werk..........................................................13
Hoofdstuk 4: Zorgethiek.......................................................................................................................14
1. Aristoteles’ deugdethiek...............................................................................................................15
1
, 1.1. Deugdethiek...........................................................................................................................15
2. Zorgethiek.....................................................................................................................................16
2.1. Kritieken op zorgethiek...........................................................................................................16
2.2. Zorgethiek 2.0........................................................................................................................16
Hoofdstuk 5: Mensenrechtenethiek.....................................................................................................17
1. Mensenrechtenethiek...................................................................................................................17
1.1. Discussies rond mensenrechtenethiek....................................................................................19
2. Sluiten mensenrechtenethiek en zorgethiek elkaar uit?...............................................................19
Hoofdstuk 6: Gastcollege (vooral toepassen op de tekst die op canvas staat)......................................19
1. Historiek en Duiding:....................................................................................................................19
1.1. Sociaal werk als gecontesteerd beroep..................................................................................19
1.2. Sociaal werk als moral profession..........................................................................................20
1.3. Beroepsverenigingen, federaties en belangenbehartiging.....................................................20
2. Van Sociaal Werk definities naar Sociaal Werk Ethiek...................................................................20
2.1. PRINCIPLES.............................................................................................................................21
3. Presentatie van de GSWSEP..........................................................................................................22
3.1. De Global Social Work Statement on ethical principles (GSWSEP).........................................23
3.2. Nu, ter zake: Een inleiding en 9 hoofdstukken........................................................................24
4. INLEIDING.....................................................................................................................................24
4.1. Inherent dignity of humanity.................................................................................................25
4.2. Promoting human rights........................................................................................................26
4.3. Social Justice..........................................................................................................................26
4.4. Self-determination, zelfbeschikkingsrecht.............................................................................27
4.5. Recht op participatie..............................................................................................................28
4.6. Recht op vertrouwelijkheid en privacy...................................................................................28
4.7. Holistische kijk op personen..................................................................................................28
4.8. Ethisch gebruik van technologie en sociale media.................................................................29
4.9. Professionele integriteit.........................................................................................................29
4.10. Besluit..................................................................................................................................29
Les 1 (27/09/2023)
Filmpje jachtluipaard en baby impala uit filosofie: gevecht om leven en dood is moreel verantwoord,
want het zijn dieren en dat zit in hun natuur. Doe hetzelfde als mens met een konijn en iedereen zal
‘stop!’ roepen, want dat is absoluut niet moreel verantwoord.
Waarom mag je geen konijn porren met een mes? De meesten onder ons vinden toch dat dieren
mogen gedood worden om opgegeten te worden? Een konijn kan je toch ook kopen in de winkel?
2
,Max het konijn heeft dierenrechten en moet ‘vriendelijk gedood worden’. Dat is eigenlijk absurd, stel
je voor dat we hetzelfde zouden zeggen bij mensenrechten.
Wij geven dieren dierenrechten. Het is niet het soort dier dat afhangt van dierenrechten, het is de
context. Wil iemand zijn of haar huisdier doden? Dan breekt die persoon die dierenrechten.
Hoofdstuk 0: Inleiding
Er is een schriftelijk examen in november.
Tijdens de lessen is het van belang het verhaal te volgen zoals bij sociale filosofie.
1. Spanningsvelden
Ethiek toont zich in dilemma’s: er is geen makkelijke oplossing voor een probleem. Elke oplossing
heeft nadelen. Dat zorgt voor spanning, want een oplossing is nooit ideaal of perfect.
Voorbeelden van ethische dilemma’s zijn:
Abortus: is het ethisch verantwoord om iemand zijn leven te ontnemen en voor god te spelen?
Sommigen zeggen dat er een kind gedood wordt. Waarom zou je dat überhaupt doen, vragen
mensen zich af. Dilemma: het leven ontnemen van een kind vs. het eigen leven beschermen
(is abortus deel van de keuzevrijheid van de mens?).
Euthanasie: is als het ware de keerzijde van de abortus, hoewel de overweging helemaal
anders is. Mag je iemands leven ontnemen of niet? Er zijn vrij duidelijk omlijnde regels om dat
dilemma deels te proberen ondersteunen. Je moet voldoen aan die criteria om in aanmerking
te komen voor zo’n euthanasie. Wees maar eens de dokter die uiteindelijk de vraag krijgt om
het effectief uit te voeren. Als dokter mag je zo’n vraag ook weigeren.
Betonstop: moeten we onze prioriteit leggen bij de natuur of bij de mens?
