LES 1: BURGERLIJK RECHT EN STRAFRECHT
PRAKTISCHE INFORMATIE
- Elk sociaal probleem heeft een juridisch component mensen als sociaal werker informeren
- 14 lesmomenten om kennis te maken met enkele basisbegrippen uit het recht
o Begrippen kennen & begrijpen (begrippenlijst maken !?)
o Begrippen kunnen toepassen aan de hand van de tool van Helder Recht
Helder recht maakt begrippen toegankelijker site gebruiken tijdens examen
Alleen wat er op de website staat – oefeningen o.b.v. site op het examen
Begrippenlijst op website als je niet meer weet wat een begrip betekent kan je dat daar opzoeken
Voor examen begrippen kennen, maar je kan dus wel nog opzoeken tijdens het examen wat
een begrip betekent in helder recht
- Handboek: bij het recht eind. Recht voor hulpverleners:
o Dit handboek bevat de inhoud die je ook terugvindt op de site van Helder Recht.
o Geeft de structuur weer van de cursus.
o Slides & bijkomend studiemateriaal (teksten, links, artikels, …) worden via Toledo verspreid.
- Het examen
o Schriftelijk begin november Meerkeuze/open vragen
o Ken je en begrijp je de juridische termen uit de besproken thema’s ?
o Kan je die termen ook al zelf toepassen?
o Kan je aantonen dat je doorheen de cursus verbanden ziet, vergelijkingen kan maken, grotere gehelen kan
samenvatten op een heldere manier, … ?
o Kan jij de inhoud toepassen op casussen zoals in de les geoefend zijn?
INLEIDING
EVEN HERHALEN
- Wat is recht nu weer ?
o Handhaving = veel meer dan politie alleen
o Bv. Iemand betaald huur niet verschillende stappen
Ingebrekenstelling = aanmaning om huur te betalen
Dagvaarding (via deurwaarde) om naar de rechtbank te gaan (kost veel geld)
Verzoeksschrift kost minder (groene envelop) ontbinding (uithuiszetting) voorkomen als Sociaal
werker op tijd handelen
Huur is iets dat mensen echt als laatste niet meer gaan betalen sociaal werker: schuldbemiddeling
Uithuiszetting voorkomen schulden proberen wegwerken
- Waarom hebben we dat “recht” nodig ?
o Recht is een maatschappelijk fenomeen – hoe complexer een samenleving, hoe complexer het bijhorende
rechtsstelsel.
o Recht heeft meerdere functies
Regulerend
Symbolisch
Bv. Ouders straffen – zorgen dat ouders toezien op hun kinderen dat ze bv. Naar school gaan
Pacificerend (?)
Beschermend
1
, Bescherming van de huurder, sociale bescherming, arbeidsrecht…
- Hoe aan de slag gaan met dat “recht” ?
o Feiten nauwgezet in beeld brengen: analyseren
Casussen analyseren
Recht kennen om in een casus rechten te vinden
o Feiten linken aan de juiste rechtsregels/domeinen: kwalificeren
Gaat het over wonen, werken, gezin…
o Welke juridische vragen roepen de zonet gekwalificeerde feiten op ?
o Welke antwoorden kunnen we op die vragen formuleren ?
Recht is niet het enigste antwoord
WAT IS DE VERHOUDING TUSSEN RECHT EN SOCIAAL WERK?
INTERNATIONELA DEFINITIE SOCIAAL WERK
“Sociaal werk is een op de praktijk gebaseerd beroep en een academische discipline die sociale verandering en ontwikkeling,
sociale cohesie, empowerment en bevrijding van mensen bevordert. Principes van sociale rechtvaardigheid, mensenrechten,
collectieve verantwoordelijkheid en respect voor diversiteit staan centraal in het sociaal werk. Onderbouwd door
sociaalwerktheorieën, sociale wetenschappen, menswetenschappen en inheemse en lokale vormen van kennis, engageert
sociaal werk mensen en structuren om levensuitdagingen en problemen aan te pakken en welzijn te bevorderen.”
RECHT EN SOCIAAL WERK
- Recht op wonen, veiligheid, voedsel
- Sociaal werker = brugenbouwer tussen individu/leefwereld en maatschappij/systeemwereld (waartoe het recht
behoort)
o Het recht kennen laat dus toe mensen te informeren, te adviseren, maar ook bij te staan en te ondersteunen
- Systeemwereld begint in te beuken in de leefwereld van individuen op dat moment springt sociaal werker in om dit
te ondersteunen
SOCIAAL WERK OP SNIJVLAK BURGER-SAMENLEVING
Sociaal Werk helpt mensen, maar moet ook controleren
- De sociaal werker ondersteunt mensen om hun functioneren binnen
de samenleving te bevorderen
- De sociaal werker beweegt zich zo op het snijvlak tussen burger
(hulpvrager) en samenleving (sociaal systeem).
