JOY TORFS
9-10-22
SAMENVATTING IDENTITEIT
1. Het begrip type, typologie en morfologie
Voor dit gedeelte zie tekst op BB: Hoofdstuk “Ontwerp en typologie” uit Bernard Leupen, e.a., Ontwerp en
analyse, Rotterdam: 010 (2001).
Typologie:
De garage gaat terug op twee typologieën, welke? De stal (paard en kar -> voorganger van de auto) en het
koetshuis (paard met koets) bij de adel.
Typologie op niveau van de basiselementen van de interieurarchitectuur: ophaalbrug -> typologie van de deur.
Wat is TYPOLOGIE ?
Over dit begrip is doorheen de tijd over nagedacht en dit is geëvolueerd in de tijd. Leer van de typen.
18e eeuw: theoretisch instrument voor classificatie van begrippen brengt ‘structuur’ aan in de kennis en maakt
‘inzicht’ in disciplines mogelijk
In de architectuur gebeurt deze classificatie op basis van:
- MORFOLOGISCHE kenmerken (Marc-Antoine Laugier, 1753)
- FUNCTIONELE kenmerken (Jacques-Francois Blondel, 1705-1774)
Het begrip typologie in verband met gebouwde objecten, Marc Antoine LAUGIER, Essai sur l’architecture, 1752
- Morfologisch
- Basisbescherming: dak boven het hoofd en het vuur zijn de basiselementen van een woning.
Er wordt vaak verder gegaan op de tempel.
Het begrip typologie in verband met gebouwde objecten, Jacques-François BLONDEL, L’Architecture française,
ou Recueil de plans, d’élévations, coupes et profils, 4 vol., Paris, 1752-1756
- Catorisering van typologieën.
Wat is TYPOLOGIE ?
20e eeuw: een ontwerpinstrument van waaruit mogelijke ontwerpbeslissingen zijn te genereren
Philippe Panerai (1981) heeft het over een ‘generatieve typologie’: ‘reproduceerbaar stelsel van
samenhangende ontwerpkeuzes’
Wat is een TYPE ?
Philippe PANERAI (1981) beschrijft een type als:
- GEHEUGENKOFFER
- DRAGER VAN ONTWERPERVARINGEN met een gelijksoortig probleem
- een GEIJKTE OPLOSSING
Typologie
Type, van het Grieks ‘typos’ = vorm of patroon (model/matrijs/afdruk/mal/reliëf)
Methode tot classifiactie.
Ontwikkeling van het begrip type:
Quatremère de QUINCY (1755-1849) “type als synoniem voor MODEL”
al is er een duidelijk verschil in betekenis te begrijpen
TYPE MODEL
Object wanneer eenieder werken kan concipiëren Object dat als zodanig moet herhaald worden
die onderling niet hoeven overeen te komen
Alles is min of meer vaag Alles is nauwkeurig en gegeven
Is de oorsprong, eerste oorzaak is het idee van een
element dat het model tot richtlijn moet dienen
Model ziet hij als een exacte kopie.
Een type is een object waar er meer variaties op zijn. Min of meer hetzeflde. Je herkent de standaartypologie
maar er is een evolutie tussen de typologieën.
1
, JOY TORFS
9-10-22
SAMENVATTING IDENTITEIT
Het begrip typologie in verband met gebouwde objecten
Vergelijk: Typologie in de antropologie van het wonen:
Woningtypologieën worden gevormd in functie van beschikbare materialen en technieken, klimaat, reliëf,
economische activiteit, sociale relaties, wereldbeeld en religie… binnen een bepaalde gemeenschap.
Literatuur:
- Amos RAPOPORT, House, form and culture, 1969
- Paul OLIVER, Dwellings. The Vernacular House World Wide, 2003
Door steeds nieuwe woningen te bouwen komt men tot variaties en kunnen we evoluties zien. Vernaculaire
architectuur. Van generatie op generatie.
Het begrip typologie in verband met gebouwde objecten
Vergelijk: Le Corbusier: Objet Type (standaard type):
vanzelfsprekende, gestandaardiseerde objecten waarvan de vorm het resultaat is van een verfijningsproces in
fuctie van een maximale gebruikswaarde en de noodzaak van een economische productie
- Hoe een typologie gedefinieerd wordt binnen het functionalisme (deel van het modernisme)
Producten blijven verfijnen en dan in productie brengen.
