Deel 1 – Publiekrecht in perspectief
1.1 Basisbegrippen en centrale thema’s van het publiekrecht
1.1.1 Inleiding: Publiekrecht in een gelaagde rechtsorde
Bestuursrecht in gelaagde rechtsorde
Publiekrecht Privaatrecht
Organisatie en optreden van de OH Organisatie van relaties tussen leden van
samenleving
Verhouding burgers en OH Onderlinge verhouding tussen personen
Grondwettelijk recht, bestuursrecht, fiscaal Contractenrecht, aansprakelijkheidsrecht,
recht, strafrecht, gerechtelijk recht goederenrecht
o Gelaagde rechtsorde: verschillende OHverbanden
In BE = complex want verschillende OH, niet 1 instantie
Komt door 2 vormen van machtenscheiding
o = verticale machtenscheiding
Vb. federalisme (autonoom)/ decentralisatie (ondergeschikt)
Wat met lokale besturen?
Vb. gemeenten en provincies
Zijn ook OH/ bestuur
Staan onder controle/ gezag van autonoom bestuur
Kan OH een onderneming zijn?
Ja, MAAR niet evident WANT moeten openbaar belang behartigen
Vb. bpost, NMBS
o Bpost had vorige jaar besloten dat ze ook recht hebben om winst
te maken WANT ZIJN ONDERNEMING
o “Wij hebben eigendom over panden en mogen deze ook
verkopen”
o => krantenwinkels verkocht aan gokbedrijf
=> veel kritiek: Hoe kan het dat men met OH goederen
een gokbedrijf gaat faciliteren?
Minister van OH-bedrijven (Peetra de Sutter) ging samen
zitten met bpost om gesloten co. te bekijekn
o = horizontale machtenscheiding
OH
Wetgevende macht Rechterlijke macht Uitvoerende macht
Hebben niet alle macht verzameld bij 1 instantie
In democratie wil je checks & balances (controle) => 3 machten
Wat is admin. OH/ bestuur? Uitgangspunt = UM, ons bestuur/administratie
1.1.2 Het bestuur: begrip en evolutie
Impact horizontale machtenscheiding
o Bestuur = organen en instellingen van de uitvoerende macht
UM moet beleid voeren
Nuancering
Gemeenten en stad = bestuur MAAR GEEN onderdeel van UM
Gemeente hebben gemeente raad die reglementen maken = WM
Vb. lokele besturen
o Geen absolute scheiding der machten (meer dan ‘uitvoerende’ taken)
Materiële wetgeving vb. gemeentereglement
Bestuurlijke rechtscolleges vb. Raad van State
Ook wetgevende macht en rechterlijke macht nemen bestuurlijke beslissingen
1
, Vb. gunning OH-opdracht, aanwerving personeel
Gebouwen van parlement = gekwalificeerd als admin. OH
Impact verticale machtenscheiding
o Federalisme: spreiding van bevoegdheden tussen verschillende autonome rechtsordes
Burger maakt deel uit van verschillende OH-niveaus
Verhoudingen tussen verschillende bestuursniveaus met eigen bevoegdheden en
administratie
o Decentralisatie: centrale OH kent bepaalde bevoegdheden toe aan (ondergeschikte) lokale
besturen
= complexer
Cfr. hiërarchie der normen
Vb. gemeenten en provincies = territoriale decentralisatie voor huisvuil afhaling
Administratief of bestuurlijk toezicht
= geeft bevoegdheid aan orgaan maar centrale OH houd wel toezicht
hiërarchisch toezicht (deconcentratie)
o Deconcentratie: delegatie van functies, maar soevereiniteit blijft onverdeeld bij centrale OH
GEEN aparte rechtspersoonlijkheid, onderdeel van centraal bestuur
Vb. FOD (in naam van minister), Zijn daar gewoon onderdeel van, wel apparte
organen met personeel MAAR staan ondergeschikt aan centraal orgaan
Vb. ambtenaren FOD econ. die beoordelen of annemers bepaalde
erkenning kunnen krijgen, ambtenaren doen dat in naam en rekening
vanbevoegde minister
Is GEEN apparte instantie, kan niet appart dagvaarden WANT GEEN apparte
rechtspersoonlijkheid
Hiërarchisch toezicht
= striker dan admin. toezicht
Hiërarchisch overste kan ingrijpen en zeggen dat hij iets terug fluit en zelf
gaat doen
1.1.3 Opdracht van het bestuur
Wat doet het bestuur? Hebben (vooral) taak van uitvoering
Vb. vergunningen geven
1.1.3.1 Taak van tenuitvoerlegging
Bestuur moet regels, alle wetgeving, gaan implementeren = beleid uitvoeren
Vele rechtsdomeinen
o Onderwijs, sociale zekerheid, milieu, ruimtelijke ordening
… leiden tot vele organisaties: functionele decentralisatie
o = gespecialiseerde orgenen gaan uitvoering doen
o Vb.
