PSYCHOPATHOLOGIE EN PSYCHIATRIE
KINDEREN EN JONGEREN
LES 1: INLEIDING
1.1 SITUERING
Developmental psychopathology: «The study of developmental processes that contribute to or protect
against psychopathology»
Dit vak focust zich dus op de ontwikkelingsprocessen en hoe deze fout kunnen lopen.
Verwante disciplines
Ontwikkelingspsychologie
Deze gaat meer over de normale, ‘typische ontwikkeling’
Kinder-en jeugdspsychiatrie
In dit vak ligt de nadruk op:
Het ontwikkelingsperspectief
Transdiagnostische mechanismen
We gaan kijken naar mechanismen in de ontwikkeling en van daaruit zien hoe bepaalde
manifestaties ervan gelinkt zijn aan internaliserende en externaliserende problemen.
Integratieve modellen
Multipele niveaus van analyse
Vorige jaren: De lessen hadden als insteek om te vertrekken van stoornissen of problematieken.
Bijvoorbeeld een les over depressie, angst, gedrag, …
Dit jaar: vertrekken vanuit de insteek dat verschillende mechanismen een rol spelen in diverse
vormen van psychopathologie. We focussen ons eerst op het niveau waarop het zich afspeelt en
dan pas hoe dat dat een invloed kan hebben in internaliserende problemen, …
Als er wordt gekeken naar de (atypische) ontwikkeling, zit het individu in het midden met
daarrond de context. De ontwikkeling verloopt dus niet los van de context en het kind is omring
door allerlei lagen context.
Maar zelfs binnen het individu kan je verschillende niveaus onderscheiden.
Beneden: kijken op niveau van genetische factoren
Midden: kijken naar andere biologische processen: stressreactiviteit, hormonale processen,
informatieverwerkingsprocessen, …
Boven: persoonlijkheidskenmerken, temperamentkenmerken, …
Van elke laag kijken hoe die een rol spelen in psychopathologie
1
,1.2 DUNEDIN STUDIE
= De exemplarische studie van hoe je ontwikkeling en atypische ontwikkeling vanuit zo een ontwikkeling
psychopathologisch perspectief kan bekijken.
1.2.1 KENMERKEN STUDIE
Is de langste longitudinale studie ter wereld
Gesitueerd in Nieuw-Zeeland (het stadje Dunedin)
Ontstaan
50 jaar geleden
Alle kinderen van Dunedin die geboren werden tussen 1972-1973, werden in de studie opgenomen.
Meer dan 1000 in de sample
Unieke studie
Beschikt over volledig geboortecohort
Zeer lange follow-up
De studie loopt momenteel nog altijd.
Extreem lage drop-out
Op dit moment is nog 90% van de nog levende deelnemers aan boord.
Is een ongelofelijke prestatie, want over het algemeen geraak je veel deelnemers kwijt.
Ongelofelijke rijkdom aan publicaties (duizenden)
De onderzoeksvragen evolueren mee met de steekproef
Specifieke thema’s waarop ze zich richting zijn in evolutie met de studie.
bv vroeger focus op gehechtheid en nu op vroege tekenen en preventie van ouderdom
Maar: één cohort (dus geen zich op cohorteffecten)
Als je maar 1 cohort opvolgt, dan kunnen bepaalde fenomenen te maken hebben met de specifieke
eigenschappen van de cohort.
bv in de studie was er rond de leeftijd van 18 jaar een heel hoge prevalentie van suïcidepogingen.
Uiteindelijk konden ze dit toeschrijven aan het feit dat net dan en daar er een zeer diepe economische
crisis was. Op het moment dat die jongeren afstudeerden en op de arbeidsmarkt moesten, waren er
geen jobs en dat droeg bij aan die vaststelling dat er toen zo hoge suïcidecijfers waren. Stel dat je dat
niet zou meenemen, zou je dat veralgemenen maar dat mag niet.
1.2.2 BELANGRIJKE NAMEM IN DE STUDIE
Terry Moffit (V)
Een van de hoofdonderzoekers.
Heeft een ere doctoraat van onze faculteit gekregen.
Heeft ook veel gepubliceerd over antisociaal gedrag bij pubers.
Avshalom Caspi (M)
Man en medewerker van Terry Moffit
Hij was de eerste die in het tijdschrift Science een publicatie had over gen-omgevingsinteracties.
Ging over het verband tussen stress en depressieve episodes/symptomen/klachten.
Dit verband gelde enkel voor individuen met een bepaald genotype.
Een bepaalde combinatie van twee varianten van een serotonine transporter gen, bepaalt je
aanleg.
De meest ongunstige variant: stress is voorspellend voor depressie.
Michael Rutter (M)
De paus van de kinderpsychiatrie
Toonaangevend
Heeft heel veel gepubliceerd
Jay Belsky (M)
Temperament-persoonlijkheidsonderzoeker
2
, Bekend om het concept ‘differentiële-susceptibiliteit’
= er zijn individuele verschillen in vatbaarheid voor omgevingsinvloeden
Sommige mensen zijn meer of minder gevoelig aan omgevingsinvloeden
Degene die gevoelig zijn, hebben last van negatieve situaties, maar profiteren van positieve
situaties.
