Hulpverlening en Culturele Diversiteit
Les 1: Introductiecollege
Algemene inleiding
Structurele ongelijkheid
- Lekkende kraan
% jongeren zonder migratieachtergrond in ASO: 84% 71%
% jongeren met Turkse achtergrond in ASO: 67% 36.5%
43% drop-out ivm 7.5% drop out in middelbaar
Vlaanderen heft een van de ergste structurele ongelijkheden
- Hoge prevalenties van depressie en angststoornissen bij mensen met migratieachtergrond
Veel hoger bij migratieachtergrond
Vinden ook minder snel hun weg naar hulpverlening
Eens hulpverlening gevonden, verlaten deze ook dubbel zo snel
Hulpverlening moet afgestemd zijn op de noden van deze groepen
Impact psychologen en pedagogen
- WEIRD: White – Educated – Industrialized – Rich – Democratic
Studies zijn gedaan met WEIRD participanten (70% van alle studies )
Maar < 5% van de wereldbevolking is weldegelijk WEIRD
- Nieuwe bril/nieuwe kijk geven
Hebben sws een WEIRD bril door opvoeding
Moeten gwn ook een 2e cultureelsensitieve bril hebben
Modellen van diversiteit (3 brillen)
- 1. Assimilatie/deficit
Enige etnische culturele achtergrond die er toe doet is die van de meerderheid
Gelijkheid dor tekorten weg te werken
. Focus op bv taalachterstand
. Focus op tekorten en deze proberen bijwerken
Mensen moeten zich aanpassen aan de meerderheid
- 2. Kleurenblind/individualistisch
Culturele achtergrond doet er niet toe
Iedereen is uniek individu
Gelijkheid door verschillen te negeren
. Als we geen kleur zien, kunnen we niet discrimineren
Zorgt ervoor dat status quo behouden wordt
. Doen alsof er geen ongelijkheden zijn, maar is er wel
- 3. Multicultureel/pluralistisch
Enige goede bril, wetenschappelijke evidentie
Alle culturele achtergronden bieden waardevolle perspectieven
Gelijkheid door erkennen en omarmen van culturen
- Studie: Multiculturaliteit is essentieel voor cliënten
Houding van therapeut die cultuur erkent, ziet en waardeert helpt
. Band met client beter
. Algemene competentie van therapeut beter
. Tevredenheid met de sessies beter
. Klinische outcomes beter
. Diepte van de gesprekken beter
Cultureel bescheiden opstellen: jouw cultuur is niet perse de beste
- Studie: multiculturaliteit is essentieel voor kinderen op school
Hoe meer ze discriminatie voelen op school, hoe minder thuisvoelen op school
Hoe meer ze discriminatie voelen op school, hoe minder goede attitude over leren
1
, Zorgt voor minder goede prestatie op wiskunde & lezen
Ook voor kinderen uit de meerderheid
Andere uitkomstmaten:
. Support van leerkracht en multiculturele benadering zorgt voor goede effecten voor
minderheid en minderheid
. Kleurenblinde benadering zorgt voor geen effect of negatief effecgt
- Studie: multiculturaliteit is essentieel voor collega’s
Visie in het team tussen collega’s
Kleurenblindheid: minder engagement bij collega’s van kleur, witte collega’s gezien als ‘gebiased’
Multicultureel: meer engagement bij collega’s van kleur, witte collega’s niet gezien als ‘gebiased’
- Multiculturele aanpak is ook essentieel voor jezelf
Erkennen dat je zelf ook een cultureel gekleurd wezen bent
Denken, voelen en handelen is niet neutraal
Casusbespreking
Waar denken we over
- Culturele sensitiviteit & responsiviteit in zorg
Adequate interculturele communicatie
Valide diagnostische beeldvorming
Cultuursensitieve interventie
- Drempels in de toegang tot zorg & verlaagde zorgparticipatie
Migranten zijn ondervertegenwoordigd in hulpverlening
. Hebben het het meeste nodig, komen het minste
Toegang & informatie zorgaanbod
. Door cultureel kapitaal: toegang tot culturele diensten/info
Taboe & stigma rond geestelijke gezondheid
Handelingsverlegenheid & impliciete vormen van segregatie/stereotypering
. Handelingsverlegenheid: hulpverleners vinden het moeilijk om met migranten te werken
Bv: moeilijk om met een tolk te werken
. Institutioneel racisme
Bv: boos zijn op migranten die te laat komen terwijl zij hier niet aan kunnen doen
Bv: niet nagaan of de items op een vragenlijst hetzelfde betekenen in andere cultuur
- Rekening houden met culturele en sociale factoren in diagnose en behandeling
Bv: betekenen diagnoses hetzelfde in andere culturen?