Quatremère de Quincy (1755-1849)
- Type is het resultaat van een lange TRADITIE
- Niets komt uit het niets voort
- alles heeft een VOORGESCHIEDENIS (+ context)
- BASISPRINCIPE steeds waarneembaar
- type kan VERANDEREN, dit kan VORMVARIATIES in de uitwerking betreffen
- maar een type kan ook grondig wijzigen en verder ONTWIKKELEN
- type is een ABSTRACT BEGRIP
2
, JOY TORFS
9-10-22
SAMENVATTING IDENTITEIT
Jean Nicolas-Louis DURAND (1760-1834) begin 19e eeuw
- classificatiesysteem gericht op onderwijs en productie van architectuur
- 1e boek: ‘Grand Durand’
typologisch OVERZICHT van toonaangevende gebouwen
- 2e boek: Précis des Leçons données à l’Ecole Polytechnique (1802- 1809, begin 19de eeuw)
catalogus / vocabulaire van gebouwonderdelen en gebruiksaanwijziging (Ontwerpmethodiek)
oplossing voor mogelijk voordoende ontwerpproblemen
- type gebruikt als te kopiëren MODEL, als concreet voorbeeld
- ontwerpen werd een kwestie van samenvoegen van in hun vorm bepaalde onderdelen
- typologie staat volgens Durand los van de oorspronkelijke context van de gebruikte vorm
(<> Quatremère de Quincy)
Functionalisme (1920-1930):
Maison Citrohan, ontwerp van Le Corbusier: gebouw is gebaseerd op e auto. we maken het up-to-date,
aanpasbaar en vooral functioneel. Niet veel decoratie maar het pure functionele. De geschiedenis gooien we
overboord.
andere ROL voor typologie door:
- PRIMAAT VAN HET PROGRAMMA / DE FUNCTIE
- AFWIJZING VAN TRADITIE
classificatie in termen van functie (niet van vorm of opbouw) (hotel, gevangenis, stations, kantoren, enz).
FUNCTIONELE TYPOLOGIE
model of STANDAARD (een prototype, geen resultaat histor. ontwikkeling)
type = een nieuwe UITVINDING, basis voor een nieuwe REEKS, losstaand van het verleden (bv bij Nicolaus
Pevsner, Ernst Neufert, de modernisten,…)
3
, JOY TORFS
9-10-22
SAMENVATTING IDENTITEIT
Het begrip typologie in verband met gebouwde objecten
20ste eeuw: Modernisme (functionalisme):
Ernst MAY: Siedlung Römerstadt, Frankfurt am Main, Standaartypes woningen, 1925-30
Het is een basiswoning met alle functies. Het is betaalbaar omdat het een kleine woning is. het is repeteerbaar
dus de hele wijk ziet er ongeveer hetzelfde uit.
Het begrip typologie in verband met meubelobjecten/interieurs
20ste eeuw: Modernisme (functionalisme):
Margarethe SHUTTE-LYHOTZKY: Frankfurter Küche, 1926: eerste functionele inbouwkeuken
De basis van de rationele keuken met een aantal principes. Alles is functioneel op zijn plaats met de
minimumafmetingen.
Hieruit zijn verschillende keukens ontstaan.
Typologie en morfologie:
“DE ITALIAANSE SCHOOL”
- Saverio Muratori (1959), Carlo Aymonino (1965) en Aldo Rossi (1970)
- kritiek op functionalisme / modernisme
- minder grote breuk met verleden
- nieuwe impuls vanaf 1950
- typologie op basis van VORM terug in de belangstelling
- onderzoek op de bestaande stad + continuïteit van de historie
- Saverio MURATORI (1959)
MORFO-TYPOLOGISCH STADSONDERZOEK
met typologie als ANALYSE-INSTRUMENT
het was meestal de culturele elite die de moderne architectuur mooi vonden.
Kritiek op het functionalisme. We moeten ook terug naar de vorm kijken. Terijk kijken naar de geschiedenis.
In het oude Firenze dragen de straten de vorm van het amfitheater dat er vroeger geweest is. een stad volgt
altijd een bepaalde vormentaal.
4