Theorie is ontstaan omwille van kritiek op het overheersende ‘kwetsbaarheid-weerbaarheid model’
Wie kwetsbaar is, zal snel ten onder gaan.
Wie weerbaar is, gaat gelijkmatig functioneren ongeacht stresserende omstandigheden.
1.2.3 RELEVANTIE DUNEDIN STUDIE
Door deelnemers levenslang op te volgen kan onderzoek gedaan worden naar processen en mechanismen
die een rol spelen in de ontwikkeling van problemen.
Dit kan je niet, of toch niet zonder enige bias, als je klinische groepen rekruteert.
Stel je rekruteerd depressieve en niet-depressieve kinderen dan is het moeilijk om te weten of de
factoren waarop de 2 groepen verschillen inderdaad leiden tot het ontstaan ervan.
Dit vergt een ander type onderzoeksdesign dan onderzoek naar processen en mechanismen die een rol
spelen in het blijven bestaan van problemen
Welk onderzoeksdesign is nodig bij het bestuderen van de ontwikkeling van problemen?
(niet-klinische) bevolkingsgroep (om confounding met klinische status te vermijden)
groot aantal deelnemers (sommige problemen hebben lage incidentie)
bv. schizofrenie: je hebt een groot aantal deelnemers nodig om toch een paar deelnemers te
hebben die schizofrenie ontwikkelen.
veel factoren (sommige zullen onverwacht significant voorspellend zijn) en oog voor het samenspel
tussen factoren
je moet veel factoren meten, want heel veel spelen een rol en soms zelfs factoren die je op
voorhand niet had verwacht
focus op meerdere niveaus van analyse
LES 2 EN 3: HET ONTWIKKELINGSPSYCHOPATHOLOGISCH REFERENTIEKADER
2.1 CONCEPTUEEL KADER
2.1.1 DEFENITIE EN HISTORIEK
"Ontwikkelingspsychopathologie is een evoluerend interdisciplinair wetenschappelijk veld dat het
samenspel tussen de biologische, psychologische en sociaal-contextuele aspecten van normale en
abnormale ontwikkeling gedurende de levensloop probeert op te helderen"
"Ontwikkelingspsychopathologie is de studie van ontwikkelingsprocessen die bijdragen aan of beschermen
tegen psychopathologie"
Brede focus
Zowel typische als atypische ontwikkeling
Biologische, psychologische en sociaal-contextuele invloeden
Risicoverhogende en beschermende factoren
Daardoor noodzakelijkerwijze interdisciplinair
Verschillende wetenschapsgebieden
Verschillende theorieën binnen elk gebied
‘Macroparadigma’
3
, HISTORIEK
Psychoanalytische school
eerste aandacht voor ontwikkelingspsychopathologie
1974 Achenbach: Developmental Psychopathology
eerste gebruik van de term
constructie van meetinstrumenten om persoonlijkheid in kaart te brengen
1983 hoofdstuk Developmental Psychopathology in Handbook of Child Psychology
1984 Cicchetti: special issue Child Development
vader van ontwikkelingspsychopathologie
o.a. paper Sroufe & Rutter over het ‘domein’ van de ontwikkelingspsychopathologie
1989 tijdschrift Development and Psychopathology (Cicchetti)
1995 Developmental Psychopathology 1st edition
2006 Developmental Psychopathology 2nd edition
2016 Developmental Psychopathology 3rd edition
laatste editie: toevoeging van neurowetenschap & veerkracht
interventies stoelen op onderliggende theorie
2.1.2 BASISPRINCIPES
1. typische en atypische ontwikkeling in elkaars verlengde
2. continuïteit en discontinuïteit
3. multipele niveaus van analyse
2.1.2.1 TYPISCHE EN ATYPISCHE ONTWIKKELING IN ELKAARS VERLENGDE
Typische en atypische ontwikkeling liggen in elkaars verlengde
Deze uitspraak wordt ondersteund door de vaststelling dat de meeste psychiatrische problematieken
dimensioneel zijn
Typische en atypische ontwikkeling verlopen via dezelfde principes
Kennis van typische ontwikkeling nodig om atypische te begrijpen (bv. separatieangst bij baby’s is
normaal)
Onderzoek naar atypische ontwikkeling verhoogt ook kennis over typische ontwikkeling (bv. theory of
mind bij ASS)
Staat haaks op gebruik van stoorniscategorieën (DSM) (categoriaal)
Maar gebruik van cateogieën is handig voor behandeling.
Nodig om te bepalen wie de groep is die hulp nodig heeft.
2.1.2.2 CONTINUÏTEIT EN DISCONTINUÏTEIT
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper pierrejuliette. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €7,99. Je zit daarna nergens aan vast.
