Gastcollege Klimaat-Robuuste stedenbouw
Hoe dat klimaat-robuust organiseren?
De concentrische stad en het stedelijk hitte-eiland effect
- De ecologische, sociale en financiële problemen van de tuinstad
- De lobbenstad, strategie van de 2 netwerken (S2N) als oplossing?
- Hoe woondensiteiten groter maken, en woonkwaliteit behouden,
ecologische en sociale troeven
Ecosysteemdiensten:
Het geheel aan gratis diensten die ‘de natuur’ levert aan onze samenleving:
➔ Productie-en voorzienende diensten:
- Voedsel en vezels, brandstof, (bouw)materialen, zoet water
➔ Regulerende diensten:
- Vastleggen koolstof, klimaatregulatie, Erosiebestrijding, waterregulatie en
-zuivering, plaag bestrijding, bestuiving
➔ Culturele diensten:
- Inspirerend, esthetisch, spiritueel, educatief, recreatie, gezondheid
= Ondersteunende diensten (noodzakelijk voor bovenstaande diensten)
- Fotosynthese (C-kringloop), Mineralenkringlopen (N,P,K,..)
- Waterkringloop, biodiversiteit, bodemvorming
Een ecosysteemdienst in detail:
- Het koelend effect van vegetaties
Niet-begroeide delen van de bodem zijn opvallend warmer dan de
bladoppervlakten de plantengroei
1
,Het koelend effect van de verdamping (evaporatie) van water en van
transpiratie door vegetaties
➔ Evaporatie: fysische verdamping (van op de bodem en van op plant
oppervlakten)
➔ Transpiratie: biologische verdamping. (water opgenomen door het
wortelstelsel, getransporteerd door de stengel naar de bladeren en door de
huidmondjes getranspireerd.)
➔ Evapotranspiratie: totale hoeveelheid betrokken water evaporatie +
transpiratie
Omdat de verdamping van water veel (latente) warmte wegneemt,
werkt dit systeem afkoelend in op de directe lokale omgeving.
➔ Voor de evaporatie van 3 liter/m² water is 7,5 MJ /m² nodig.
Vandaar dat bomen vaak worden vergeleken met airco, maar airco’s
verplaatsen warmte, bomen elimineren warmte
In droge landschappen wordt de input van zon energie wordt
grotendeels omgezet in voelbare warmte (LINKS) en dus hogere lokale
temperatuur.
Blauwgroene natte landschappen (RECHTS) zetten de zonne-energie om
in latente warmte de wordt weggenomen door evapotranspiratie wat
dus resulteert in lagere lokale temperatuur
Bossen, moerassen, (hoog)venen → dragen sterk bij aan lokale
evapotranspiratie en lokale kleine watercycli, aan het verlagen van lokale
temperaturen en aan verhogen van de luchtvochtigheid
2
, UHI-Gent: invloed van blauwgroene (koeler in de zomer) structuren
(Citadelpark) en van verstening (Moscou-Oefenpleinstraat) op de temperaturen
Blauwgroene natte landschappen blijven koeler dan verdroogde
landschappen
➔ Zo lang er lokaal water en vochtigheid aanwezig is blijven de
(zomer)temperaturen gematigd en worden niet hoger dan ca 30 à 35
graden, zoals bv. In (sub)tropisch regenwoud het geval is. Dat wordt
verklaard door de overvloedige evapotranspiratie die erg veel latente
warmte uit het ecosysteem wegneemt
➔ van het ogenblik af dat al het water verdwenen is, kunnen de temperaturen
dramatisch oplopen tot 50°C en meer. Dit verklaart verdere desertificatie
(verwoestijning) als gevolg van droogte, maar ook het bestaan vanhet
stedelijk hitte eiland effect
‘
Concentrische uitbreiding van steden heeft vele nadelen
➔ Snelle en hoge run-off, toenemend hitte-eiland effect
➔ Gebrek aan ventilatie met koele en vochtige lucht (zomersmog)
➔ Toenemende afstanden voor stedelingen naar het platteland Vb: Athene
(5.000.000 inw; Griekenland)
Het stedelijke hitte-eiland (The urban heat island effect)
3