Kinderopvang: heel weinig zorg inspecteurs => toevertrouwd aan bepaald orgaan
Publieke radio en omroep
NMBS
Gemeenschapsonderwijs
o Specifieke opdrachten (vgl. territoriale decentralisatie)
Hoe organiseren we dit?
o Modernisering naar het beeld van private ondernemerschap
Meer en meer van toepassing
=> efficienter werken + aanpassen aan ontwikkeling in samenleving
o Verzelfstandiging door beroep op gespecialiseerde diensten
Vb. Openbare Vlaamse Afvalstoffen Maatschappij (OVAM) met de Pfoss kwestie,
tussen Vlaamse minister van Omgeving (Zual Demier) en OVAM
OVAM = specialiste, vorm van deconcentratie NIET decentralisatie
Vb. per beleidsdomein:
o Departement en IVA’s…
2
,
VEKA:
Sinds 1 jan. 2023 geldt nieuwe verplichting voor nieuwe eigenaars van
woningen = binnen 5 jaar verplicht bepaalde renovaties uit te voeren
Gaat om slecht presterende woningen + wordt enkel strenger
Waarom?
o “Green deal” = bedoeling van EU tegen 2050 klimaat neutraal te
zijn zonder sociale onrust
o => mensen die financieel minder sterk staan kunnen zo ook
deelneemn aan transitie
Transitie naar duurzaamheid ≠ evident
o Verwacht van nieuwe eigenaars (jonge sterters) dat ze renovatie
betalen en doen
Renovatieplicht wordt gecontroleerd door VEKA
Stel eigenaar van 20-tal slechte panden die ik verhuur
o Panden moeten niet aangepast worden
o TERWIJL bewoners daar wel baad bij hebben
o Probleem duurzaamheid = veel tegenstrijdige belangen
o Eigenaar heeft geen belang, huurder WEL MAAR doet geen kosten
aan woning dat niet van hem is
OOK federale minister van energie voor andere zaken vb. Kernenergie
IVA = Intern verzelfstanidgd orgaan
Orgaan staat nog onder central gezag
Valt onder minister + beetje verzelfstandigd MAAR nog altijd onder naam
en rekening van minister
In dit geval ook GEEN rechtspersoonlijkheid
o IVA’s met RP en EVA’s
OVAM = IVA met RP => OVAM schuift richting andere verzelfstandigde organen en
agentschappen = EVA’s (Extern verzelfstandigde agentschappen)
VREG (Vlaamse regulator van energie en gasmarkt) = EVA
1.1.3.2 Taak van algemeen belang
Taak van uitvoering en algemeen belang gaan hand in hand!
Het bestuur behartigt het algemeen belang en oefent gezag uit
o = toetssteen
o Bestuur oefend gezag uit, taak om algemeen belang te behartigen => 2 soorten
bevoegdheden
Discretionaire bevoegdheid
= je hebt beleidsvrijheid, keuzeruimte, … ruimte voor eigen appresiatie
Kan kiezen, zelf invullen geven aan “is het hier in algemeen belang om te
gaan toekennen of niet”
Vb.
o Wanneer vergunning aanvraagt voor renovaties, moet gemeente
dat toekennen?
Neen, gemeente heeft zekere ruimte omdat te gaan
beoordelen
3
, Als ik als burger een bepaalde vergunning aanvraag heb ik
dan recht op die vergunning, als ik die niet krijg kan ik dan
naar rechtbank gaan en zeggen dat ik daar recht op heb
! geen subj.R. voor burger!
o Ik kanditeer om ambtenaar te worden bij stad Leuven en ik krijg
dat niet, ik heb daar geen subj.R. op
Gebonden bevoegdheid
Bestuur ka niet zomaar eender wat doen, voor sommige zaken hangen ze
vast aan dwingende regels => iemand heeft daar wel recht op
Vb. verloning van ambtenaren, als je in bepaalde weddenschaal valt heb je
recht op die vergoeding => geen ruimte voor beleidsoverweging
Dit leidt tot bijz. prerogatieven en een bevoorrechte positie van het bestuur
o Bijzonder statuut van Ohgoederen
= een bijz. voorrecht, iets wat de OH heeft (bevoorrechte positie, recht dat wij niet
hebben)
OHgoedren hebben dit, de publieke (OH)goederen hebben 2 soorten: openbare
domein en private domein
Daar kan geen beslag op gelegt worden (immun tegen beslag/ uitvoering)
WANT de goederen zijn nodig voor de werking van de OH/ openbare dienst,
Betekent NIET dat de OH zich daarachter kan verschuilen (dus sommige
goederen kunnen weldegelijk in beslag genoom worden)
o Eenzijdige bestuurlijke rechtshandelingen
Handeling gesteld met oog op rechtsgevolgen
Bestuur kan eenzijdig zijn ( meerzijdig) = OH kan zelf beslissingen opleggen met
rechtsgevolgen voor burger (private en ondernemingsfeer)
Vb. onteigening, belastingen heffen, een discotheek sluiten, een
omgevingsvergunning toekennen of weigeren
Voorrechten van de bestuurlijke rechtshandelingen
o Verbindende kracht
Instemming van de bestuurde is niet vereist
o Dwingende kracht (privilège du préalable)
Vermoeden van overeenstemming met het recht
Eerst gehoorzamen alvorens te protesteren
Wat oH beslist = wettig
KAN WEL ALTIJD BEROEP TEGEN DOEN!
o Uitvoerbare kracht (privilège de l’exécution d’office)
Op zichzelf uitvoerbaar zonder tussenkomst van de rechter
Vb. uitvoeren tuchtstraf, innen belastingen
LET WEL: geen gedwongen uitvoering = OH mag GEEN geweld op persoon plegen
MAAR leidt ook tot bijz. verplichtingen van bestuur:
o Meer R. = meer verplichtingen WANT men staat in voor algemeen belang
o Continuiteitsbeginsel = openbare dienst moet altijd kunnen blijven doorlopen (vb. nmbs als
men staakt moet toch een min.dienstverlening voorzien)
o Mogelijke bij.z verplichtingen:
Beginselen van behoorlijk bestuur (BBB)
Wetten op de openbare dienst (vb. continuïteitsbeginsel)
Formele motivering
Hiërarchisch of bestuurlijk toezicht
Openbaarheid van bestuur (vb. vragen naar inzicht in documenten)
1.1.4 Verhouding tussen overheid en burger
Algemeen > privaat belang
o Voorrang van algemeen belang op privaat belang leidt tot fundamentele ongelijkheid tussen
burger en OH
Waarom is men ondergeschikt als burger?
4
