Samenvatting
Volledige samenvatting Verdiepend strafrecht
- Instelling
- Universiteit Gent (UGent)
Dit document bevat een volledige en gestructureerde samenvatting van het vak Verdiepend strafrecht van het academiejaar 2023/2024.
[Meer zien]Voorbeeld 9 van de 112 pagina's
Voorbeeld 9 van de 112 pagina's
In winkelwagen
Voorbeeld van de inhoud
Verdiepend strafrecht1 Geschiedenis: strafwetboeken tot vandaag .................................................................................... 6
1.1 Bronnen van het strafrecht tot de Franse Revolutie ............................................................... 6
1.1.1 Lokale rechtsregels van de 15e tot de 18e eeuw .............................................................. 6
1.1.2 Vorstelijke ordonnantiën 15e tot 18e eeuw ..................................................................... 6
1.1.3 Strafrecht van 16de eeuw tot Franse revolutie ............................................................... 7
1.2 Strafwetboeken in de lange 19de eeuw ................................................................................... 9
1.2.1 Revolutionaire wetboeken............................................................................................... 9
1.2.2 De Code pénal van 1810 ................................................................................................ 10
1.2.3 Op zoek naar een Belgisch strafwetboek ...................................................................... 11
1.2.4 De code pénal van 1867 ................................................................................................ 11
1.2.5 Jacques Joseph Haus (1796-1881) ................................................................................. 12
1.2.6 De uitvoering van de gevangenisstraf ........................................................................... 13
1.3 Hervormingspogingen in de 20ste eeuw ................................................................................ 13
1.3.1 Het sociaal verweer ....................................................................................................... 13
1.3.2 Het nieuw sociaal verweer ............................................................................................ 14
1.3.3 Jules Simon (1881-1952) ............................................................................................... 14
1.3.4 De Commissie Châtel/D’Haenens (1976-81) ................................................................. 15
1.3.5 De Commissie Legros (1983-1985) ................................................................................ 15
1.4 De 21ste eeuw ......................................................................................................................... 16
1.4.1 Commissie Holsters (2000-2003)................................................................................... 16
1.4.2 Geens (2015-2020) ........................................................................................................ 17
1.4.3 Van Quickenborne (2020-heden) .................................................................................. 19
2 Verdiepend strafrecht: voorstel van een nieuw Strafwetboek ...................................................... 22
2.1 Inleiding ................................................................................................................................. 22
2.1.1 Voorafgaande pogingen tot hervorming ....................................................................... 22
2.1.2 De weg van het huidige wetsontwerp ........................................................................... 23
2.1.3 Bouwstenen van het wetsontwerp................................................................................ 24
2.1.4 Methodologie Boek 1 en 2 ............................................................................................ 27
2.2 Boek 1 .................................................................................................................................... 27
2.2.1 De strafwet – legaliteit .................................................................................................. 27
2.2.2 De strafwet – Non-retroactiviteit .................................................................................. 28
2.2.3 Het misdrijf - definitie.................................................................................................... 29
2.2.4 Het misdrijf - schuldbestanddeel................................................................................... 30
2.2.5 Het misdrijf – verzwarend bestanddeel......................................................................... 30
2.2.6 Het misdrijf – indeling ................................................................................................... 31
1
, 2.2.7 Het misdrijf – rechtvaardigingsgronden ........................................................................ 31
2.2.8 De dader ........................................................................................................................ 32
2.2.9 De dader – schuldontheffingsgronden .......................................................................... 32
2.2.10 De dader - niet-toerekeningsvatbaar............................................................................. 33
2.2.11 De straffen – algemeen.................................................................................................. 33
2.2.12 De straffen – verschoningsgronden ............................................................................... 34
2.2.13 De straffen – natuurlijke personen ................................................................................ 34
2.2.14 De straffen – rechtspersonen ........................................................................................ 35
2.2.15 Burgerrechtelijke bepalingen......................................................................................... 35
2.2.16 Tenietgaan van straffen en verjaring ............................................................................. 36
2.2.17 Diverse bepalingen ........................................................................................................ 36
2.2.18 Samenvattend overzicht – volgorde .............................................................................. 37
2.3 Boek 2 .................................................................................................................................... 37
2.3.1 Algemeen....................................................................................................................... 37
2.3.2 Bouwstenen ................................................................................................................... 37
2.3.3 Structuur ........................................................................................................................ 38
2.3.4 Methodologie ................................................................................................................ 40
