Fysiologie van de voortplanting
Het voortplantingsstelsel en neuro-endocrinologie
Het vrouwelijk voortplantingsstelsel
Vrouwelijke voornaamste orgaan is de baarmoeder:
Uterus bestaat uit 3 lagen :
1. perimetrium (buitenste laag ->gericht naar peritoneum)
2. miometrum dat belangrijk is voor contracties –
3. endometrum is een soort klier dat gevoelig is aan
hormonen
Aan de buitenkant heb je de eileiders met aan het uiteinde fimbria.
Deze voorzien de baarmoeder van eitjes elke maand . Is nog in
contact met cervix en de vagina
Functies:
(1) eicel → Ovariële cyclus
(2) bevruchting ( syngamie = samensmelten van 2 kernen, 2 gameten)
(3) innesteling in Baarmoeder → Endometrium cyclus
(4) voorzien voeding tijdens zwangerschap → Placenta
(5) voorzien voeding na zwangerschap → Lactatie
De menstruele cyclus
In vrouwen van vruchtbare leeftijd (+/- 12 jaar)
Ongeveer 400 cycli tot aan menopauze
Elke cyclus is een voorbereiding op mogelijke zwangerschap
1. Ovariële cyclus
- Ontwikkeling van follikels om eicel vrij te zetten bij ovulatie
- Speelt zich af in de eierstokken
Medulla (merg) : binnenste laag rijk aan bloevaten
Cortex (schors) : buitenste laag met follikels in verschillende stadia van ontwikkeling
2. Endometrium cyclus
- Voorbereiding baarmoeder op mogelijke implantatie van een bevruchte eicel
- Cycli van opbouw en afbraak
➔ Onderbreking menstruele cyclus door zwangerschap
De verschillende cycli worden aangestuurd door systeem vanuit de hersenen. Hypothalamus werkt in op
hypofyse en deze secreteert dan hormonen die inwerken op de eierstokken of de testis bij de man.
Kunnen steroïdhormonen (oestrogeen, progesteron , testosteron). Gaan de ovariële cyclus ondergaan,
gaat hormonen ook vrijzetten die inwerken op endometrium, ondergaat dan endometriale cyclus.
= de HPG-cyclus (Hypothalamus, Pituitary, Gonadal (geslachtsklier))
172
,Neuro-endocrinologie
Hypothalamus werkt dus in op de anterior hypofyse door het vrijstellen van GnRH
(Gonadotropine Release Hormone). In de anterior hypofyse liggen de Gonadotrope
cellen met een receptor voor GnRH, welke na binding Follikel stimulerend hormoon
(FSH) en Luteïniserend hormoon (LH) produceren en secreteren.
Belangrijk schema! Kunnen tekenen.
Secretie van hormonen is altijd in
piekjes, in puls. Er is een neuron
dat een puls generator is, namelijk
het Kiss peptine wat bindt op kiss1 receptor op
GnRH neuronen en stimuleert de secretie ervan.
Worden KDNy-neuronen genoemd, omdat ze
meerdere zaken vrijzetten. Ze stimuleren al zeker de
GnRH secretie. Verder stimuleren ze ook de
vrijzetting van Dynorphine, wat kan binden aan een
opioid receptor op het KDNy neuron zelf! Het geeft
een vertraging van het effect.
Daarnaast is er nog de vrijzetting van het
Neurokinine B (NKB), wat aan een receptor bindt op
het KDNy neuron zelf! Dit geeft een positief effect op de frequentie
van Kiss secretie.
Hierdoor wordt een pulsatiel verloop gecreëerd
Gonadotrope cellen
Gonadotrope cellen maken 2 hormonen: LH en FSH. Ze liggen onder invloed van GnRH, waardoor dus
ook de secretie van LH en FSH pulsatiel is.
Wanneer worden ze dan gesecreteerd? Zijn glycoproteinen, met hetzelfde alfa gedeelte. De cellen
maken constant het alfa deel , maar nog niet het specifieke bèta-deel van het hormoon. Afhankelijk van
de frequentie van het GnRH zal bij een hoge frequentie (1/H) LH vrijgezet worden en bij een lage
frequentie (1/4h) FSH.
173
, De niet-zwangere vrouw: de ovariële cyclus
Ovariële follikels
Follikel = eicel (oocyt) omgeven door omringende cellagen. De cellaag is afhankelijk van het stadia van de
ontwikkeling. De follikel ondergaat namelijk verschillende stadia van ontwikkeling tijdens ovariële cyclus
= folliculogenese
- Vruchtbare jaren bepaald door aantal eicellen/follikels
- Het aantal eicellen bepaalt tijdens ontwikkeling in utero
- Standaard instelling van eicellen/follikels = afsterven (atresie)
In het begin tijdens de in utero ontwikkeling (1) is er een
sterke stijging. Dit door het ontwikkelen en fel prolifereren
van stamcellen naar oocyten. Maar er gaan er al heel veel
terug afsterven ( = atresie) tijdens geboorte (2) en pubertijd
(3).
Bij het begin aan de menstruele cyclus (4) beginnen we
eigenlijk nog maar met 400 eicellen. Er zijn er dus heel veel
afgestorven. Bij afsterven van alle eicellen komt de vrouw in
menopauze.
Folliculogenese (de rijping van follikels doorheen verschillende stadia)
Gonadotropine-onafhankelijke preantrale follikel groei
De Gonadotropine-onafhankelijke groei uit zich bij de primordiale follikels (1). Deze zitten in
een quiescent state, per uur is er een random cel dat verder gaat ontwikkelen. Ze zitten vast in
Meiose 1 tot aan de evolutie. Ze ontwikkelen zich verder tot pregranulosa cellen.
Meestal lukt de verdere ontwikkeling daarna niet en sterven ze af (= atresie).
Anders als het wel lukt ontwikkelen ze verder tot primair follikel (2). Primair follikel ontwikkelt
een zona pellucida, heel belangrijk voor de bevruchting (1 laag).
Ze kunnen zich verder ontwikkelen tot een secundair pre-antraal follikel (3). Deze hebben nog
geen antrum.
Tot slot kunnen ze zich verder ontwikkelen tot antraal follikel (4). Deze cel heeft twee lagen
theca cellen (interna vs externa). Ze hebben granulosa cellen wat zorgt voor de secretie van
follikel vocht. Er is ook expressie FSH receptoren: + FSH → folliculogenese
- FSH → atresie
Deze fase van gonadotropine-onafhankelijke follikel groei komt omdat voor de pubertijd de
eierstokken inactief zijn, waardoor er geen stimulatie is van gonadotropines. Dit komt door het
neuropeptide Y, dat het GnRH neuron inhibeert. Vanaf voldoende leptine vrijzetting, tijdens de
pubertijd, uit vetcellen, kunnen zij het neuropeptide Y inhiberen, waardoor GnRH neuronen wél GnRH
kunnen vrijzetten.
174
