Beste studenten, dit is een samenvatting die ik tijdens het eerste semester van het academiejaar heb gemaakt. Omdat er geen slides aanwezig waren tijdens de lessen, heb ik alle lessen opgenomen om zo toch zeker te zijn dat ik alle informatie in de samenvatting heb kunnen plaatsen.
Geschiedenis van politieke cultuur en ideologie in de hedendaagse periode
Hoofdstuk I: Inleiding en conceptueel kader
1. Ideologie
- Min of meer coherent en systematisch geheel van geëxpliceerde ideeën waarop sociaal
en politiek handelen kan steunen
- Intellectueel construct dat klassendominatie moet legitimeren
• Marx: revolutionaire geest van het proletariaat te temperen
• Gramsci: theorie van de culturele hegemonie: klassendominatie zit ook op het
niveau van de ideeën > verspreiding van cultuur en ideeën aan het proletariaat
• Klassendominatie gebeurt ook op een hoger niveau
- Term verscheen de eerste keer eind 18de eeuw wetenschap van politieke ideeën (FR
1789)
• Optiek van de “idéologues” > Franse intellectuele stroming rond de
eeuwwisseling 18e en 19e eeuw
o Encyclopedische wetenschap: loskoppelen van religie brug tussen de
verlichting en het liberalisme
o Figuren als Volney, Destutt de Tracy, Daunou
• Napoleon: in een negatief daglicht geplaatst
2. Politieke cultuur
- Definitie problematischer
• Politieke partijcultuur jaren 1990 > vb. nood aan een nieuwe deontologie
(schandalen bij de PS)
• Manier waarop politicologen en historici definities hebben gegeven aan politieke
cultuur
• Vaak modewoord en containerbegrip
• In eerste historische benaderingen frequent intuïtief begrepen
• Thema’s bestudeerd zonder concept te gebruiken
• Politieke cultuur: gemakkelijk als men iets niet kan verklaren gebruiken we het
woord politieke cultuur
• Sidney & Petrus Web: gebruiken het woord zonder het woord te systematiseren
2.1 Politieke cultuur: gebruik van concept binnen politieke wetenschappen
- Vroegste conceptualisering niet door historici maar door politieke wetenschappers in
jaren 1950/1960 in de USA
• Sleutelfiguur: Gabriel Almond
- Wou afstappen van een nationale benadering van de nationale politiek
• Comparatief onderzoek: politiek van verschillende naties met elkaar gaan
vergelijken
- 1963: (met Sidney Verba) boek “The Civic Culture”
• Kijken of er culturele voorwaarden bestaan om tot een stabiele democratie te
komen of deze afwezig zijn
- Definitie politieke cultuur: “a particular pattern of orientations to political action”
1
, - Onderscheid met ideologie: “the systematic and explicit formulation of a general
orientation to politics”
- Nadruk op vagere, meer impliciete oriëntaties
- Waarden, attitudes,.. in een patroon
2.1.1 “The Civic Culture. Political attitudes and Democracy in Five Nations”
- Studie van vijf nationale politieke systemen met focus op stabiliteit en democratisch
gehalte
• USA, UK, Bondsrepubliek Duitsland, Italië, Mexico survey
• USA en UK kunnen uitgroeien tot een langdurige stabiele
- Onderscheid drie ideaaltypische politieke culturen:
• Parochial political culture: grote kloof tussen de burgers en de politiek
• Subject political culture: mensen hebben een zekere kennis over politiek maar
zijn ontmoedigd geraakt doordat hun acties weinig opleveren en ze de politieke
niet kunnen veranderen
• Participant political culture: mensen hebben wel de mogelijkheid om de
politiek te beïnvloeden
- Stabiele democratieën: oriëntaties van individuen en groepen dragen bij tot = verklaren
stabiliteit
- “Civic culture” gericht op evenwicht tussen activiteit/passiviteit;
macht/verantwoordelijkheid; conflict/consensus
- Impliciet: hoge waardering voor het Amerikaanse bestel
- Werk krijgt veel navolging > vooral in comparatief onderzoek
- Daniel Elazar onderzoek politieke culturen van staten van USA
• Opnieuw opdeling drie ideaaltypes (met realiteit van mengvormen)
o Individualistic political culture: de overheid wordt puur utilitair > niet
gericht op ‘good society’ maar individueel initiatief aanmoedigen
o Traditionalistisc political culture: overheid belangrijk in gemeenschap
maar t.v.v traditionele verhoudingen
o Moralistic political culture: samenleving belangrijker dan individu:
meer interventionisme t.v.v ‘good society’
2.1.2 Kritieken
- Concept blijft te vaag: te zeer residuaire categorie (opnemen wat elders niet kan
worden geklasseerd)
- Twijfels bij bruikbaarheid van gehanteerde enquêtes om (impliciete) attitudes te
toetsen ( zijn affectieve elementen überhaupt meetbaar?)