2.3.5 Conclusie ....................................................................................................................... 41
3 Het schuldbestanddeel in het strafrecht ....................................................................................... 41
3.1 Het schuldbestanddeel: algemeen ........................................................................................ 41
3.1.1 De schuldvormen: klassieke tweedeling ....................................................................... 43
3.1.2 Een blik op het nieuw Strafwetboek.............................................................................. 43
3.2 De schuldvormen uitgelicht................................................................................................... 44
3.2.1 Het algemeen opzet: afbakening ................................................................................... 44
3.2.2 Het bijzonder opzet: afbakening .................................................................................... 45
3.2.3 Andere graden en modaliteiten van opzet .................................................................... 46
3.3 De invulling van het algemeen opzet in recente rechtspraak ............................................... 47
3.3.1 Algemeen opzet ≠ bepaald opzet .................................................................................. 47
3.3.2 = Wetens en willens (zonder meer) ............................................................................... 47
3.3.3 = alleen wetens (zonder meer)? .................................................................................... 48
3.3.4 Verschil met onachtzaamheid?...................................................................................... 48
3.3.5 Verschil met schuld door wetsinbreuk? ........................................................................ 49
3.3.6 Verschil met het volitief karakter? ................................................................................. 49
3.3.7 Verwarring van ‘wetens’ en ‘willens’? ........................................................................... 50
3.3.8 Verwarring met het materieel element? ....................................................................... 51
3.4 De invulling van het bijzonder opzet in recente rechtspraak ................................................ 51
2
, 3.4.1 De intentie: Verschil met algemeen opzet? ................................................................... 51
3.4.2 Bedrieglijk opzet, afgeleid uit de intentie ...................................................................... 51
3.5 MAAR … ................................................................................................................................. 52
3.5.1 Een oogmerk op zich lijkt onvoldoende… ...................................................................... 52
3.5.2 Zelfs niet als (impliciet) in de wet bepaald .................................................................... 52
3.5.3 En bovendien… .............................................................................................................. 52
3.6 En opnieuw … ........................................................................................................................ 52
3.6.1 De strafwet bepaalt een oogmerk… .............................................................................. 52
3.6.2 …en toch geen bijzonder opzet?.................................................................................... 53
3.6.3 Terwijl bij gijzeling… ....................................................................................................... 53
3.6.4 …wel een bijzonder opzet wordt vereist ....................................................................... 53
3.7 Een blik op het nieuw strafwetboek ...................................................................................... 53
3.8 De schulduitsluitingsgronden ................................................................................................ 54
3.8.1 Algemeen....................................................................................................................... 54
3.8.2 Dwang (overmacht) ....................................................................................................... 56
3.8.2.1 Situering..................................................................................................................... 56
3.8.2.2 Toepassingsvoorwaarden .......................................................................................... 57
3.8.2.3 Bijdragen zonder fout → geen dwang ....................................................................... 58
3.8.2.4 Een milde toepassing m.b.t. niet te wijten aan de dader? ........................................ 59
3.8.2.5 Niettemin… ................................................................................................................ 59
3.8.2.6 En wat met geestesstoornis op dit punt? .................................................................. 60
3.8.2.7 Overmacht vereist m.b.t. volledige feit ..................................................................... 61
3.8.2.8 Dwang voor 1 van de tenlasteleggingen? .................................................................. 63
3.8.2.9 Voorafgaande fout ≠ oorzaak → dwang? .................................................................. 63
3.8.2.10 Oorzaak van dwang blijft voortbestaan ................................................................. 65
3.8.2.11 Moeilijkheden volstaan niet (m.b.t. natuurlijke persoon) ..................................... 65
3.8.2.12 Moeilijkheden volstaan niet (m.b.t. rechtspersoon) ............................................. 66
3.8.3 Dwaling .......................................................................................................................... 66
3.8.3.1 Situering..................................................................................................................... 66
3.8.3.2 Toepassingsvoorwaarden .......................................................................................... 67
3.8.3.3 Wat met onjuist advies? ............................................................................................ 67
3.8.3.4 Onjuist advies t.g.v. beperkte informatie .................................................................. 68
3.8.4 Een blik op het nieuw Strafwetboek.............................................................................. 68
3.9 De schuldvormen uitgelicht................................................................................................... 69
3.9.1 De onachtzaamheid: afbakening ................................................................................... 69
3.9.1.1 Algemeen................................................................................................................... 69
3