Casusanalyse
- Korte inhoud: 17 jarige jongen spijbelt op school, trekt zich terug in sociale relaties. Weinig sociale steun, was
helemaal alleen naar België gereisd zonder familie. Vind dat hij geen hulpverlening nodig heeft, is wantrouwig.
Vertelt dat het niet gaat om op te staan in de ochtend. Trauma van de vlucht staat sterker op de voorgrond dan
situatie in België of thuis. Vertoont dissociatie, suïcidale ideatie. Voelt zich schuldig dat hij familie niet kan
beschermen. Somaliers die hij hoort in BE sporen aan om wiet te doen. Werd gevraagd de voetbalclub te verlaten
na de aanslagen. Gsm krijgt een positieve betekenis: meer dingen over zijn cultuur zien ofzo.
1. Toeleiding & opbouw vertrouwensrelatie
- Stigma & taboe in culturele en religieuze gemeenschap
Was beschaamd dat iemand zou weten dat hij naar hulpverlening gaat
- Exploratie van culturele modellen van normaliteit en pathologie
Culturele normen en waarden hangen nauw samen met toeleiding naar hulpverlening
- Collaboratief traject van toeleiding
Leerkracht op school, psycholoog, directie,….
Intersectoraal partnerschap
- Mobilisatie van culturele verandering in hulpzoekgedrag & copingsstrategieën
Hier vertel ik over trauma en pijn, in de moskee vertel ik hier niks over
Ontwikkeling van biculturaliteit
2
, - Aanknopen met noties van zelf in relatie tot gemeenschap
Gevoel dat hij gek is omdat hij naar hulpverlening moet, maar hij kan niet gek zijn want moet voor fam
zorgen
Begrijpen wat zijn onderliggende angsten betekenen
2. Diagnostische beeldvorming
- Traumatisering in kinderontwikkeling & cultureel weefsel
- Traumatisering tijdens vluchttraject
- Depressieve stemming
Survivor’s guilt & actuele maatschappelijke positie
. Survivor’s guilt: schuldig voelen dat jij het beter hebt/jij het hebt overleeft
. Schuldervaring wordt versterkt doordat niemand in BE bezig lijkt te zijn met Somalië
Filial duty & genderverwachtingen
. Filial duty: opvatting dat het kind verantwoordelijk is voor de eer/overleven/toekomst/
overleven van vorige generaties, leven in dienst van vorige generaties
. Genderverwachtingen: oudste zoon moet beschermen, inkomen voorzien
Pervasieve isolatie & discriminatie op religieuze identificatie: bevestiging van psychisch lijden
. Religieuze tekenen van uiterlijk worden geassocieerd met bedreiging
- Veerkracht en steunbronnen in culturele continuïteit
Culturele loyaliteit als drager van transnationale gezinsrelaties
Religieuze praktijken als steunbron
. Reactieve identificatie: door discriminatie, nog sterker inzetten op cultuur
Reactieve identiteitsmobilisatie
3. Therapeutische relatie
- Wantrouwen in de TR
T is bang dat hi zal radicaliseren
- Echo’s van stereotypering in de therapeutische positie
- Micro-cosmos van wijzigende genderopvattingen
Leren vertellen en over onbekende stukken praten – zou je nooit ergens anders doen
- Hulpverleningsrelatie – doorbreken of bestendigen van sociale isolatie
Kijken welke positie je inneemt in het leven van de cliënt
. Jij representeert voor een stukje België
Je voelt je verantwoordelijk voor wat buiten de therapie gebeurt
4. Vormen van interventies
- Culturele loyaliteit als drager van trauma-herstel
- Culturele verandering als drager van toekomstperspectief
