Mijn essay bespreekt de rol van politiek in het erkennen van genocide, met een focus op het Russell Tribunaal tijdens de Vietnamoorlog. De Koude Oorlog en het tribunaal worden gezien als cruciale momenten waarin het juridische concept genocide politiek werd ingezet. Bertrand Russell en Jean-Paul Sa...
Genocide als politiek spel
Over het politiek belang binnen het erkennen van een genocide
‘Hitler killed the Jews because they were Jews. The armed forces of the United States torture
and kill the men, women and children of Vietnam because they are Vietnamese.’1 De Tweede
Wereldoorlog maakte na haar einde plaats voor periode van voortdurende spanningen tussen Oost en
West, ofwel de Koude Oorlog. De Verenigde Staten en de Sovjet-Unie stonden recht tegenover elkaar.
Binnen deze twee landen was er sprake van een gewapende vrede, daarbuiten werd echter hevig
gevochten. De Vietnamoorlog (november 1955 - 30 april 1975) is hier een schoolvoorbeeld van. Deze
krijgsverrichting volgde op de onafhankelijkheidsoorlog tussen het communistische Vietminh en de
koloniale overheerser Frankrijk. De Conferentie van Genève bepaalde op 21 juli 1954 dat Vietnam werd
verdeeld in communistisch noordelijk deel en een democratisch zuidelijk deel. Na de verkiezingen van
1956 zou het land weer worden herenigd. Echter waren de Amerikanen bang voor een volledig
communistisch regime in Vietnam. Hierdoor begonnen zij een invloedssfeer te creëren. Het Tonkin-
incident van 2 augustus 1964 leed tot de verheviging van het conflict en resulteerden in het openen van
massale Amerikaanse bombardementen op Noord-Vietnam, ook wel geduid als Operation Rolling
Thunder. Deze operatie zal duren tot 1 november 1968. De oorlog eindigde op 30 april 1975 waarna er
een communistische regering aan de macht komt in Vietnam.2
De Britse filosoof Betrand Russell leverde felle kritiek op de acties van het Amerikaanse leger
in de Vietnamoorlog. In 1963 schreef hij een brief aan de New York Times, hierin betoogde hij dat het
Amerikaanse gedrag in Vietnam hem deed denken aan het genocidale karakter van de Tweede
Wereldoorlog. Binnen de context van de Koude Oorlog werd dit in het Amerikaanse discours
afgeschreven als ‘anti-Amerika’ propaganda. Russell liet zich hier echter niet door tegenhouden en zo
ontstond in juni 1966 het idee voor een tribunaal, later zal dit bekend staan als het Russell Tribunaal
ofwel het International War Crimes Tribunal (IWCT). Dit was geïnspireerd op de Nuremberger en
Tokyo tribunalen. Het grote verschil is merkbaar in de juridische macht. Het IWCT is een
opinietribunaal ofwel een volkerentribunaal. Dit is onafhankelijk van een staatsinstantie en heeft geen
juridische macht. De organisatie ging in samenwerking met de Franse filosoof Jean-Paul Sartre en de
Joegoslavische historicus Vladimir Dedijer. Om een zo compleet als mogelijk beeld neer te kunnen
zetten, werden er zeven onderzoeksteams ingezet in Noord en Zuid Vietnam, Cambodja en Laos. Het
onderzoeksdoel was het genocidale karakter van de Verenigde Staten in de Vietnamoorlog blootleggen.
1
Jean-Paul Sartre, ‘Genocide’, New Left Review 48 (1968) 1, 13-25, aldaar 24.
2
James E Westheider, The Vietnam War (Westport 2007) 3-7.
