Dit is een uitgebreide samenvatting van het vak Rechtspsychologie gegeven door prof. L. Mergaerts. De samenvatting is gebaseerd op de PowerPoint Slides en lesnoties, met aanvulling uit belangrijke teksten die de prof ter beschikking heeft gezet op Toledo.
Deel 1 – Een korte inleiding in de (rechts)psychologie
1. Een schets van de (rechts)psychologie
- Speciale tak van hele domein van psychologie
1.1De oorsprong en geschiedenis van voor het recht relevante psychologie
- Niet nieuw – psychologie kent een lange tradi:e
o Een van de meest recente
o 19e eeuw (1890)
- Toepassingen van psychologie binnen het recht: Duitse roets
o William Stern
§ Wordt gezien als grondlegger
§ Geboren in 1871 => begin 20e eeuw wordt hij betekenisvol voor domein
§ Hij is verhuist van duitsland naar VS (=> in VS rechtspsychologie op kaart
gezet)
§ Waarom geheugen niet perfect is => kleinschalige experimenten om aan te
tonen dat wat we waarnemen en onthouden niet perfect is => getuigen
verklaringen niet al:jd vertrouwen
§ Mock-crime studies:
• Gaf les aan unif en zeSe soort van misdrijf in scene =>
• Achteraf stelde hij de vraag “Wat heb je gezien, hoe dzag dader eruit,
wat werd er gestolen…”
• => heel veel verschillende verhalen uit gekomen
o Daarom niet fout
o Op zen minst onenigheden
o Soms wel manifeste fouten
• => hoe kan het dat mensen zich zo andere dingen kunnen
herinneren?
• = basis van psychologisch onderzoek in het recht
o Want recht gaat af o.b.v. info dat je bekomt
§ Vervolgens bood hij zichzelf ook aan als descundige in rechtzaken
• Analyseerd verklaring en getuigt zijn overtuiging over de verklaring
• Wat er eventueel mis kon zijn, welke fouten er waren gebeurd …
• Rechtspsychologie begon nodig te worden in rechtzaken voor een
ander perspec:ef te geven (hee] verklaring waarde, mag ik die
meenemen in mijn besluit?)
o Hugo Münsterberg
§ Mensen denken dat hij eigenlijk grondlegger is MAAR hij hee] belangrijk
werk geschreven (on the witness stand)
§ Ook duitser, claimde dat hij belangrijke bijdrage had geleverd
§ MAAR hij had heel erg voortgebouwd op Stern + in zijn boek was hij heel
cri:sch (niet construc:ef) op de mensen die hij sprak voor onderzoek
• => rechtspsychologie is in verdomming geraakt in VS
• => inzichten vonden moeilijker hun weg omdat het niet construc:ef
was (geen rekening gehouden worden met dat fouten maken
menselijk is)
- Sindsdien erg doorgegroeid
o Vb. Hans Crombag, Peter van Koepe [lag aan basis van eerste gerechtelijke fouten te
ontdekken in NED. omdat hij zo cri:sch was]
o In BE loopt het nog wat stroef => interessant en moeizaam
o Grootste poot in VS, ook grote poot in NED.
1
, - Focus op de feilbaarheid van het geheugen van getuigen en hun verklaringen
- Psychologie en recht: een geslaagd huwelijk?
