SOCIAAL WERK
INTERNATIONALE DEFINITIE
“Social work is a practice-based profession and an academic discipline that promotes social change and
development, social cohesion, and the empowerment and liberation of people. Principles of social justice,
human rights, collective responsibility and respect for diversities are central to social work. Underpinned by
theories of social work, social sciences, humanities and indigenous knowledge, social work engages people and
structures to address life challenges and enhance wellbeing.”
IFSW General Meeting and the IASSW General Assembly in July 2014.
VERTALING
Sociaal werk is een op de praktijk gebaseerde professie en een academische discipline die sociale verandering
en ontwikkeling, sociale cohesie en empowerment en bevrijding van mensen promoot. De fundamentele
uitgangspunten sociale rechtvaardigheid, mensenrechten, collectieve verantwoordelijkheid en het respect voor
diversiteiten, staan centraal in het sociaal werk. Onderbouwd door theorieën over sociaal werk,
maatschappijwetenschappen, menswetenschappen, en door de oorspronkelijke kennis van de groepen
waarmee je werkt, zet het sociaal werk mensen en structuren ertoe aan om levensuitdagingen aan te pakken
en welzijn te bevorderen.
ELEMENTEN IN DE DEFINITIE
1) beroep en studiegebied
“Social work is a practice-based profession and an academic discipline
Practice based : Een begrip dat gebruikt wordt als tegenstelling of alternatief voor ‘Evidence based’. Evidence
based werken valt kort te omschrijven als ‘een werkwijze gebaseerd op onderzoeksresultaten’ of strikter nog :
sociaal-agogische activiteiten om bepaalde sociale problemen te bestrijden mogen enkel uitgevoerd worden als
hun doeltreffendheid door onderzoek is bewezen. De opmars van ‘evidence based werken’ werd door
sommigen euforisch onthaald, door anderen verworpen.
Profession : professie of beroep. Nochtans kunnen we sociaal werk ook beschouwen als een brede praktijk. (zie
volgende slide)
Academic discipline : Sociaal werk is ook een studiegebied aan wetenschappelijke instellingen
Sociaal werk is niet alleen een beroep, maar ook een omschreven soort werk dat tot doel heeft mensen te
ondersteunen in een complexe samenleving en ervoor te zorgen dat iedereen, vooral wie daarvoor slecht is
toegerust als gevolg van beperkingen van allerlei aard, op een voor hemzelf en voor de samenleving
acceptabele manier kan leven (BASSANT e.a, 2017, p15)
2) algemene doelen
“… that promotes social change and development, social cohesion, and the empowerment and liberation of
people.
… to address life challenges and enhance wellbeing.”
Social change and development : Zoektocht naar betere manier om de samenleving zo goed mogelijk te
organiseren
Social cohesion : sociale cohesie is een term die gebruikt wordt om de samenhang binnen een
samenlevingsverband aan te duiden. De laatste jaren wordt bij ons wel eens gesteld dat de cohesie afneemt.
Sociaal werk wil mensen ‘verbinden’.
Empowerment : mensen de macht en de kracht geven om iets te doen
Liberation : bevrijding uit situaties van verdrukking
,To adress life challenges : het hoofd bieden aan levens-uitdagingen
To enhance wellbeing : welzijn verhogen
3) uitgangspunten
Principles of social justice, human rights, collective responsibility and respect for diversities are central to
social work.