, 3.9.1.2 De eenheid van civiele en penale fout ...................................................................... 70
3.9.2 Het eventueel opzet: afbakening ................................................................................... 71
3.9.2.1 Eventueel opzet = algemeen opzet............................................................................ 72
3.9.2.2 Steeds gelijk aan algemeen opzet?............................................................................ 73
3.9.3 Schuld door wetsinbreuk: afbakening ........................................................................... 73
3.9.4 Een nieuw strafrechtelijk foutbegrip ............................................................................. 74
3.9.5 Een blik op het nieuw Strafwetboek.............................................................................. 77
4 De strafbare poging ....................................................................................................................... 78
4.1 Situering en ratio legis ........................................................................................................... 78
4.2 Context: de iter criminis (= tocht van het misdrijf) ............................................................... 79
4.3 Visies op de strafbaarheid van de poging.............................................................................. 81
4.3.1 Objectieve pogingsleer .................................................................................................. 81
4.3.2 Subjectieve pogingsleer ................................................................................................. 81
4.4 Bestanddelen ......................................................................................................................... 83
4.4.1 Een crimineel voornemen (moreel element) ................................................................ 83
4.4.2 Een begin van uitvoering (materieel element) .............................................................. 84
4.4.2.1 Vereiste van een materieel element = ruim? ............................................................ 85
4.4.2.2 In functie van crimineel voornemen?........................................................................ 86
4.4.2.3 Poging tot misdrijf – bijzonder opzet......................................................................... 86
4.4.2.4 Poging tot misdrijf – gans bijzonder opzet ................................................................ 86
4.4.3 Onvolledige realisatie van het misdrijf buiten de wil van de dader (materieel/moreel
element) 87
4.4.3.1 Vrijwillige verzaking = voldoende? ............................................................................ 87
4.4.3.2 Externe factor → vrijwillige terugtred? ..................................................................... 87
4.4.3.3 Interne factor → vrijwillige terugtred?...................................................................... 88
4.5 Bestraffing van de poging ...................................................................................................... 88
4.5.1 Strafbaarheid van de poging.......................................................................................... 88
4.5.2 Bepaling van de toepasselijke straf ............................................................................... 88
4.6 Een blik op het Nieuw Strafwetboek ..................................................................................... 89
5 De strafbare deelneming ............................................................................................................... 90
5.1 Situering en ratio legis ........................................................................................................... 90
5.2 Constitutieve elementen ....................................................................................................... 93
5.2.1 Wilsovereenstemming ................................................................................................... 93
5.2.1.1 Kennis over de omstandigheden: invulling................................................................ 95
5.2.1.2 Bewust niet willen weten = voldoende? ................................................................... 95
5.2.1.3 Had moeten weten = voldoende? ............................................................................. 96
4
, 5.2.1.4 Toekenning verzwarende omstandigheid .................................................................. 97
5.2.2 Misdrijf waaraan wordt deelgenomen .......................................................................... 97
5.2.3 Positieve deelnemingsdaad ........................................................................................... 97
5.2.3.1 Niet verhinderen = voldoende? ................................................................................. 99
5.2.3.2 Vergemakkelijken van de uitvoering........................................................................ 101
5.3 Bestraffing van de deelneming ............................................................................................ 101
5.4 Een blik op het nieuw Strafwetboek.................................................................................... 102
6 De bijzondere verbeurdverklaring ............................................................................................... 103
6.1 Lesmateriaal ........................................................................................................................ 103
6.2 Situering en ratio legis ......................................................................................................... 103
6.3 De gewone verbeurdverklaring ........................................................................................... 104
6.4 De confiscatie van vermogensvoordelen............................................................................. 106
6.5 De verruimde verbeurdverklaring ....................................................................................... 108
6.6 De confiscatie als beveiligingsmaatregel ............................................................................. 110
6.7 Een blik op het nieuw strafwetboek .................................................................................... 110
7 Exameninfo .................................................................................................................................. 112
5
,Verdiepend strafrecht
1 Geschiedenis: strafwetboeken tot vandaag
1.1 Bronnen van het strafrecht tot de Franse Revolutie
1.1.1 Lokale rechtsregels van de 15e tot de 18e eeuw
- Lokale rechtspraak - rechters zoeken oplossing voor een juridisch probleem in verschillende
bronnen (bv. kerkelijk recht, Romeins recht…)
= rechtspraak op lokaal niveau: lokale rechters zochten oplossingen voor juridische problemen in
verschillende bronnen. Ze deden hiervoor een beroep op Romeins en Canoniek recht vanaf de 14e
eeuw. De wetgeving samen worden wetten, Costumen en privilegiën genoemd.