o Zit van zijlijn te roepen wat allemaal misgaat in de prak:jk
§ Vb. rechter hee] heel zaak geanalyseerd, veel :jd in gestoken + overtuigt van
beslissing => iemand zegt later dat hij het totaal verkeerd hee] gedaan
§ Zit niet zo gemakkelijk: hebt leven van individu in u handen en dan cri:ek dat
je je job niet doet
o Psychologen hebben andere manier om naar dingen te kijken, al:jd o.b.v. heel
systema:sche onderzoeksmethode => probeert weg te vinden in recht = mismatch
tussen de 2
- “Clash” tussen psychologie en recht
o Descrip:ef (data) vs. prescrip:ef (regels) karakter
§ O.b.v. data uitspraken doen over beelden die we hebben
§ DUS als je kijkt naar hoe recht werkt wil je vooruit kijken en op voorhand
regels stellen om bepaalde gedrag in de hand te werken
§ Tot op zekere hoogte werkt dit mooi samen
• MAAR het is niet omdat bepaalde groep het op deze manier doen
dat mensen van een andere groep dat op dezelfde manier gaat doen
• Ook context is belangrijk
• Terwijl bij recht wil je liefst regel hebben dat voor iedereen werkt en
waar iedereen zich aan moet houden
• = hier vringt het om het op elkaar af te stemmen
o Onzekerheid (waarschijnlijkheden) vs. zekerheid & duidelijkheid
§ In psychologie is er nooit 100% zekerheid
§ In de rechten wil je het liefst zo zeker mogelijk zijn
• Zou eigenlijk geen twijfel over mogen zijn
• Of dat je procedure zou invoeren dat 90% van de :jd wel werkt maar
die 10% niet => wel invoeren of niet?
• Mag eigenlijk niks aan toeval over laten in het recht
o Globale focusgroepsniveau vs. individuele gevallen
§ Verschil:
• Rechtsregels moeten duidelijk zijn
• Psychologie is niet al:jd zwart wit => kan je niet al:jd op baseren
§ Bij psychologie gaat men werken met uitspraken van een grote groep
(steekproef) => uitspraken doen en redelijkheid zelven aannemen dat wat
hier geldt voor iedereen geldt (iedereen gaat zo reageren)
• MAAR binnen recht hebben we dat nodig voor individuele gevallen
• Vb. hoe gaat verdachte reageren in verhoor, kind hee] iets
wargenomen in huis => hoe waar gaat afneming zijn?
• Gegeven omstandigheden/ context waarin dit gebeurd is het moelijk
om met zekerheid uitspraak te kunnen doen dat iedere individu zo
reageert
1.2Verschillende op het recht toegepaste en voor het recht relevante
psychologische disciplines
- ! niet elke psychologisch discipline gaat nung zijn bij het recht
- Vooral onderscheid tussen 2 disciplines van belang
o Rechtspsychologie
o Forensische psychologie
o (Criminologische psychologie)
§ Nog specifieker
2
, § Interna:onaal kom je dit niet zo veel tegen => wordt vaak forensic
psychologie genoemd => meer op 1 loop gegooid (ruimere betekenis)
§ Gaat over verklaringsmodellen voor criminaliteit door een psychologische bril
• Bestudeer waarom bepaalde mensen al dan niet criminaliteit gaan
plegen en al dan niet blijven plegen
• Hee] raakvlakken met andere 2 vb. waarom mensen in criminaliteit
terecht komen (inpakt van genen, omgeving :jdens opvoeding)
• Kennis is ook nodig om te weten hoe je met die mensen moet
omgaan
o => welke straffen geschikt zijn, wat doen om die op rechte
pad te krijgen (rechtspsychologie)
o => of die persoon toerekeningsvatbaar is of niet (forensische
psychologie)
Rechtspsychologie Forensische psychologie
Gegrond in func:eleer: kennis over Gegrond in klinische psychologie over deviant
waarneming, geheugen en beslissingsprocessen gedrag van individuen (= behandelingen, 1-op-1
gesprekken, problemen in kaart brengen)
Hoofdzakelijk gesteund op empirisch onderzoek Geen nadruk op empirisch onderzoek
Nadruk op experimenteel onderzoek Focus op individuele gevallen (vb. uitspraken
doen over toerekeningsvatbaarheid van een
beklaagde of vaststellen of bepaalde psychische
problema:ek is))
Alle actoren, incl. poli:ële en jus::ële Focus op daders en slachtoffers
autoriteiten en advocatuur (focus = heel breed,
focus: hoe mensen met elkaar gaan reageren
:jdens interac:e)
1.3De doelstellingen en reikwijdte van de rechtspsychologie
- Bestuderen van allerhande menselijke processen
o Alles wat hier mee te maken hee] kan gezien worden als rechtspsychologie
o Zolang het in de juridische context is
o Gedrag onder “controle” van het recht
§ Hoe mensen reageren
§ Hoe mensen interac:e hebben met elkaar in contexten dat geregeld worden
door het recht
§ Vb. interac:es in de rechtszaal, tussen client en advocaat, tussen rechter en
par:j
§ Hoe ver gaat controle?