Opvattingen over sociale rechtvaardigheid, individuele en collectieve verantwoordelijkheid spelen een grote rol
in de manier waarop we sociaal werk doen
Mensenrechten zijn een centraal uitgangspunt voor sociaal werk
Respect voor diversiteit is een centraal uitgangspunt voor sociaal werk
4) werkwijze
Underpinned by theories of social work, social sciences, humanities and indigenous knowledge, social work
engages people and structures
Underpinned by theories of social werk, social sciences, humanities and indigenous kwowledge : deze zaken
onderbouwen de acties van sociaal werkers
Indigenous knowledge : locale kennis, kennis die als het ware ‘cultureel’ behoort tot een bepaalde bevolking of
samenleving. De term vormt een contrast met de standaard (onderzoeks-)kennis
Social work engages people and structures
‘To engage’ heeft een verregaande betekenis van motiveren tot verplichten
Structures = bijvoorbeeld overheid, bedrijfswereld, vakbonden, verenigingen, bevolkingsgroepen …
GEVOLGEN EN TOEPASSINGEN
3.1 Referentiepunt in discussie over ‘wat sociaal werk eigenlijk is’
3.2 Sociaal werk richt zich nooit alleen op het individu. Er is een holistische focus d.w.z. op het geheel
(ENG. whole) van de wisselwerking tussen persoon, gedrag en omgeving
3.3 Sociaal werkers hebben een heel speciale professionaliteit, waarin naast vakmanschap ruimte is voor
de werker als persoon. Sociaal werk is per definitie relationeel werk.
3.4 Lees in de definitie ook wat er NIET staat (vb. ‘helpen’)
3.5 Onze opleiding richt zich naar deze internationale definitie en vertaalt dit naar het
opleidingsprogramma : ZIE LEERRESULTATEN
EXAMENVRAGEN INTERNATIONALE DEFINITIE
MK2 WELK FRAGMENT HIERONDER KOMT UIT DE IFSW-DEFINITIE SOCIAAL WERK (2014) ?
A. “… SOCIAL WORK ENGAGES PEOPLE AND STRUCTURES TO ADDRESS LIFE CHALLENGES AND ENHANCE
WELLBEING”.
B. “… SOCIAL WORK ENGAGES PEOPLE TO ADDRESS LIFE CHALLENGES AND ENHANCE WELLBEING”.
C. “… SOCIAL WORK ENGAGES PEOPLE AND STRUCTURES TO ENHANCE WELLBEING”.
D. “… SOCIAL WORK ENGAGES PEOPLE TO EMPOWER”.
Open vraag : Beschrijf wat de internationale definitie zegt over ‘individuele hulp aan mensen’
LEERRESULTATEN
Internationale IFSW-definitie 2014.
1) MENSENRECHTEN CENTRAAL
,LR 1 De PBA Sociaal werk hanteert de mensenrechten en sociale rechtvaardigheid als centrale
maatstaven voor zijn handelen.
Net als in de IFSW-definitie 2014 worden hier principes vooropgesteld waarnaar de sociaal
werker handelt.
Hij kan dit handelen verantwoorden aan de hand van een (beroeps)ethisch discours.
Een (beroeps)ethisch discours is een gesprek van een zeker verstandelijk niveau over wat goed en kwaad is, over
wat een sociaal werker in zijn beroep wel of niet doet. Zie voorbeeld over ‘opsluiten van personen met een
mentale handicap’.
Hij is zich daarbij steeds bewust van zijn positie.
De sociaal werker kiest standpunten en houdt daarbij rekening met eigen positie in de omgeving (van gezin en
werk tot samenleving) en met de gevolgen voor zichzelf en andere betrokken personen.
2) STAPT OP MENSEN AF
LR 2 De PBA sociaal werk legt en onderhoudt authentieke contacten
Vanuit de IFSW-definitie 2014 blijkt Sociaal werk een relationeel beroep te zijn. De
sociaal werker investeert zelf echt tijd en moeite om contact te maken.
… en realiseert een professionele relatie
De sociaal werker dient zowel ‘zichzelf’ te blijven als professioneel te blijven in de
relatie. De beroepssituatie heeft invloed op de as ‘afstand-nabijheid’ in die relatie.
… met belanghebbenden
De term ‘belanghebbenden’ is vaktaal en staat voor al wie ook maar betrokken is bij sociaal werk. De term is
ruimer dan bijvoorbeeld ‘bewoner, arme, verslaafde, client, gehandicapte’ en dergelijke meer.
… in hun sociale context.
Wie contact legt met een belanghebbende neemt ook de sociale context mee (van gezin tot samenleving).
3) BREDE ORIËNTATIE IN DIALOOG
LR 3 De PBa sociaal werk maakt een inschatting…
De term ‘inschatting’ is ruimer dan de medisch klinkende term ‘diagnose’.
