Drugsfenomenen
Het Belgisch drugsbeleid
Introductie
Het drugsfenomeen
- Multidimensionaal
▪ Gezondheid
▫ Gebruiker én samenleving
* Drugs heeft invloed op de gezondheid van gebruikers (bv. roken > kanker)
* Bv. Risico op HIV, aids,.. door gebruikte naalden wat voor een gevaar tot
epidemie voor de samenleving vormt
▪ Economische dimensie gedreven door economische wetmatigheden:
▫ Drugsmarkt is
* Legale economie (farma-industrie, alcohol- en tabaksindustrie)
* Illegale economie (narco-economieën)
* Verwevenheid
⬩Zwart geld wordt wit gewassen
⬩Aftappen elektriciteit van het net, kosten kunnen terecht komen van legale gebruikers
⬩Illegale handel heeft impact op legale economie
▪ Sociale dimensie en sociale consequenties
▫ Sociaal functioneren van individu
▫ Sociale impact
▪ Veiligheidsdimensie
▫ Druggerelateerde criminaliteit (link drug-crime)
* Overtredingen drugswetgeving
* Systemische criminaliteit (bv. drug geweld dat wordt uitgevochten in Antwerpen)
* Verwervingscriminaliteit (bv. criminaliteit plegen om in druggebruik te voorzien)
* Psychofarmacologische criminaliteit
▫ Zowel voor aanbodszijde, als voor vraagzijde
▫ Illegale drugseconomie heeft linken met
* Georganiseerde criminaliteit, terrorisme, militaire conflicten,…
▫ Middelengebruik in het verkeer, druggerelateerde overlast
▪ Permanente interactie tussen de verschillende dimensies
- Multi-level ⇒ zowel voor aanbodszijde als voor vraagzijde
▪ Internationaal (~globalisering)
▫ Bv. Productie illegale middelen zoals cocaïne, heroïne, hasj (aanbod); drugstoerisme (vraag)
▪ Nationaal
▫ Drugs stopt niet aan de grens
▫ Drugstoerisme: in NL gaan aankopen
▪ Regionaal
▫ Bv. Tussenhandel
▪ Lokaal
▫ Bv. Detailhandel
- Drugsfenomeen is dus complex & veelzijdig
1
,- Integraal en geïntegreerd drugsbeleid!! (> alle dimensies en niveaus zijn belangrijk)
Het internationaal kader
- Internationale verdragen
▪ Eerste VN-verdragen (voorlopers)
▫ Verdrag van Den Haag van 1912
▫ Verdragen van Genève 1925, 1931 en 1936
▪ Wereldwijde samenwerking tussen landen geconcretiseerd in drie (meer recente)
VN-verdragen:
▫ Het Enkelvoudig Verdrag van 30 maart 1961 inzake verdovende middelen en zijn
protocol van 25 maart 1972
* Vierdelig lijst verdovende middelen
* Art. 4: wetgevende en administratieve initiatieven om verdovende middelen te
beperken tot wetenschappelijk en medisch gebruik
* Art. 36: inbreuken in hun wetgeving als strafbaar feit omschrijven
* INCB > International narcotics control board (controlerend orgaan, kunnen geen
sancties opleggen)
▫ Het Verdrag van Wenen van 21 februari 1971 inzake psychotrope stoffen
* Psychotrope substanties (hallucinogenen, amfetamines, barbituraten, tranquillizers)
▫ Het VN-Verdrag van 20 december 1988 tegen de sluikhandel in verdovende
middelen en psychotrope stoffen
* Art. 3:
“(1) Each party shall adopt such measures as may be necessary to establish as criminal offence
under its domestic law, when committed intentionally: (i) The production, manufacture, extradition,
preparation, offering, offering for sale, distribution, sale, delivery on any terms whatsoever,
brokerage, dispatch, dispatch in transit, transport, importation or exportation of any narcotic drug or
any psychotropic substance contrary to the provisions of the 1961 Convention and 1971 provisions
(…)
“(2) Subject to its constitutional principles and the basic concepts of its legal system, each party
shall adopt such measures as may be necessary to establish as a criminal offence under its
Domestic law, when committed intentionally, the possession, purchase or cultivation if narcotic
drugs or psychotropic substances for personal consumption contrary to the provisions of the 1961
Convention, the 1961 Convention as amended or the 1971 Convention
* Precursoren
* Internationale samenwerking
* Sluikhandelaars
▫ 1998: ‘Balanced approach’
2