- Normatieve ondertoon (model van stabiele USA van de jaren 1950: conservatief
gedacht) contestatie in late jaren 1960 (andere context)
veranderende tijdscontext: vertrouwen zal afnemen
- Kritiek op louter subjectief-psychologisch perspectief/ benadering van cultuur
- Epistemologische kritiek: politieke cultuur niet de verklaring, maar het te verklaren
fenomeen en dient gebruikt te worden in combinatie met andere variabelen (focus op
andere instituties vb. tweekamerstelsel)
2
,2.1.3 Jaren 1980-1990
- Minder aandacht jaren 1970 en weer opleving vanaf de jaren 1980 (vb. werk van
Robert Putnam en Ronald Inglehart) maar kritiek bleef stevig
- In de jaren 1980 toenemende rol van cultural turn & antropologie (rol van Clifford
Geertz & Mary Douglas): weg van cognitief niveau naar symbolisch niveau
(betekenissystemen) vb. Stephen Welch
• Verder gaan dan louter het cognitieve
• Rituelen en symbolen onderzoeken > antropologische methodes gebruiken voor
de hedendaagse periode
• De zin van het politieke systeem: studieobject vrij ver opentrekken > afkeer
kwantitatieve methode
2.2 Politieke cultuur: gebruik concept door Amerikaanse historici
- Aanvankelijk weinig of niet betrokken bij debat
- Flexibel gebruik van concept: aantal thema’s onder die noemer bestudeerd > term
duikt op in de jaren 1960
- Voorloper: Bernard Bailyn
- Hoofdstuk “Sources of Political Culture in collectie met lezingen (1965)
- Geen definiëring
- Breed opgevat
- Tradities, wijzen van handelen, instituties
- Innovatief studieveld Amerikaanse revolutie & early republic
- Specialisme van Jack Greene: poging tot definitie politieke cultuur
• Politieke cultuur: “intellectueel en institutioneel erfgoed dat elk politiek gedrag
beïnvloedt”
- Niet de klassieke, geformaliseerde concepten van politiek denken, wel een collectie van
veronderstellingen, gewoontes, waarden, uitdrukkingsvormen die “onderhuids”
functioneren
- Ook voor andere periodes van Amerikaanse geschiedenis toegepast
- Richard Hofstadter: The paranoid style in American Politics
• Aandacht voor irrationaliteit, vooroordelen, hysterie binnen Amerikaanse
politieke geschiedenis
• Ongedefinieerd concept
• Parallel met Almond en Verba
2.2.1 Jaren 1980-1990
- Aantal Amerikaanse historische studies naar politieke cultuur neemt toe in 1980
- Toenemende impact antropologen zoals Clifford Geertz (symbolisch niveau) en New
Cultural History/ Cultural turn in politieke geschiedschrijving
- Gaat samen met het verbreden van de aandacht: ook naar groepen die traditioneel
minder aandacht kregen (vrouwenbewegingen, arbeidersbeweging, anti-
slavernijbewegingen)
- Weinig aandacht voor traditionele elites en vragen over macht
3
, - Angelsaksische historiografie over de Franse revolutie geeft mee belangrijke
impulsen > aandacht voor symbolische handelen, politisering van het alledaagse, macht
nauwelijks gerelateerd aan beleidsuitkomsten (Lynn Hunt)
• Revolutionaire die een nieuwe cultuur oprichten
• Weinig aandacht aan de machtsverhoudingen
• Weinig aandacht aan de sociale veranderingen die de FR met zich meebrachten
2.2.2 Kritiek/boodschap van Formisano
- Predominatie sociale geschiedenis vervangen door predominatie culturele blik > kan
zelfde gevolgen hebben: versmalde blik op het politieke veld
- Essentieel punt: verwaarlozen van machtsverhoudingen/ dominantie
- Aandacht voor subalterne groepen kan leiden tot wetenschappelijke verwaarlozing van
(politieke) elites
- Postmoderne varianten: te zeer reduceren tot taalfenomenen
- Recent onderzoek naar politieke cutuur binnen ‘New cultural history’ wel deels positief:
verbreden van aandachtsveld/ heuristiek & geschiedenis opnieuw op kaart gezet
- Formisano maant historici aan om te leren van gebruik concept door politicologen
(rigoureuzere pogingen tot definiëring, comparatief perspectief)
- Voorwaarden van succes: definiëren van concepten/ niet hanteren als alternatief voor
studie van kern politiek bedrijf = analyse van macht/ machtsuitoefening
“Cultural historians must overcome their reluctance to integrate parades in the streets
with elite’s competition for, and management, of tangible resources”
- Politieke cultuur niet langer conceptuele “black box” maar te bekijken als te analyseren
gegevens
2.3 Gebruik concept politieke cultuur in Franse geschiedschrijving
- Vertraging: sterke focus (dominante) Franse historiografie op niet-politieke
geschiedenis/ zelfs vijandigheid tegen politieke geschiedenis (Braudel)
- Pionierswerk van Almond medio jaren 1980 bekritiseerd door IEP politicoloog
Bertrand Badie laat doordringen
- Wisselwerking met algemene geschiedschrijving en evolutie cultuurgeschiedenis:
ontwikkeling vanuit mentaliteitsgeschiedenis (aandacht voor mentale processen,
volkscultuur) naar geschiedenis van representaties (voorstellingswerelden) Roger
Chartier
- Franse historici gaan concepten gebruiken vanaf de jaren 1980 met kritische blik
tegenover Amerikaanse benadering: te teleologisch en normatief, maar begrip
vruchtbaar geacht voor innovatie binnen politieke geschiedschrijving
- Pleidooien voor gerichte aandacht voor politieke cultuur pas vanaf jaren 1990
- Opvallend: vooral uitgaand van historici gelieerd aan “Sciences Po” (IEP Parijs) en
impulsen vanuit vernieuwend tijdschriften ‘Vingtième Siècle’, later “Revue d’Histoire
du XIX Siècle”
- Sciences Po > traditie van belangrijke aanwezigheid historici in instituut voor politieke
wetenschappen <> geprivilegieerde plaats voor wisselwerking
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper mathiasvansighem1. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,49. Je zit daarna nergens aan vast.
