1. Een inleiding in de ontwikkeling van het kind
Een oriëntatie op de ontwikkelingspsychologie
Ontwikkelingspsychologie is de wetenschappelijke studie naar patronen van groei, verandering en stabiliteit
bij mensen vanaf de conceptie helemaal tot aan de ouderdom, maar met een accent op de jaren tot de
volwassenheid, waarin veranderingen elkaar het snelst opvolgen.
Het bestuderen van groei, verandering en stabiliteit kent in de ontwikkelingspsychologie een wetenschappelijke
benadering.
Ook ontwikkelingsonderzoekers toetsen hun hypotheses, in dit geval over de aard en het verloop van de
menselijke ontwikkeling, met behulp van wetenschappelijke werkwijzen.
Ontwikkelingspsychologie richt zich op de menselijke ontwikkeling. Bijvoorbeeld naar de invloed van culturele
verschillen op het verloop van de ontwikkeling of naar de unieke aspecten van individuen.
Ontwikkelingspsychologen houden zich niet alleen bezig met de manier waarop mensen tijdens hun leven
groeien en veranderen, maar ook met stabiliteit in het leven van kinderen, adolescenten en volwassenen, dus
hoe hun gedrag overeenkomst met eerder gedrag.
Thematische gebieden binnen de ontwikkelingspsychologie
Fysieke ontwikkeling
Hierbij wordt gekeken naar de invloed van het lichaam op ons gedrag. Bijvoorbeeld de invloed van de
hersenen, zenuwstelsel etc. Onderzoek richt zich hierbij op bijvoorbeeld de effecten van ondervoeding op het
groeitempo en de motoriek van kinderen.
Cognitieve ontwikkeling
Hierbij wordt geprobeerd te begrijpen hoe groei en verandering in intellectuele vermogens ons gedrag
beïnvloedt. Ze houden zich bezig met denken, leren, geheugen, probleemoplossing en intelligentie.
Onderzoek richt zich op bijvoorbeeld hoe intellectuele vermogens in de loop van de kindertijd veranderen
Sociaal-emotionele ontwikkeling
Hierbij wordt gekeken naar ontwikkeling die betrekking heeft op sociale relaties, interacties met anderen en op
het omgaan met emoties en hoe deze groeien, veranderen of stabiel blijven. Een focus kan bijvoorbeeld liggen
op seksuele ontwikkeling.
Persoonlijkheidsontwikkeling
Hierbij wordt gekeken naar stabiliteit en verandering in de karaktereigenschappen die het ene individu van het
andere onderscheiden. Een focus kan bijvoorbeeld liggen op morele ontwikkeling.
2
,Leeftijdsgroepen en individuele verschillen
Ontwikkelingspsychologen specialiseren niet alleen in een thematisch gebied, maar ook kijken ze naar
specifieke leeftijdsgroepen.
• Prenatale periode (van conceptie tot geboorte)
• Babytijd (van geboorte tot twee jaar)
• Peuter- en kleutertijd (van twee tot zes jaar)
• Schooltijd (van zes tot twaalf jaar)
• Adolescentie (van twaalf tot twintig jaar, de (pre)puberteit als de periode daarna)
Deze globale leeftijdsgroepen zijn sociale constructies. Dit is een idee over de realiteit dat weliswaar breed
geaccepteerd is maar afhangt van de maatschappij en cultuur op een bepaald moment.
Invloeden op de ontwikkeling: ontwikkelen in een sociale wereld
Ieder mens behoort tot een specifieke cohort: een groep mensen die rond dezelfde tijd op dezelfde plek
geboren zijn.
Normatieve gebeurtenissen worden gebeurtenissen bedoeld die zich voor de meeste individuen binnen een
groep op dezelfde manier voltrekken. Deze kunnen historisch, leeftijdsgebonden of sociaal-cultureel bepaald
zijn.
Cohorteffecten (invloeden van coherten op ontwikkeling) zijn voorbeelden van historisch bepaalde invloeden:
omgevingsinvloeden en biologische invloeden die verbonden zijn aan een specifiek historisch moment.
Leeftijdsgebonden invloeden zijn biologische invloeden en omgevingsinvloeden die gelijk zijn voor mensen in
een bepaalde leeftijdsgroep, ongeacht waar of wanneer ze opgroeien. Bijvoorbeeld het bereiken van de
puberteit.
Sociaal-culturele invloeden zoals ethische afkomst, sociale klasse, lidmaatschap van een subcultuur en
dergelijke.
Niet-normatieve gebeurtenissen zijn specifieke gebeurtenissen die plaatsvinden in het leven van een bepaald
persoon, terwijl de meeste andere mensen hier niet mee te maken krijgen.
