Samenvatting onderzoeksmethoden 2023-2024
HOC 1 : WAT IS ONDERZOEK
ONDERZOEKSMETHODEN = een noodzaak om weerbaar te zijn in een samenleving gedreven door
onderzoek. Het is een hulpmiddel om keuzes te maken en beslissingen te nemen.
METHODOLOGIE = de studie van de wetenschappelijke methoden, de procedures en werkwijzen, die
moeten worden gebruikt om kennis te verwerven en om de wetenschap vooruit te helpen.
WETENSCHAP?
- Het is een systeem of methode die je gebruikt om tot gefundeerde kennis te komen.
- Het is een langzaam en eeuwenoud proces.
- Wetenschap heeft publiek karakter, moet gecontroleerd (kunnen) worden.
- Streven naar zekerheid, we willen een zeker antwoord (op een bepaalde onderzoeksvraag)
- Vertrekt vanuit onzekerheid (onvolledigheid)
Er zijn drie grote wetenschaps-disciplines of gebieden
Methodologie si onderdeel van elke discipline
1. Beta wetenschappen bv: natuurwetenschappen (chemie, fysica,..)
2. Alfa wetenschappen bv: taal, geschiedenis, muziek,… (geesteswetenschap)
3. Gamma wetenschappen bv: Sociale wetenschappen en gedragswetenschappen.
Wetenschappen waar we als mens zelf deel van uit maken. focus op de mens en de
maatschappij. Hiervoor zijn andere onderzoekmethodes van toepassing omwille van de
complexiteit. De methode die hier wordt gebruikt is “methodenstrijd1"
Geaccumuleerde kennis= georganiseerd in theorieën en gestoeld op empirische gegevens.
Bronnen van wetenschap: kunnen allerlei verschillende bronnen zijn; pers, media, papers, school,
geleerden, boeken, eigen ervaringen, ideologieën, theorieën, waarnemingen,…
SOCIAAL-WETENSCHAPPELIJK-ONDERZOEK
“Productie van geldige en betrouwbare kennis over de sociale realiteit door het combineren van
theorie en empirie volgens rigoureuze methodologische principes”
WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK
THEORIE =
Verhalen die we maken over de realiteit. Over hoe en waarom dingen optreden en samenhangen. In
een wetenschappelijk artikel ga je ook een soort van verhaal lezen over ene fenomeen, hoe alle zaken
samenhangen. Die gaan ene fenomeen beschrijven = een logisch samenhangend fenomeen over
relaties tussen concepten. Bouwtenen van concepten die samenhangen met elkaar.
een logisch samenhangend geheel of verhalen die we maken over de realiteit. Hoe? Waarom? Hoe
een fenomeen werkt, hoe fenomenen samenhangen. wat zijn de relaties tussen concepten? Uit
1 Methodenstrijd = Strijd over de te volgen methode
1
,Samenvatting onderzoeksmethoden 2023-2024
welke bouwstenen bestaan ze? Bestaat uit een reeks uitspraken en relaties tussen concepten =
bouwstenen van ene theorie
CONCEPT =
Een concept moet je zien als een soort abstractie. Als je feiten waarneemt, ga je ze labelen, en
categoriseren en ze ene bepaalde term geven. We vertrekken van waarneembare feiten en we geven
er een abstract concept aan.
broken window theory: een gebroken raam bij ene oud gebouw bijvoorbeeld, geeft de indruk dat het
niet goed onderhouden is en trekt meer criminaliteit aan. Criminaliteit is dus ene zeer abstract
concept, = het is ene label die we gaan plakken op veel verschillende waarneembare zaken die
allemaal met elkaar te maken hebben.
Een theorie moet empirisch toetsbaar zijn.
gemeenschappelijke transparantie: het moet publiek zijn, het zijn feiten die ook anderen moeten
kunnen controleren. De Fieten moeten we kunnen verifiëren en weerleggen. Verder moet het
veralgemeenbaar zijn, geen zaken die 1 keer op 1 specifieke plaats zijn gebeurd (eenmalige
momentopnames). We willen het fenomeen kunnen generaliseren.
Met theorieën willen we verklaringen bieden voor terugkerende patronen of regelmatigheden in het
sociale leven.
- Waarneembaar: de wereld rondom ons ervaren en waarnemen aan de hand van onze
zintuigen.
- Weerlegbaar
- Is transparant
- Is veralgemeenbaar: het gaat erover dat het fenomeen niet slechts 1 keer op 1 plaats is
waargenomen, maar dus ook herhaaldelijk bewezen kan worden.
➔ Theorieën zijn verklaringen voor terugkerende patronen of voor regelmatigheden in het
sociale leven.2
EMPIRIE
= het ervaren van de wereld rondom ons door waarnemingen (met onze 5 zintuigen).
op die manier kunnen we aan dataverzameling doen.