- Oplossingen worden gebruikt en “Costume” als geheel van rechtsregels dat door een plaatselijke
rechtbank wordt toegepast, ongeacht de oorsprong
- Centrale overheden vaardigen keuren uit (hertog, graaf)
➢ Aanvankelijk slechts voor 1 lokaliteit uitgevaardigd maar uiteindelijk kregen andere lokaliteiten
dezelfde rechtsregels zodat er basis was voor centrale wetgeving.
= lokale keuren: in die keuren staan regels over economische en politieke vrijheden (zoals
toekenning van een marktrecht), maar ook een aantal strafrechtelijke bepalingen. Dit is een lokale
bron van strafrecht. Voor bepaalde misdrijven zijn er bepaalde minimum- en maximumstraffen
opgenomen, alsook strafrechtelijke privileges. Centrale overheden gedroegen zich als
miniatuurvorsten.
- De optekening en homologatie van het lokaal recht bevatte heel weinig strafrecht wat een verdere
romanisatie en de daarmee gepaard gaande unificatie van het strafrecht mogelijk maakte.
o Strafrecht voor een bepaald rechtsgebied niet erg verschillend van de omliggende
gebieden: vaak zelfde straffen voor zelfde feiten (uitvoering wel vaak anders)
Het lokaal recht werd opgetekend en gehomologeerd. Dit ging vooral over gerechtelijk recht en
burgerlijk recht. Dat bevatte bijgevolg veel minder strafrecht. Daarom was er nog ruimte voor het
strafrecht om verder te evolueren, te groeien naar het Romeins recht. Dit maakte ook dat men ging
naar een eenmaking.
- Strafrechtelijke inhoud van het lokaal recht:
o Maximum- en minimumstraffen (willekeur van rechters beperken)
o Procedurevoorschriften ter vrijwaring van de rechten van verdediging (b.v. geen tortuur)
1.1.2 Vorstelijke ordonnantiën 15e tot 18e eeuw
- Vanaf de 15e eeuw door de Bourgondische, Spaanse en Oostenrijkse vorsten - aantal ordonnantiën
neemt toe, maar heel weinig strafrecht
Vanaf de 15e eeuw was er een heropleving van de wetgeving die uitgaat van Koningen, Keizers en
andere vorsten. De vorsten spelen hier een grotere rol. Het aantal vorstelijke ordonnanties neemt
toe. Dit loopt parallel met het lokaal recht. Deze vorstelijke ordonnanties bevatten weinig
strafrecht. Die vorsten zagen strafrecht als een vast gegeven, het bestond al lokaal. Ze kunnen de
uitwassen wel gaan regelen maar ze voelden zich niet geroepen om dit ten gronde te gaan regelen.
Er waren dus wel meer vorstelijke ordonnanties maar ze gingen minder over strafrecht.
6
, o Casuïstische bevestigingsordonnanties, geen vernieuwende codificaties
= geen moderne wetboeken maar wel Wijzigingswetten: bedoeld om het huidige strafrecht
te verduidelijken en bij te sturen, maar geen ordonnanties voor een grondige
strafrechtelijke hervorming.
▪ Niet te vergelijken met onze moderne wetboeken
▪ Eerder te vergelijken met programmawetten en decreten
- Concentreerden zich rond een aantal thema’s:
o Bescherming van de vorstelijke inkomsten. Bv. munt- en jachtrecht
o Handhaving van de openbare orde en veiligheid in ruime zin (ketterij, hekserij,
monopolievorming, woeker, dragen van kledij, landlopers, straatrovers…)
- Belangrijke ordonnantie: Ordonnantie op de “styl crimineel” (1570) met vooral procedure en
toepasselijkheid van het Romeins recht op misdrijven en straffen die de vorstelijke wetgever niet
had bepaald
= extra aandacht voor Ordonnantie van Philips II van 1570, die gaat over de procesgang in
strafzaken. Deze bevatte een aantal procedureregels omtrent strafrecht. Deze bepaalde ook
expliciet de toepasselijkheid van het Romeins recht op misdrijven en straffen die de vorstelijke
wetgever niet had bepaald. Op die delicten waarvoor het niet anders is geregeld, was het Romeins
recht van toepassing.