Hoe diversiteit de ontwikkeling beïnvloed
Alle culturen en subculturen hebben hun eigen opvattingen over opvoeden en over ontwikkelingsdoelen voor
kinderen. Ontwikkelingspsychologen moeten rekening houden met de globale culturele factoren en de subtiele
etnische en sociaaleconomische verschillen en sekseverschillen.
Pogingen om te begrijpen hoe diversiteit de ontwikkeling beïnvloedt worden bemoeilijkt door problemen met
het vinden van het juiste vocabulaire. Onderzoekers gebruiken termen op het gebied van diversiteit vaak op
een verkeerde manier.
Bijvoorbeeld het begrip ras, die nu voornamelijk vervangen worden door de termen etnische groep en
etniciteit.
Om een compleet beeld te krijgen van de menselijke ontwikkeling, moet er rekening gehouden worden met
deze complexe diversiteitskwesties. Door te zoeken naar overeenkomsten en verschillen tussen culturele
groepen kunnen onderzoekers universele ontwikkelingsprincipes onderscheiden van cultureel bepaalde
principes.
Vraagstukken bij thema’s van de ontwikkelingspsychologie
Continue verandering versus discontinue verandering
Een belangrijke kwestie is de vraag of ontwikkeling zich op een continue of een discontinue manier voltrekt. Bij
continue verandering is de ontwikkeling geleidelijk en vloeien de prestaties op een bepaald niveau voort uit de
prestaties op de vorige niveaus. Dit is kwantitatief, oftewel heeft te maken met hoeveelheid.
Kinderen ontwikkelen steeds hetzelfde. De vaardigheden of kenmerken veranderen niet in aard, maar wel in
omvang. Bijvoorbeeld verandering in lengte.
Discontinue verandering vindt plaats in aparte stappen of stadia. Elk stadium levert gedrag op dat kwalitatief,
dus qua inhoud en hoedanigheid, anders is dan gedrag in eerdere stadia. Bijvoorbeeld als een kind niet meer in
bed plast, wanneer het door rijping eenmaal zijn blaas kan beheersen.
3
, Kritieke en gevoelige periode: de invloed van de omgeving
Een kritieke periode is een specifieke tijd in de ontwikkeling waarin een bepaalde gebeurtenis de grootste, en
zelfs onomkeerbare, gevolgen heeft.
De periode komen voor wanneer de aanwezigheid van bepaalde soorten omgevingsstimuli noodzakelijk is voor
een normale ontwikkeling, of wanneer blootstelling aan bepaalde stimuli abnormale ontwikkeling tot gevolg
heet.
Plasticiteit is de mate waarin een zich ontwikkelend gedragspatroon of fysieke structuur veranderlijk is.
Tijdens een gevoelige periode zijn organismen extra ontvankelijk voor bepaalde soort stimuli in hun omgeving.
Het is een optimale periode voor bepaalde vermogens om zich te ontwikkelen, een periode waarin mensen
bijzonder gevoelig zijn voor omgevingsinvloeden.
Het verschil tussen beide perioden is belangrijk. Bij een kritieke periode wordt aangenomen dat het
permanente en onomkeerbare gevolgen heeft wanneer een zich ontwikkelend individu bepaalde invloeden
mist. Bij gevoelige perioden het ontbreken van bepaalde omgevingsinvloeden de ontwikkeling kan verstoren,
maar latere ervaringen deze tekorten weer kunnen opheffen.
Levensloopmodel versus focus op specifieke perioden
Tegenwoordig wordt de gehele periode van de conceptie tot en met de volwassenheid van belang geacht. Bij
elk levensstadium is er sprake van ontwikkelingsgroei en –verandering. Dit heeft ook te maken met de grote
sociale invloed die de sociale omgeving heeft op de ontwikkeling. Om de sociale invloeden op kinderen van
bepaalde leeftijden te kunnen begrijpen, moeten we de mensen begrijpen die grotendeels verantwoordelijk zijn
voor die invloeden.
De relatieve invloed van nature en nurture op de ontwikkeling
Nature-nurtuedebat: de discussie over de oorsprong van ons gedrag en onze eigenschappen.
Nature verwijst naar eigenschappen, vermogens en capaciteiten die mensen van hun ouders erven. Het omvat
elke factor die het resultaat is van het zich geleidelijk ontvouwen van voorbestemde genetische informatie, dit
proces wordt ook wel maturatie genoemd.
Nurture verwijst naar de omgevingsinvloeden die ons gedrag bepalen. Sommige van die invloeden zijn
biologisch, zoals de invloed van drank/drugsgebruik van een zwangere vrouw op haar ongeboren kind. Andere
omgevingsinvloeden zijn sociaal van aard, zoals de manier waarop ouders kun kinderen opvoeden en de
invloed van leeftijdsgenoten op een adolescent.
Ook zijn er maatschappelijke invloeden, zoals de sociaaleconomische omstandigheden waarin mensen zich
bevinden.
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper FennevdV. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €8,99. Je zit daarna nergens aan vast.