… door in dialoog te treden met de belanghebbenden, inzicht te ontwikkelen in hun
functioneren (als individu/groep, in relatie tot anderen en in de maatschappelijke
context)
De term ‘dialoog’ herkenbaar in het icoontje duidt erop dat de inschatting in
wisselwerking tussen sociaal werker en belanghebbende wordt gemaakt. Daarbij
komen ook alle bestaanskringen van de belanghebbende aan bod en wordt de mens
niet afzonderlijk gezien van de samenleving.
en een breed geheel van bronnen te consulteren en te interpreteren.
Dergelijke brede inschatting kan slechts tot stand komen door allerlei bronnen te gebruiken vb. wijkanalyse,
genogram, persoonlijke getuigenis, wetgeving, …
4) ZOEKT SYSTEMATISCH KRACHT(EN)
LR 4 De PBa sociaal werk onderzoekt de mogelijkheden van de belanghebbenden (als individu/groep, in relatie
tot anderen en in de maatschappelijke interculturele context)…
, Niet alleen in de ‘inschatting’ van LR3 maar doorheen het volledige agogisch proces (zie
LR6) ligt een klemtoon op de bestaande en haalbare krachten (mogelijkheden) van de
belanghebbenden. Op deze manier is empowerment niet alleen een doel maar ook een
werkwijze voor de sociaal werker.
met het oog op een systematische
= volgens een systeem, dus stelselmatig en niet toevallig
en systemische benadering van de situatie.
= met aandacht voor inzichten uit de algemene systeemtheorie (AST : zie Inleiding Agogiek)
5) DUIMEN
LR 5 De PBa sociaal werk stimuleert en ondersteunt de belanghebbenden bij het
(h)erkennen en aanpakken van noden en verwachtingen en bij het ontwikkelen van
talenten, rekening houdend met de draagkracht van alle betrokkenen.
Dit leerresultaat gaat dieper in op de uitdaging ‘empowerment of people’ en ‘to engage
people’ uit de definitie. De uitdaging ‘to engage structures’ komt aan bod in LR 10 en 11
6) SOVA OK
LR 6. De PBa sociaal werk hanteert verbale en non-verbale communicatie- en
interactievormen, aangepast aan de aard van de sociaal-agogische processen.
Iedereen gebruikt communicatie- en interactievormen. Voor de sociaal werker gaat
het verder dan dat, hij kiest bewust welke communicatie- en interactievormen bij welk
sociaal-agogisch proces kunnen ingezet worden.
Het element ‘communicatievormen’ omvat diverse vormen van gespreksvoering maar ook van rapportering.
Het element ‘interactievormen’ omvat ook vormen van inspraak, omgaan met groepen, gebruik van sociale
media e.d.
7) GIDST EN INFORMEERT
LR 7. De PBa sociaal werk informeert de belanghebbenden over relevante regelgeving
en gidst hen naar geschikte organisaties, diensten en initiatieven.
De sociaal werker heeft zeker een wegwijs-functie. Soms gaat het over ‘standaard-
informatie, andere keren is een bijzondere specifieke zoektocht nodig naar de geschikte
organisaties, diensten en initiatieven. Nog andere keren wordt het een strijd om de belanghebbende ‘tot zijn
recht’ te laten komen.
8) ONTWERPER BEGELEIDER ONTWIKKELAAR
LR 8. De PBa sociaal werk ontwerpt en begeleidt sociaal- agogische processen, ook in
niet-vertrouwde, complexe situaties. Hij wendt hiervoor zijn kennis, methodische
vaardigheden en relevante onderzoeksresultaten op een effectieve en innovatieve wijze
aan.
De term ‘sociaal-agogische processen’ is de algemene omschrijving van wat een sociaal
werker doet. Ook hier gaat het soms om bijna standaard-processen mits aanpassing aan
de betrokken belanghebbenden. Soms gaat het om langdurige complexe en nieuwe situaties. Telkens zoekt en
gebruikt de sociaal werk professioneel de beschikbare bagage, ervaring en bronnen.
9) SIGNAALFUNCTIE