Samenvatting inleiding in de psychologie Leen Bolleart
Hoofdstuk 1: psychologie als wetenschap
Les 1
Je wordt verwacht in de les! (WEES OP TIJD)
Neem de cursus en de ppt door, probeer na elke les te herhalen! Moest je vragen hebben breng ze
mee naar de volgende les
Maak de oefeningen
Oorsprong en definitie
'Psycho-' '-logie'
Psyche (ziel) Logos (woord, rede)
’Wetenschappelijke studie van het menselijk gedrag en de mentale processen die daar aan de
grondslag liggen’.
Ontstaan door de filosofie door de toepassing van wetenschappelijke methoden op filosofische
vragen.
Emoties kunnen het denken verstoren en dat onze waarnemingen interpretaties zijn van de ons
omringde wereld.
Wat doen psychologen?
- Luisteren naar mensen
- Diagnoseren
- Bestuderen van het gedrag
- Problemen oplossen
- Werken volgens een bepaalt principe (volgens de stromingen)
- Verklaringen zoeken
Wetenschappelijke studie
Methodisch onderzoek:
doelgericht (doel = onderzoeken hypothese)
betrouwbaar (gecontroleerd onderzoek: experimentele groep en controlegroep)
systematisch (gegevensverzameling)
wetenschappelijke studie: onderzoeksmethode
- Kwantitatief
o voorspellen
o op zoek naar verbanden, relaties, feiten
Inleiding psychologie maatschappelijk werk 2023-2024 1
, o meten van hypothesen
o exacte wetenschap
o bv: experimenten, correlatieonderzoek,…
- kwalitatief
o beschrijven
o in de ‘diepte’
o proberen te begrijpen ‘wat maakt dat?’
o bv: fenomenologische observaties, gevalstudies,…
wat is psychologie? (bestaat nog niet lang, toch niet erkend als wetenschap. Bestaat ong 10 jaar)
“wetenschappelijke studie van het menselijk gedrag ® en de mentale processen (O) die daar aan de
grondslag liggen”
+
Onze mentale processen en dus ook onze gedragingen worden beïnvloed door externe factoren (S)
S – (O) – R
Stimulus Organisme Respons
Gebeurtenis, situatie, context, Gevoelens, gedachten, Reactie, gedrag
externe prikkel intenties,…
Dokter in witte jas zegt “dit Herinnering aan vroeger aan Ik zeg niets, maar trek
spuitje zal geen pijn doen” een dokter met een witte jas (reflexmatig) mijn arm terug en
die dat zei, maar deed toen wel kijk de dokter boos aan. De
pijn spuit deed nog meer pijn dan
Lage pijngrens de vorige keer
Ik moet sterk zijn
Kind staat aan de rand van het Ik wil graag meedoen maar ze Kind doet niets, blijft staand
voetbalveld zullen me mss uitlachen
Ik krijg nieuws dat een dierbare
overleden is
Andere?
Falsificatie: een theorie is waar tot deze kan weerlegd worden. de waarneming zal pijn doen tot het
tegendeel bewezen is. (bv: roken is slecht voor de gezondheid)
Subdomeinen
- functieleer of algemene psychologie
- persoonlijkheidsleer
- sociale psychologie
- levenslooppsychologie
- neuropsychologie,…
menselijk functioneren = complex! =>
subdomeinen
functieleer: algemene cognitieve processen (zoals waarnemen, geheugen, leerproces, motivatie,
emotie,..)
Inleiding psychologie maatschappelijk werk 2023-2024 2
,- Persoonlijkheidsleer = differentiële of individuele psychologie
- Verschil tussen (persoonlijkheid van) mensen
- Neuropsychologie: onderzoeken van ons brein en zenuwstelsel en de invloed op ons gedrag
- Sociale psychologie: sociale invloed (van anderen) op gedrag (smoky room experiment)
- Levenslooppysychologie: ontwikkeling en gedrag van conceptie tot aan de dood
Subdomeinen =/ finaliteiten
- theoretische (experimentele) psychologie
- Kennis vergaren & inzicht verwerven via methodisch onderzoek
- toegepaste psychologie
- Praktische toepassing van de theoretische psychologie
- Gedrag(sproblemen) vanuit de praktijk onderzoeken vanuit inzichten uit theoretische
psychologie.
- praktijken: klinische-, arbeids-, school-, …
- Afhankelijk van het probleem en de context, zal er gebruik worden gemaakt van inzichten/kennis
uit verschillende subdomeinen.