- Bruggenbouwer tussen leefwereld en systeemwereld
- SW is niet alleen helpen maar ook controleren
o Bv. Controleren of mensen hun huis proper houden
o Ook sociale controle
SOCIAAL WERK EN RECHT
- Heel veel structuren die we in de samenleving kennen zit vervat in regelgeving
o Er is bepaald hoe een OCMW, CAW, Leefloon, CLB er allemaal uit moeten zien
o Je kan niet onder die regelgeving uit
o Juridische structuur zit overal = manier om het leven van mensen in een samenleving te ordenen
- Debatteren: waar hebben we nood aan? Wie hebben we daarvoor nodig?... plan van aanpak wordt opgesteld
financiering nodig subsidies aan overheid vragen gevolg subsidies: juridische regels aan geplakt
2
,DE DRIEHOEK VAN BRAYE & PRESTON-SHOOT
- Geeft weer hoe een sociaal werker met het recht omgaan
o Technische kennis van het recht = Waar vind ik dat recht? Over welk recht gaat dat? Hoe kan ik dat toepassen?
Niveau van de jurist – SW heeft nog andere taken
SW = mensen informeren zodat zij ook kennis hebben + hun problemen kunnen aanpakken
Kennis van recht = kennis van wettelijke beginselen, van mensenrechten en grondrechten, van
juridische procedures en die ook kunnen hanteren, van eigen bevoegdheden van de sociaal werker
Doing things right
o Moreel/ethisch = SW hebben een innerlijk moreel/ethisch kompas waarmee ze naar de samenleving kijken
Eerlijkheid, respect…
Hoe ga je hiermee om als professional?
Bv. Hoe ga je om met abortus als professional EN als mens
Je hebt je eigen referentiekader, maar je moet als SW nadenken hoe je ermee omgaat omdat ook je
cliënt een referentiekader heeft
Doing right things
o Mensenrechten en rechtvaardigheid
De sociaal werker moet het recht en zijn regels afwegen tegenover de
mensenrechten met het doel sociale rechtvaardigheid te realiseren
De wet kan hiertoe een bron zijn omdat zij rechten van mensen
veiligstelt
Bv. Moreel stellen we vast dat het niet rechtvaardig is dat zoveel mensen op een
wachtlijst staan om een sociale woning te krijgen, maar de technische kennis staat nog niet op punt,
Bekijken hoe de technische kennis bestaat en hoe ze het beter kunnen maken.
Rights thinking
- Schematisch samengevat:
o Ziet de wet als + technisch = wat is je taak? Mandaat/ opdracht
Mandaat = wat is mijn opdracht? Takenpakket wat de wet bepaald – wat laten de wetten toe dat jij
moet doen binnen je opdracht
o Drijfveer + technisch = wettelijk mandaat = het staat wettelijk vast wat jij binnen je mandaat mag doen bv.
Mag ik beroepsgeheim schenden of niet?
o Doing things right VERSUS doing right things (technische taak VERSUS moreel)
3
, DEFINITIE VAN HET BEGRIP RECHT
- Definitie:
o Een geheel van regels (1)
De wet, belgisch staatsblad
o opgesteld en opgelegd door de samenleving (2)
o waardoor de belangen van de enkeling in de gemeenschap geordend worden (3)
o door middel van sociale dwang (afdwingbaar). (4)
1. GEHEEL VAN REGELS
- Zie bronnen verder in boek bepaalde hiërarchische volgorde
- Geschreven en ongeschreven
o Geschreven: ministriële besluiten, koninklijke besluiten, decreten
o Ongeschreven: gebruiken, gevestigd in de samenleving dat dat een regel is (bv. Veiling – handopsteken om te
bieden)
- Nationaal en internationaal
2. OPGESTELD EN OPGELEGD DOOR DE SAMENLEVING
- Samenleving verandert voortdurend
o Bv. Digitalisering: mensen kopen online goederen bescherming consument moet aangepast worden
- Regels veranderen:
o Aanpassingen of in het leven roepen van nieuwe rechten gebeurt volgens wettelijke procedures
o Opdracht van organen zoals de parlementen in België (parlementen stellen regels op)
Democratisch of autoritair (bv. China/ Rusland)
Andere waarden/normen/perspectieven hoe het land geordend wordt
Religieus beïnvloed of profaan
België = scheiding tussen kerk en staat (voor verlichting was er geen scheiding)
Niet in alle landen: Italië, Iran…
Gebonden aan culturen, ideologieën
Weerspiegeling van maatschappij
Regels gebonden aan: culturen, ideologieën, regimes democratie of dictatuur), religieus
Evolueert recht is wijzigbaar
4