, ▪ De Europese Unie
▫ De Overeenkomst van 19 juni 1990 ter uitvoering van het Schengenakkoord van 14 juni 1985
inzake de geleidelijke afschaffing van de controles aan de gemeenschappelijke grenzen
* Art. 71: bestuurlijk en strafrechtelijk tegengaan van illegale uitvoer, verkoop, verstrekking
en afleveren van verdovende middelen
* Art. 76: Goed nabuurschap
Bv. Frankrijk, België Nederland
▫ Verdrag van Europese Unie van Maastricht (1992)
▫ Verdrag van Amsterdam (1997)
▫ Opzet Early Warning System (1997) = een alert wanneer er gevaarlijke stoffen de omloop doen
▫ EU-actieplannen (sinds 1996)
▫ EU Drugs Strategie 2020 - 2025 > 6 domeinen
Historiek van het Belgisch drugsbeleid
- Drugswet van 1921
▪ De basiswet van 24 februari 1921, sterk gewijzigd door de wet van 9 juli 1975
▫ Context
* Opiumverdrag De Haag geratificeerd in 1914
* Drugsprobleem in België vrij minieme impact, gebruik min of meer beperkt tot
geïsoleerde gevallen in medische en paramedische kringen en veldapotheken
* Minister van Justitie E. Vandevelde: Alcoholwetten (1918;1919)
* Positivisme ~ Louis Vervaeck
▫ Kaderwet:
* De ‘Regering’ (sinds 3 mei 2003 de ‘Koning’) is gemachtigd om de voorwaarden te
bepalen waaronder bedoelde stoffen moeten worden verhandeld en hoe daarop toezicht
wordt gehouden
⇒ Strafbepalingen verdeeld tussen wet en koninklijk besluit
* Reglementeert twee verschillende materies in dezelfde wet:
⬩Slaap- en verdovende middelen
⬩Gifstoffen, ontsmettingsstoffen en antiseptica
* Wordt aangevuld in:
⬩1975: ‘psychotrope stoffen’
⬩2003: ‘stoffen die kunnen gebruikt worden voor de illegale vervaardiging van
verdovende middelen en psychotrope stoffen’
* Inschrijven in het internationaal drugsbeleid
3
, - Ontwikkelingen 1921 - 1975
▪ Wet van 9 juli 1975 (grondige aanpassing van wet 1921)
▫ Context
* Conservatieve tegenbeweging t.a.v. de golden sixties
* Groeiende internationale ongerustheid om drugshandel
⬩Enkelvoudige Verdrag van New York
⬩Conventie van Wenen
* Groter aanbod dan louter klassieke drugs
▫ Wet:
* Geen onderscheid tussen cannabis en cocaïne en opiaten
* Invoer enkele nieuwe bestraffingen en verzwarende omstandigheden
* Invoer van een verklikkingsclausule (verschoningsgrond)
▫ Werd in 2003 en 2014 opnieuw aangepast
- Jaren ‘90: een effectief drugsbeleid
▪ In de jaren ‘80 was het drugsproblematiek geen politiek thema
⬇
Begin jaren ‘90: prioritair op de politieke agenda bouwstenen drugsbeleid sensu lato
▪ Eerste helft jaren ‘90: verschillende beleidsinitiatieven zonder betrokkenheid voltallige
regering of afstemming
▪ 1995: Federaal Actieplan Toxicomanie
▪ Fundamenten: Parlementaire Werkgroep ‘Drugs’ (1996-1997)
▫ Stand van zaken voor alle aspecten van het fenomeen én de aanpak ervan
▫ Geïntegreerd normaliseringsbeleid, bottom-up aanpak
▪ Drie premisses:
▫ Normaliseringsbeleid: Zoeken naar een evenwicht tussen het stellen van normen en
het snel evoluerende, multidimensionele drugsfenomeen
▫ Beleidsafstemming: Het drugsbeleid mag niet op zichzelf staan, maar moet
geïntegreerd worden in andere beleidsdomeinen
▫ Het Belgisch drugsbeleid dient zich in te schakelen in het Europese drugsbeleid
▪ Onderscheid tussen cannabis en andere illegale drugs
▫ Minder gezondheidsrisico’s
▫ Weinig/geen druggerelateerde criminaliteit en -overlast
▫ Uitgangspunten
* Belang van epidemiologische studies
* Preventie, dan hulpverlening, en pas dan repressie (ultimum remedium)
* Preventie: ontradingsbeleid en terugdringen van legaal en illegaal druggebruik
* Hulpverlening ter bescherming van de samenleving en van het individu
* Noodzaak van een strafrechtelijk beleid
⬩T.a.v. druggebruikers detailhandel (ultimum remedium)
↳ Extra aandacht voor cannabisbezit
⬩T.a.v. aanbodszijde
* Penitentiair drugbeleid
* Evaluatie van het beleid
* Algemeen: stellen van grenzen van maatschappelijke tolerantie + handhaven van
de grenzen
4