We moeten objectief waarnemen, zonder op voorhand al oordelen of bedenkingen te maken over
hetgeen we waarnemen, in de sociale wetenschappen = INTERSUBJECTIEF waarnemen. We erkennen
dat onze denkbeelden en opinies meespelen in onderzoeken. Maar door INTERSUBJECTIVITIET als
controle proberen we toch die persoonlijke opvattingen zoveel mogelijk uit te sluiten.
Via dataverzameling , objectief waarneembaar? => intersubjectiviteit = erkennen dat onze eigen
denkbeelden meespelen in ons onderzoek, door intersubjectieve controle subjectieve zaken
uitsluiten. Eigen opvattingen uitsluiten. (fundamenteel proces in de wetenschap)
2 theorie: verhalen over het hoe en waarom verschijnselen optreden
2
,Samenvatting onderzoeksmethoden 2023-2024
empirische cyclus = Samenspel tussen theoretische opvattingen en eigen waarnemingen we
kunnen via twee argumentaties deze cyclus bestuderen. = empirische cyclus (of inductieve-
deductieve cyclus) hoe komen theorieën tot stand? = voortdurend proces
• Inductie = vanuit een observatie: beginnen bij specifieke observaties met een algemene
uitspraak of stelling als uitkomst
Voorbeeld: we zien allemaal witte zwanen bij ene meer, en bij het volgende meer ook en het derde
meer ook, we kunnen dus zeggen, alle zwanen zijn wit.
hier maken we observaties van fenomenen ne feiten (specifieke waarnemingen) en op basis daarvan
via het inductief proces tot algemene uitspraken komen
• Deductief = vanuit een theorie: Vanuit een algemene stelling of uitspraak beginnen om
tot een observatie te komen
Voorbeeld: we zeggen: alle zoogdieren hebben een ruggengraad, mensen zijn zoogdieren, dus
mensen hebben ook ene ruggengraad. Of bijvoorbeeld: mensen zijn sterfelijk, en ik weet ik ben ene
mensen, dus ik ben ook sterfelijk.
We starten hier vanuit een algemene definitie en komt uit op hele specifieke uitspraken, die weerlegt
kunnen worden. Stel je vindt plots een zwarte zwaan, dan kan je de theorie weerleggen en moet de
theorie aangepast of herbekeken worden.
INDUCTIE EN DEDUCTIE
= twee denkwijzen die invloed hebben op de wetenschap nog steeds discussie over welke beter is.
Inductie – observaties -> empirie
Gaat over het observeren van fenomenen die bepaalde vragen oproepen systematische observaties
hebben dus bepaalde hypotheses als gevolg.-> theorie
Deductie – rationeel denken -> rationalisme
Gaat die theorieën onderwerpen aan toetsing en evaluatie, klopt dit wel, is het weerlegbaar?
Eventueel sturen we de theorieën bij en ga je opnieuw toetsen en evalueren.
-> Dit is een proces en gaat steeds door wanneer nieuwe observaties gevonden worden die theorieën
kunnen weerleggen.
3
, Samenvatting onderzoeksmethoden 2023-2024
BRONNEN VAN KENNIS
In de wetenschap worden 2 bronnen van kennis beschouwd. Het zijn beide 2 denkwijzen die veel
invloed hebben gehad op de wetenschap.
1. Rationeel denken = rationalisme -> deductie
2. Observatie = empiricisme -> inductie
Relatie tussen theorie en empirie
RATIONALISME vs EMPIRICISME
RATIONALISME
Grondlegger van het rationalisme = René Descartes (1596-1650)
➔ De voornaamste bron van kennis = denken. = DEDUCTIE
volgens hem heeft de werkelijkheid én de mens een logische
structuur.
waardoor we die kunnen gaan lezen en begrijpen.
➔ HIJ KIEST DE KANT VAN HET DENKEN : we moeten vertrekken vanuit
het denken.
➔ De waarheid was voor hem fundamenteel, en als je die ontkent dan
leidt dat tot onwaarheid. Het ontkennen van de waarheid is
fundamenteel fout.
Hij is dus op zoek naar de fundamentele waarheid. “ik denk dus ik ben.”
➔ Hij weet niets zeker, hij twijfelt veel, het enige dat hij zeker weet is dat hij twijfelt.
Ware kennis komt deductief tot stand, een mens heeft het vermogen om rationeel te denken (theorie
als rationeel construct) -> uit die rationele theorieën hypotheses afleiden.
volgens hem zijn observaties en ervaringen misleidend.
het enige waar je zeker van bent = methodisch twijfelen.
4