Oefeningen: subdomeinen finaliteiten
Een professionele voetbalploeg uit de eerste klasse nam onlangs een psycholoog onder de arm. De
taak van de psycholoog bestaat erin om de spelers mentaal scherp te houden bij het spelen van de
matchen. De psycholoog die werd aangenomen gaat via gesprekken de ganse context van de speler in
kaart brengen en op basis daarvan de sporter begeleiden. Hij vindt het belangrijk om de thuissituatie
mee in het verhaal te nemen. “Zonder dat verhaal kan een mens psychologisch niet begeleid worden”
is zijn uitgangspunt.
→ Toegepaste of theoretische psychologie?
Psychodynamische stromingen
Wij zijn primair driftwezens en we streven naar lustbevrediging.
Hoofdstuk 2: stromingen
Les 2:
Stromingen: inleidende reflectie
Iemand uit mijn doelgroep heeft het de laatste maanden zeer moeilijk. Er zijn haar de laatste tijd
binnen het gezin zeer ingrijpende zaken overkomen. Tijdens de teamvergadering hebben we samen
met de klinisch psycholoog van de afdeling besloten dat we haar moeten doorverwijzen naar een
Inleiding psychologie maatschappelijk werk 2023-2024 3
, psychotherapeut. Helena kende wel een goede psychotherapeut in haar buurt. Hij werkt naar het
schijnt ‘systeemgericht’.
Kan je bij elke psycholoog voor eender welke problematiek terecht en werken ze allen volgens
dezelfde methodiek?
Stromingen: inleiding
"Binnen studies en opleidingen op het gebied van zorg en welzijn is het van belang kennis te hebben
van psychologische theorieën. Behandeling, begeleiding en ondersteuning van cliënten met
psychosociale en psychiatrische problematiek veronderstellen een bepaalde mensvisie. Deze visie
heeft invloed op de manier waarop je met cliënten omgaat en welke behandeling of begeleiding je
biedt. Het maakt verschil of je vindt dat boosheid ‘eruit moet’ of dat je denkt dat een cliënt zijn
boosheid beter zou moeten leren beheersen. En het maakt uit of je meent dat een angstige cliënt met
verlatingsangst warmte en een ‘corrigerende emotionele ervaring’ nodig heeft, of dat je denkt dat
deze persoon beter over zichzelf zou moeten leren nadenken en zou moeten leren ‘mentaliseren’. Een
depressie zien als een hersenziekte brengt een andere houding en werkwijze met zich mee dan een
depressie beschouwen als ‘verinnerlijkte woede’ of het resultaat van ‘disfunctionele denkschema’s’ of
samenhangend met maatschappelijke marginalisering. En een klachtgerichte benadering brengt een
andere werkwijze met zich mee dan een benadering waarbij uitgegaan wordt van veerkracht..."
(Uit: Alie Weerman: Zes psychologische stromingen en één cliënt, 2006).
- Sinds de erkenning van psychologie als wetenschap hebben zich, geïnspireerd
- door de verschillende filosofische standpunten, verschillende
- psychologische stromingen of scholen ontwikkeld.
- ≠ Mensbeeld: elke stroming kijkt naar de mens en menselijk gedrag op een andere manier
- NIET: juist/fout, (te) jong/(te) oud, oplossing voor specifiek probleem…
- WEL: een 'andere' bril
o Verschillende perspectieven, theoretische referentiekaders, benadering
o Verschillende betekenisgeving, onderwerpen, accenten, interpretatie
- Geheel van samenhangende psychologische theorieën, met een min of meer overeenkomstig
mensbeeld, van waaruit je mensen hulp kunt bieden (A. Weerman, 2006).
- Eclectische of integratieve benadering: verschillende elementen uit verschillende stromingen
!“het onbewuste als motor van ons gedrag” in het onbewuste zitten verdrongen inhouden, vroeg
kinderlijke gebeurtenissen, verlangens, gevoelens die ondraaglijk zijn, omdat het bv te pijnlijk, te
schaamtelijk of te schuldig voelen.
We gaan vooral streven naar lust => het lustprincipe!. Op zoek naar bevrediging van de oerdrift eros
Het ich handelt volgens het realiteitsprincipe. Ik heb gisteren ruzie gehad met mijn partner en nu in
de klas kwetst mij dat maar ik kies ervoor om mij te focussen inde klas. De focus van het hier en nu,
dat je bewuste keuzes kan maken
Het is een compromis tussen de wens en het verbod, bv ik wil mijn iemand vermoorden maar dat is
in de maatschappij niet wenselijk.
Inleiding psychologie maatschappelijk werk 2023-2024 4