• Gaat verder dan recht, ook RS (hoe rechters tot beslissingen komen)
• DUS in de ruime zin van het woord
o Invloeden (welke en hoe)
§ Gaat NIET over “werkt een bepaalde straf voor bepaalde gede:neerde”
§ Gaat WEL over hoe mensen zich gedragen in interac:e met elkaar
• Vb. als mensen bij elkaar komen onder invloed van bepaalde
rechtsregels
• Wat gaat er soms aan vooraf (vb. waarneming van getuigen) => hee]
impact in procedure = ! daar kennis van te hebben
- Sterke focus op tekortkomingen/ valkuilen bij bewijsgaring en jus::ële besluitvorming
o Kijken hoe het beter kan en we bepaalde dingen kunnen vermijden
o Uit fouten kan je veel meer leren
3
, o ! OOK wel aandacht houden voor dingen dat goed lopen
- Doelstellingen
o Informeren van juridische procedures en beslissingen
§ Zoals bij verhoren vb.
• Stel dat daar iets mis gaat (vb. hoe vragen worden gesteld)
• Kunnen we daar bepaalde dingen in regelen: bepaalde technieken
verboden zijn, :jdslimiet, bepaalde vragen MOET gesteld worden
anderen MOGEN NIET gevraagd worden …
o Best prac:ces en te vermijden prak:jken in kaart brengen
- Brede focus
- Vooral ontwikkeld op het domein van het strafprocesrecht
o Bewijsgaring en besluitvorming (brede zin van het woord [poli:onele, door
rechter…])
o Beperking is wel relevant: gaat over heel fundamentele rechten van mensen, staat
veel op spel
o Juist daarom kunnen de fouten grote impact hebben, stres gaat rol spelen langs alle
kanten van het verhaal
§ Slachtoffers
§ Getuigen die extreme dingen zien
§ Verdachten en daders
§ MAAR ok poli:e en verhoorders (willen waarheid achterhalen en oplossen),
rechters (uitspraak over schuldig of niet)
- MAAR ook andere rechtsdomeinen
o Vb. asielprocedures
§ Niet meest guns:ge omstandigheden
§ Wat hee] betrokkene meegemaakt en was dat terecht?
§ Sommige mensen willen misbruik maken => is het werkelijk gebeurd, hoe =>
verhoren om alles in kaart te brengen
o Vb. echtscheidingsprocedures
§ Vaak kinderen in spel of context met heel veel ruzies
§ Ouders die kinderen beïnvloeden voor vb. hoedenrecht te krijgen
o Vb. merkenrecht
§ Misleiding, verwarring zaaien bij mensen
- Verschillende rollen voor rechtspsychologen
o Wetenschappelijk onderzoek – descrip:ef, verklarend, evalua:ef (hervorming)
§ Dingen in kaart brengen
§ Hoe komt dat?
§ Of kijken naar bepaalde protocollen (vb. verhoor) en kijken of dat werkt of
niet
• Vb. hoe wordt verhoor NU gedaan in bepaalde context
• Als we dan protocol maken met bepaald stappenplan, werkt het dan
beter?
o Getuigendeskundigenexper:se
§ Uit al het onderzoek krijg je exper:se
§ Vb. analyse maken van verhoor
• Gaat het om minderjarige
• Wat zijn goede en slechte vragen
• => rapport opgesteld dat kan worden gebruikt bij beslissing van zaak
o Adviserende rol (beleid)
§ Vb. in UK wordt dit vaak gebruikt
• Regeling voor kwetsbare personen in strafprocedures
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper judithverdonck. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €10,49. Je zit daarna nergens aan vast.