Eugenetica: de NIPT-test. Maak je als ouder de keuze om een kind met het syndroom van
Down wel of niet te laten komen? Je hebt als het ware de keuze om het kind van een moeilijk
leven te sparen en tegelijk veel kosten te vermijden. Het zou kunnen dat de overheid in de
toekomst die kosten niet meer voor zich zal willen nemen, want meneer en mevrouw, jullie
hadden de optie om het weg te laten halen. Jullie hebben hier zelf voor gekozen. Dit is een
moreel dilemma dat op komst is.
In de geneeskunde wordt soms aangeraden om zo een genetische test te ondergaan, maar er
wordt eigenlijk nooit gesproken over de positieve negatieve en de negatieve positieve.
Vaccinatie: verplichten we vaccinatie om de samenleving veilig te stellen of is dit een
belemmering van de keuzevrijheid?
Slachten: we kunnen dieren wel op een ‘vriendelijke manier’ slachten, maar als we kijken naar
de slachthuizen, wordt dit nog steeds op industriële manier gedaan. Ook het brengen naar
het slachthuis is niet direct diervriendelijk, want die dieren voelen dat ze worden vervoerd
naar iets dat niet fijn is. Ze voelen dat aan en krijgen stress en dat is op zijn beurt niet goed
voor de kwaliteit van het product.
3
, Hoofddoek op de hogeschool: laten we dit toe of niet? Er zijn meestal twee partijen. De partij
die ertegen is, komt vaak met het argument dat die hoofddoek vanuit het geloof wordt
opgelegd en op zich al geen eigen keuze is, waardoor men eigenlijk de keuzevrijheid
bevorderen. De partij die ervoor is, komt dan weer met het argument dat die hoofddoek wel
een eigen keuze is en daarom toegelaten moet zijn. Vaak wordt het ook niet toegelaten
omdat scholen godsdienstig neutraal willen blijven.
Ethische dilemma’s doen zich voor op micro, meso en macro niveau.
Micro niveau: een vriend doet iets fout. Moet ik dit aangeven of niet?
Über dilemma van een sow’er: tot waar zeg je tegen belanghebbenden dat ze toch beter hun best
hadden moeten doen omdat ze beter kunnen en vanaf wanneer zeg je dat het in hun situatie zeer
begrijpelijk is dat iets niet gelukt is?
Hoofdstuk 1: Ethiek: een inleiding
1. Ethiek
Is het dat wat mensen van andere dieren scheidt? Wij hebben een hogere zelf die ons dierlijk instinct
kan beheersen (in de meeste gevallen).
Ethiek gaat eigenlijk over gewoonten en gebruiken in ons dagelijkse leven. Welke normen hebben
we? Wat vinden we normaal? Wat gebruiken we als verplichting?
Ethiek kan klein (tafelgewoonten die anders verlopen) en groot (geen seks met minderjarigen, ook
geen beelden: dat is een zeer duidelijke norm, maar niet voor iedereen) zijn.
Het voorbeeld van Sven Pichal is zeer interessant. Men had een reactie van ‘dat die mens pedofiel
blijkt te zijn, dat had ik niet verwacht’. Stijn Rottiers zegt dat hij eigenlijk maar een klein beetje
verschilt van de anderen, maar dat klein beetje is dat wel zeer radicaal.
Een synoniem voor ethiek dat we af en toe tegenkomen is moraal.
Ethiek gaat dus over normen en waarden, over hoe iets ‘zou moeten zijn’. ‘Wat zou moeten zijn’ is
niet zichtbaar. Dat is heel filosofisch, dat onzichtbare. Al is dat onzichtbare o zo aanwezig. Dit is dan
weer een verwijzing naar het filmpje over het jachtluipaard en de impala. We verwachten dat de
ander vriendelijk, beleefd en oprecht is.
Er zijn binnen de ethiek twee invalshoeken mogelijk.
Prescriptief: we gaan voorschrijven, verplichten, er zijn regels en richtlijnen.
Descriptief: hoe doen we dat feitelijk?
We moeten die invalshoeken goed uit elkaar houden.
Er is een uitspraak ‘Iedereen sjoemelt als de kans zich voordoet’. Dan spreken we over descriptieve
ethiek. Brengen we een verloren portefeuille met €50 erin naar het onthaal? Halen we het geld eruit
of laten we het zitten? Wat op straat, want dan is onze rol alweer veel anoniemer.
Prescriptieve ethiek is dan een poging die tot mislukking gedoemd is. Bovenstaand voorbeeld zorgt
ervoor dat prescriptieve ethiek nutteloos ofwel juist hoogstnoodzakelijk lijkt.
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper jollevanderswaelmen. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €7,99. Je zit daarna nergens aan vast.