, Het einddoel van het tribunaal was het eindigen van de oorlog in Vietnam door het internationale
bekendheid te geven. Het opwekken van woede in het Westen was, aldus Sartre en Russel, hier een
goede eerste stap in. Er vonden twee sessies plaats binnen het tribunaal, op 2 mei 1967 in Stockholm,
Zweden en op 1 december 1967 in Roskilde, Denenmarken. Ondanks het gebrek aan juridische macht,
werd de Verenigde Staten symbolisch veroordeeld voor het plegen van onder andere genocidale daden
in de Vietnam oorlog.3
De dienstdoende Amerikaanse president Johnson was uitgenodigd voor beide sessies, echter
werd hier geen gehoor aan gegeven. Er is nooit een officiële reactie gekomen vanuit de Johnson-
regering. Deze stilte had als doel de legitimiteit te ontkrachten. Daarbij droeg deze stilte bij aan het
vergeten van de daden in de Vietnam Oorlog. Uit angst voor Europese anti-oorlog bewegingen, als
reactie op het tribunaal, zette Amerika diplomatieke middelen in om ook daar de stilte te behouden. Ook
verschillende intellectuelen sloegen de uitnodiging af. De Amerikaanse burgerrechten activist en
historicus Staughton Lynd had als beweegreden dat het tribunaal te eenzijdig zou zijn. Echter kan dit
ook worden begrepen in het discours van de Koude Oorlog waarbij sterk de nadruk lag op de scheiding
tussen het communisme en het kapitalisme. Het tribunaal werd in het Westen weggezet als een vorm
van communisme. In de optiek van de critici was het Russell Tribunaal een voorbeeld van het verkeerd
begrijpen van Amerikaanse daden. Door hen werd het gezien als een vorm van anti-Amerikanisme. De
Verenigde Staten had daarbij een grote weerstand tegen het invoeren van het Genocide Verdrag van
1948. Deze aversie is opmerkelijk te benoemen in de context van het Russell Tribunaal. Het verdrag
werd pas in 1988 erkend door de VS, mogelijk vanwege de kritiek op de daden in Vietnam en de
repercussies hierop. Daarbij werd het verdrag gezien als een middel wat tegen Amerika kon worden
gebruikt door hun vijanden.4
Binnen het huidige historiografisch debat is er wel erkent dat het Russell Tribunaal het idee van
de macht van de staat heeft uitgedaagd. De politiek heeft een bepaalde macht gekregen over het erkennen
en toepassen van het juridische concept genocide. Nederlandse hoogleraar internationaal publiekrecht
Larissa van den Herik bevestigt de moeilijkheden van het gebruik van het begrip genocide binnen de
politiek. In haar optiek verliest het begrip genocide zijn waarde als het puur op een politieke manier
wordt gebruikt. In de Koude Oorlog is dit begonnen, in deze strijd werd genocide meer een discours dan
een vaststaand begrip.5 Amerikaanse politiek theoreticus Zachary Manfredi ziet dit anders in. In zijn
theorie is het Russell Tribunaal en het gebruik van het woord genocide juist essentieel voor het huidige
politieke discours. De politieke waarde zorgt ervoor dat regimes liever niet met het label genocide
3
Luke J. Stewart, ‘Too loud to rise above the silence: the United States vs. the International War Crimes Tribunal, 1966-1967’, The Sixties 11
(2018) 1, 17-45, aldaar 18-20.
4
Claudia Card, ‘Genocide and Social Death’, Hypthia 18 (2003) 1, 63-79, aldaar 66.; Anton Weiss-Wendt, A Rhetorical Crime: Genocide in
the Geopolitical Discourse of the Cold War. (New Jersey, 2018) 106.
5
Tim van der Pal, ‘We moeten niet te losjes omgaan met de term genocide, zegt deze hoogleraar. ‘Zo krijgt het een dubbelleven’’ (versie 13
april 2022), https://www.trouw.nl/buitenland/we-moeten-niet-te-losjes-omgaan-met-de-term-genocide-zegt-deze-hoogleraar-zo-krijgt-het-
een-dubbelleven~b953cb54/?referrer=https%3A%2F%2Ftransition.meltwater.com%2F (10 december 2022).
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper PdV2002. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,83. Je zit daarna nergens aan vast.