- Weinig strafrecht(sbedeling)
1.1.3 Strafrecht van 16de eeuw tot Franse revolutie
- Strafrechtsleer in onze gewesten vanaf de 16e eeuw zelfstandig ontwikkeld:
= vanaf 13e eeuw begon rechtsoptekening maar in onze gewesten pas vanaf 16e eeuw. Daarvoor
konden we een beroep doen op werken over strafrecht in Italië.
o Filips Wielant (1441-1520) uit Gent: eerste bijdrage aan de verwetenschappelijking van het
strafrecht
o Joos de Damhouder (1507-1581) uit Brugge: plagiaat Wielant, aangevuld met verwijzingen
of andere plagiaten. Internationale bekendheid + Vlaamse strafrecht op de wereldkaart.
= heeft het werk van Filips Wielant overgenomen, aangevuld met verwijzingenapparaat,
vertaald in het Latijn en gelanceerd. Hij is dus eigenlijk met de bijdrage van Wielant aan de
slag gegaan. Dit werk genoot internationale bekendheid en heeft Vlaams strafrecht op de
internationale kaart gezet.
o Vooral commentaren op praktijk door praktijkjuristen. Weinig kritisch of reflectief en zeer
analytisch. Tegenstrijdigheden in costumale of edictale strafrecht oplossen met Romeins
recht
= rechtsleer was voornamelijk praktisch, gericht op de praktijk. Het is vooral geschreven
door praktijkjuristen (advocaten) en dat maakt dat hier weinig filosofische en morele
beschouwingen bijkwamen. Het waren analyses gericht op de praktijk. Hierdoor ontbreekt
het wat aan een synthetische behandeling van begrippen zelf zoals schuld en poging. Dit
heeft tot gevolg dat gevallen die zich in de praktijk weinig voordoen weinig behandeld
werden.
7
,- Voor oplossen juridische problemen beroep op rechtspraak justitieraden en commentaren daarop
= om juridische problemen op te lossen deed men ook een beroep op rechtspraak van
justitieraden. Deze werden in aparte werken opgenomen. Dit is een aparte bron van strafrecht.
- Vanaf 1760 kritiek op bestaande strafrecht (° Ancien Régime) onder invloed Verlichting (Beccaria
1764)
= omwenteling/mijlpaal: intreding van de Verlichting vanuit een afkeer t.a.v. het Ancien Régime
vanaf 1760.
o Tegen diversiteit rechtsbronnen, arbitraire bevoegdheid rechter, gereglementeerde
bewijssysteem (m.i.v. tortuur, dood- en lijfstraffen)
= zorgde voor rechtsonzekerheid → legaliteisbeginsel
o Opbouw nieuw strafrecht o.b.v. algemene beginselen:
1. Legaliteitsbeginsel
= strafrecht is door de wet bepaald: wettelijke basis voor het strafrecht, wordt niet
overgelaten aan de willekeur van de rechter. De rechter is gebonden door de wet.
2. Gelijkheidsbeginsel
= alle personen worden op dezelfde wijze en voor dezelfde rechter behandeld:
afstand van privileges.
3. Proportionaliteitsbeginsel
= de straf moet kwalitatief en kwantitatief in evenwicht zijn met het leed door het
misdrijf afgericht: proportionaliteit tussen de straf en het berokkende leed
= hoe zwaarder het leed, hoe zwaarder de staf
4. Publiciteitsbeginsel
= de strafrechtsbedeling moet in principe in het openbaar plaatsvinden, niet achter
gesloten deuren, zodat er een democratische controle mogelijk is.
5. Personaliteitsbeginsel
= persoonlijk karakter van de straf: geen onschuldige derden straffen, straf mag
enkel aan de dader worden opgelegd (geen collectieve straffen, geen straffen voor
de familie van de dader).
