CRIMINOLOGISCHE PSYCHOLOGIE
FORENSISCHE PSYCHOLOGIE
EEN INTRODUCTIE
FORENSISCHE PSYCHOLOGIE
Forensische psychologen zijn geen kleine politieagenten maar wetenschappers!
De forensische wetenschappen is zeer breed, dus elke beroepsgroep kan onder de forensische
wetenschappen geplaatst worden, bv. forensische ingenieurs, forensische geneeskunde,
forensische computerwetenschappen, etc. Alle werkdomeinen, sub-delen daarvan hebben iets met
het forensische te maken en worden ingezet voor bv. politioneel werk.
De forensische psychologie is een jonge wetenschap.
TIJDLIJN DEFINITIES
In Vlaanderen hadden we tot voor kort nog niet een definitie, dus kijken we meestal in Amerika:
1
,Dit is de defintie in Vlaanderen:
Dat is de eerste definitie van de forensische pscyhologie binnen Vlaanderen. Het gaat hier zowel over
het strafrecht, als binnen het civiel recht (administratieve probleemstellingen (verzekering),
contractuele probleemstelling, etc.). Het werkveld is zeer breed. De psycholoog is voornamelijk
gespecialiseerd in preventie van crimineel/normoverschrijdend gedrag, de forensische
psychodiagnostiek en/of de behandeling van plegers/slachtoffers.
PSYCHOLOGIE EN RECHT
Psychologie en recht, als die twee velden samenkomen, vormt dat het forensisch werkveld. Dat heeft
zijn voordelen en nadelen, waar we in de praktijk op botsen.
CASUS
V: Nu, dokter, jouw getuigenis houdt in dat de beklaagde aan een pathologische gokstoornis lijdt?
A:Ja.
V: en dat is een psychische stoornis?
A: Ja, het is opgenomen in de 4de editie van APA9s Diagnostic and Statistical Manual of Mental
Disorders, en er zijn ongeveer 30 psychologen net als ikzelf die in dit gebied gespecialiseerd zijn en
ervan overtuigd zijn dat het een ernstig probleem vormt.
V: Wat heeft ertoe geleid dat je hem deze diagnose gaf?
A: Deze persoon geeft toe dat hij voortdurend bezig is met gokken, en dat hij zichzelf niet kan
tegenhouden. Hierdoor is hij nu op een punt gekomen, ondanks het feit dat hij al problemen met
justitie heeft gekend, dat hij geld voor zijn bedrijf heeft verduisterd.
2
,V: Maakt dit dat hij niet in staat is om een onderscheid te maken tussen juist en fout?
A: Wel, hij is een man die normaal het recht wel goed kent, en wel een onderscheid kan maken tussen
juist en fout, maar het is ook een man die wanhopig is en onder heel veel stress staat. Hierdoor is hij
niet bezig met wat juist of fout is. Op basis van mijn ervaring met deze mensen, denk ik niet dat dit een
deel van hun denkproces wordt. Hij denkt alleen maar aan overleven. Hij is zijn job aan het verliezen,
zijn familie, zijn kinderen, zijn reputatie, alles is ten onder aan het gaan. Dus hij functioneert op deze
manier, op een irrationele manier, waardoor zijn oordeel nefast is.
V:En wat met zijn vermogen om zijn daden af te stemmen aan de eisen van de wet?
A:Hij heeft dat quasi niet meer. Hoewel hij waarschijnlijk het geld beoogt terug te geven, kan hij het
niet helpen dat hij het geld verduistert vanuit zijn drang om te gokken. Nogmaals, op basis van mijn
ervaring, zijn dergelijke mensen geneigd om misdrijven te plegen om zo aan geld te komen Er bestaat
ook een studie over 70 personen met een dergelijke stoornis die aantoont dat 1 op de 5 een misdrijf
gepleegd heeft zoals diefstal, verduistering en vervalsing. Terwijl, en dit is een conservatieve schatting,
slechts 1 op de 200 personen uit de algemene populatie dergelijke misdrijven plegen, wat impliceert
dat pathologische gokkers 40keer meer kans hebben dan de gemiddelde persoon om eender gelijk
misdrijf te plegen. Deze persoon heeft een behandeling nodig, geen straf.
V: Dus jij zou zeggen dat hij krankzinnig is?
A: Ja
Bedenkingen
- Het is aan de rechter om uitspraken te doen of er iemand ontoerekeningsvatbaar is of niet, de
psychiaters mogen in principe geen uitspraak hierover doen!
- Een studie van 70 personen is een kleine studie! Ook één kleine studie is niet genoeg om hierop te
bouwen; er zouden beter meerdere studies worden aangehaald.
WAAR BOTSEN WE IN DE PRAKTIJK
VERSCHILLEN IN TRAINING: TAALVERSCHILLEN? TRAININ?
We spreken met juristen, politie,.. die een andere training en taal gebruiken. Daarom is het belangrijk
als we communiceren dat we stilstaan bij welke vaktermen we gebruiken en dat we er nooit van uit
mag gaan dat iemand volledig begrijpt wat we willen bedoelen.
- Advocaten en magistraten hebben een andere opleiding achter de rug dan psychologen en
criminologen.
3
, VERSCHILLEN IN ATTITUDE: BESCHERMING VS HULP
Andere invakshoek: juristen willen voornamelijk de rechten beschermen, psychologen vertrekken van
een andere invalshoek; ze willen mensen helpen.
EVIDENCE- BASED TOEPASSING VAN GEDRAGSWETENSCHAPPEN IN JUSTITIËLE CONTEXT
Het evidence-based toepassen van de gedragswetenschappen (criminologie/psychologie) binnen die
justitiële context is niet van zelfsprekend:
1. Klinische vs. wetenschappelijke opinie
a. Er zit een verschil tussen de klinische indruk die we kunnen hebben, en de
wetenschappelijke opinie. Het is niet altijd eenvoudig om die transfer te maken, om die
vertaalslag te maken. Soms zijn er niet voldoende wetenschappelijke studies om te
onderbouwen en moeten we wel verder gaan op onze klinische opinie, of zoeken naar
een combinatie van die twee.
2. Toepasbaarheid binnen een juridische vraagstelling (2&3 hangen samen)
a. Daarmee samenhangend krijgen we bepaalde vragen toegespeeld die we niet direct
kunnen beantwoorden op basis van wetenschap of klinische ervaring, dus moeten we
dat ook durven aangeven in onze verslaggeving en argumentatie.
3. Onbeantwoorde juridische vragen (2&3 hangen samen)
a. We moeten ons bij neerleggen dat bepaalde juridische vragen gewoon niet evidence-
based beantwoord kunnen worden. Bv. situatie van echtscheiding met kinderen: we
zitten met kinderen, wat is het beste voor het kind? Beter om kind één keer per week naar
de vader te sturen? Om de twee weken? Etc.
VERSCHIL IN PARADIGMA’S
1. Vrije wil vs determinsime
a. Het recht gaat vooral uit van de vrije wil: iedereen is in staat om zelf keuzes te maken, ze
zijn verantwoordelijk voor hun eigen gedrag maar vanuit de psychologie weet men dat
ons gedrag door verschillende factoren zwaar beïnvloed kan worden, een soort
deterministische visie.
2. Feiten
a. Psychologen zijn vooral uit op het vermijden van conflicten. Ze willen dat plegers
behandeld worden en dat hun welzijn ook bevorderd wordt. Terwijl advocaten soms in
de rechtbank het conflict opvoeren om dan uiteindelijk hun slag binnen te halen.
3. Aard van de feiten
a. Rechters, advocaten en dergelijke vertrekken vanuit feiten. Maar psychologen kunnen
niet altijd feitelijke gegevens weergeven, dus zullen ze het vaak hebben over kansen en
kunnen zelfden met zekerheid dingen vertellen. (ze hebben groepsgegevens, maar elk
individu is bv. anders)
4