- Oriëntatie van therapeutische relatie op sociale inbedding & steun
Les 2: Hoe culture psychologie te gebruiken als bouwsteen voor interculturele hulpverlening
Crash Course – Grote lijnen, moeten we niet vanbuiten kennen
Kennisclip 1 – Wat is culturele psychologie & waarom hebben we het nodig
Cultuur
- Werkdefinitie van cultuur
1. Praktijken die mensen verworven hebben als lid van de maatschappij
2. Collectieve manier van denken dat we leren van 1 groep mensen, onderscheid ons van andere groep
3. Verworven kennis door sociaal leren en interactie
- Definitie van cultuur
Gedeeld binnen een groep
Doorgegeven/aangeleerd
Gesitueerd in het hoofd
3
, . Overtuigingen, waarden, doelen, zelf-beeld, emoties
Gesitueerd in de wereld
. Gewoontes, regels, organisatiestructuren, boeken,..
- Hoofd en wereld staan in verbinding met elkaar
Cyclus, mutuele beïnvloeding
Culturele psychologie
- Algemene psychologie: psyche = computer
Context en inhoud doen er niet toe -> is ruis in de psyche
Psychic unity: psyche van de mens ziet er in elke context en in elk mens hetzelfde eruit
. Als we ruis kunnen wegfilteren
- Culturele psychologie : psyche = context & inhoud
Cultuur en psyche moeten samen worden bestudeerd – geen eenrichtingsverkeer
Mutual constitution
Psyche gevormd door: ideeën, instituties, interacties, I’s
- Waarom multual consitution?
1. Principe van existentiële onzekerheid
. Gemotiveerd om betekenissen uit sociaal-culturele omgeving te halen
2. Principe van intentionele werelden
. Mensen sociaal-culturelen omgevingen doordringen elkaar
. Intentionele wereld: menselijke artefacten/uitvindingen door mens die mee geven aan
denken, voelen en zijn
Maar zijn tot stand gekomen door mensen die dachten/handelen VOOR ons
Intentionele dingen: hebben geen identiteit, staan los van menselijk begrip, geen
natuurlijke soorten
Bv: labelen planten die we niet willen als ‘onkruid’ en behandelen we zo
Bv: andere culturen gebruiken deze planten in de soep
~ mensen geven betekenis aan dingen en handelen hier naar
Kennisclip 2 – Culturele verschillen in zelfconcept
Me, myself and I
- Zelfconcept
ME: het zelf als gekend, verzamelingen van overtuigingen die we hebben over onszelf
. Vragen om jezelf te beschrijven
I: het zelf als doener, hoe we ons beleven en ervaren, verhalen vertellen en gevoelens vertellen
. Vragen achter persoonlijke beleving
- Model van zelf
Geïnternaliseerde, maar geleerde representatie van zelf
Wat het betekent om een goed persoon te zijen/goede relaties met anderen hebben
- Geconstrueerd en gelimiteerd in interacties met anderen
Zelf is niet statisch en verandert obv ervaringen door interacties
Dynamisch constructionistisch perspectief
2 soorten
- Onafhankelijke model van zelf
Ideeën: autonoom, uniek, beste, verschillend van anderen, winner
Interacties: niet moeien met elkaar, grenzen bewaken, argumenteren (conflict toont dat je anders bent)
Instituties: eigen goede karakteristieken in de verf bij huwelijksadvertenties
Zelfbeeld: Zelf-assertief, zelf-gefocused
Schema’s
. 1. Zelf is verschillend van anderen: anderen niet in je cirkel
. 2. Definiërende aspecten van zelf binnen individu
. 3. Zelf is begrensd, geen overlap & stabiel
4