6. Subsidiariteitsbeginsel
= strafrecht als ultimum remedium: strafrecht mag enkel maar worden ingezet
voor die materies die noodzakelijkerwijze via het strafrecht moeten geregeld
worden, waarvoor er geen andere uitweg is.
o Klassieke visie strafrecht
=> Strafrecht als afspiegeling van de maatschappij en geldende machtsverhoudingen
(Verlichtingsgedachte) Ancien Régime: vorstelijk, lokale heerser
- Ook hervormingsbeweging in Oostenrijkse Nederlanden volgens verlichte strafrechtelijke ideeën:
o Goswin de Fierlant (1735-1804): voorbereiding van een “Belgisch” (Oostenrijkse
Nederlanden) Strafwetboek (voorontwerp)
= aantal sneuvelnota’s om bij ons een hervorming uit te lokken als voorbereiding op een
soort van Belgisch Strafwetboek dat er toen niet is gekomen.
8
, ▪ 1770:
• nota over afschaffing tortuur (foltering) = hervorming van het bewijsrecht
• nota over afschaffing van lijf- en schandstraffen (onmenselijke straffen) =
invoering gevangenisstraf → meer humane kijk op straffen, dwangarbeid
in tucht- of correctiehuizen
▪ 1773-1782: “Premières idées sur la réformation des loix criminelles” = voorontwerp
van een nieuw Strafwetboek (strafrechtelijke organisatie, strafrechtspleging,
straffen en misdrijven)
= voorontwerp met doel om te komen tot een tijdelijk nationaal Strafwetboek. Dit
is er toen niet gekomen omdat Jozef II een ander idee had, met name tijdloos
universeel wetboek maken. Dit opvattingen botsten.
o Jean-Jacques-Philippe Vilain XIIII (1712-1777):
▪ Publiceerde ideeën over de inrichting, administratie, huisreglement en organisatie
van arbeid van gedetineerden in correctiehuis te Gent → grondlegger moderne
literatuur gevangeniswezen
= idee dat arbeid mogelijk moet zijn in gevangenissen (meer open régime) met oog
op resocialisatie (mogelijkheden om te gaan werken als men vrijkomt).
1.2 Strafwetboeken in de lange 19de eeuw
1.2.1 Revolutionaire wetboeken
1795: Oostenrijkse NL, prinsbisdom Luik en hertogdom Bouillon ingelijfd bij Frankrijk → alle oude
gewoonten, privileges en ordonnantiën van het oud-regime formeel afgeschaft en vervangen door de
wetten van de Franse Revolutie.
= Oostenrijkse Nederlanden ingelijfd bij Frankrijk: 1795 is het kernjaar. Ten gevolge van de Franse
Revolutie wordt alles uit het Ancien Régime radicaal over boord gegooid, afgeschaft en vervangen door
wetten gemaakt na de Franse Revolutie. Dit zorgt voor een totale omwenteling naar de wetten
doordrenkt met Verlichtingsideeën.
Voorafgaande evoluties:
- Cahiers de doléances in 1788-1789
o Klachtboeken geïnspireerd door de verlichte criminalisten (Staten-Generaal Lodewijk XVI)
= standenvergadering in Parijs (Staten-Generaal) waarbij de adel, clerus en de derde stand
werden uitgenodigd om de grieven die leefden bij de bevolking per stand te verzamelen
en kenbaar te maken, om voorstellen tot hervorming te doen. Klachten die leefden bij de
bevolking werden verzameld om ze te laten uitmonden tot voorstellen tot hervorming.
De derde stand heeft zich uitgeroepen tot Assemblée Nationale, waardoor het
parlementair regime is geïnstalleerd dat ook noodzakelijkerwijze door de Koning werd
bekrachtigd. De Revolutietijd is dan volop bezig.
- Eerste strafrechtelijke hervormingen (1789-1791):
o Volksopstand op 14 juli 1789 (= bestorming van de Bastille) → privileges en feodale rechten
afgeschaft
o Afkondiging “Déclaration des droits de l’homme et du citoyen” – wet rond proportionaliteit,
personaliteit, verbod algemene verbeurdverklaring,… (1790) → o.b.v. legaliteitsbeginsel en
subsidiariteitsbeginsel
9
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper LS1539. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €10,49. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 79202 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen