Vak behaald met een 7.
Samenvatting van de voorgeschreven stof voor het vak Commerciële Contracten c.s. De samenvatting bevat alle artikelen die per hoorcollege zijn voorgeschreven plus alle onderdelen uit Fusies en overnames in Nederland van T.M. Stevens en S.B. Garcia Nelen. De samenvatting bev...
contractuele samenwerkingsvormen in beroep en bedr
uitleg commercieel contract
precontractuele verhouding
lo
Geschreven voor
Rijksuniversiteit Groningen (RuG)
Ondernemingsrecht
Commerciële contracten (RGMHA03506)
Alle documenten voor dit vak (6)
Verkoper
Volgen
janinehoekstra
Ontvangen beoordelingen
Voorbeeld van de inhoud
Samenvatting Commerciële Contracten c.s. 2023/2024
HC 1: Inleiding. Bijzonder karakter en uitleg van commerciële contracten
Uit: Daan Beenders en Jan-Willem Meijer, ‘Uitleg van commerciële contracten in de
praktijk’, Ars Aequi 2013, p. 646 – 657, AA20130646
1. Inleiding
In procedures staat vaak de uitleg van contracten centraal. Daarbij draait het om de vraag wat
partijen bedoeld hebben overeen te komen. indien er een geschil is ontstaan is de
partijbedoeling vaak moeilijk te achterhalen. Een reden hiervoor kan gelegen zijn in het feit dat
(proces)partijen in een procedure er uiteraard kien op zullen zijn om hun belang zo goed
mogelijk te dienen en zij daarom veelal geneigd zullen zijn de in de procedure voorliggende
zaak zo veel als mogelijk naar zich toe te redeneren, en in ieder geval de zaak op een voor
hen zo positief mogelijke wijze voor het voetlicht zullen brengen.
2. Doel van en maatstaf voor de uitleg van schriftelijke overeenkomsten
Contractsuitleg houdt in dat de rechtsgevolgen van de contractsbepalingen worden
vastgesteld. Dit gebeurt in de eerste plaats door partijen zelf. Als zij er niet uitkomen dan zullen
zij zich tot de rechter wenden om de rechtsgevolgen vast te stellen. Bij de beantwoording van
de vraag hoe een contract moet worden uitgelegd, kunnen verschillende ‘methoden’ worden
toegepast. In Haviltex is bepaald dat het voor de beantwoording van de uitlegvraag komt het
aan op de zin die partijen in de gegeven omstandigheden over en weer redelijkerwijs aan deze
bepalingen mochten toekennen en op hetgeen zij te dien aanzien redelijkerwijs van elkaar
mochten verwachten. Anders gezegd: niet (alleen) de bewoordingen, maar de in de gegeven
omstandigheden redelijke verwachtingen en de in redelijkheid aan die bewoordingen gegeven
betekenissen zijn voor de uitleg van de overeenkomst bepalend.
Dit houdt in dat allereerst gezocht wordt naar de gemeenschappelijke (subjectieve) bedoeling
van partijen bij de overeenkomst. Pas als de wil en de gerechtvaardigde verwachtingen van
beide partijen niet kunnen worden vastgesteld, komt een objectieve(re) uitleg aan de orde. Bij
een objectieve uitleg komt het aan op de vraag hoe partijen in de gegeven omstandigheden
het overeengekomene over en weer in redelijkheid behoorden op te vatten. Alle
omstandigheden van het geval kunnen bij de beantwoording van deze vraag relevant zijn.
De objectieve uitleg zal in het bijzonder worden gehanteerd bij de uitleg van overeenkomsten
die naar hun aard meer zijn bedoeld om de rechtspositie van derden te beïnvloeden, zonder
dat die derden invloed hebben gehad op de inhoud of de formulering ervan, en de
onderliggende partijbedoeling voor die derden niet kenbaar is.
Ook bij gedetailleerde commerciële contracten, gesloten tussen professionele partijen,
bijgestaan door juridisch deskundigen, zal in de regel worden uitgegaan van een objectieve(re)
uitleg. In een reeks van arresten over commerciële contracten heeft de Hoge Raad bepaald
dat het de rechter vrijstaat om contractuele bepalingen uit te leggen in de meest voor de hand
liggende taalkundige betekenis, een en ander behoudens tegenbewijs van de partij die belang
heeft bij een andere uitleg. (HR Meyer Europe/PontMeyer).
Ook bij commerciële contracten geldt echter dat uitleg plaatsvindt op grond van de Haviltex-
norm en dat naast de tekst van de overeenkomst ook andere omstandigheden relevant kunnen
zijn.
3. Procesrecht en uitleg van overeenkomsten
Uitleg van overeenkomsten brengt per definitie een bepaalde mate van onzekerheid mee,
omdat op grond van de Haviltex-norm in beginsel alle omstandigheden van het geval relevant
zijn. Deze onzekerheid wordt vergroot, doordat de rechter tijdens een procedure een grote
mate van vrijheid toekomt bij de uitleg van overeenkomsten. Uiteindelijk komt het aan op een
1
,weging van de feiten en omstandigheden van het geval welke uitleg zal worden gegeven aan
een overeenkomst.
De rol van partijen bij de feitenvaststelling
De rechter zal ten eerste moeten oordelen op basis van hetgeen partijen aan hun vordering of
verweer ten grondslag hebben gelegd. Verder zal de rechter zijn beslissing moeten baseren
op hetgeen hem ter kennis is gekomen tijdens het geding. Wat partijen aan feiten en
omstandigheden stellen, bepaalt in beginsel van welke feiten de rechter uit zal gaan en
daarmee wellicht hoe een overeenkomst zal worden uitgelegd.
Bewijslastverdeling, bewijsvermoeden en bewijsrisico
De partij die een beroep doet op rechtsgevolgen van door haar gestelde feiten (bijvoorbeeld
een bepaalde contractsuitleg), zal de feiten moeten stellen die nodig zijn voor het intreden van
het door haar beoogde rechtsgevolg. Als deze feiten vervolgens voldoende gemotiveerd
worden betwist door haar wederpartij, draagt zij in beginsel de bewijslast van deze feiten. De
wederpartij hoeft niet het tegendeel van de gestelde feiten te bewijzen, het zogenoemde
tegendeelbewijs. In beginsel kan zij volstaan met een gemotiveerde betwisting. Bij tegenbewijs
is het enkel nodig om de overtuigingskracht van de door de andere partij gestelde feiten te
neutraliseren en zo een situatie van onduidelijkheid te scheppen omtrent de te bewijzen feiten.
Voor uitleg van overeenkomsten brengt dit mee dat een partij die zich beroept op een bepaalde
uitleg van een overeenkomst – en daarvoor feiten stelt die deze lezing ondersteunen – het
risico draagt dat deze feiten niet voldoende aannemelijk kunnen worden gemaakt en dat de
door haar voorgestane uitleg uiteindelijk niet zal worden gevolgd.
4. Het beheersen van uitlegrisico’s bij de totstandkoming en uitvoering van
overeenkomsten
Bij het opstellen van overeenkomsten kunnen uitlegproblemen in een latere fase mogelijk
voorkomen worden.
Als uitgangspunt geldt: gebruik duidelijke bewoordingen
Een partij moet bijgevolg bij het opstellen van contractuele bepalingen nadenken over hoe zij
uitvoering wenst te geven aan de overeenkomst en of dit duidelijk volgt uit de gekozen
bewoordingen van de overeenkomst. Als uitgangspunt geldt dan ook (wellicht voor de hand
liggend) dat contractsbepalingen zo nauwkeurig mogelijk moeten worden opgesteld, mede om
van praktisch nut te kunnen zijn voor partijen. Duidelijke bewoordingen hebben bovendien als
bijkomend (procedureel) voordeel dat in geval de tekst van een beding sterk in een bepaalde
richting wijst, op de rechter een verzwaarde motiveringsplicht rust indien hij daarvan afwijkt.
Gebruik open normen met voorzichtigheid
Het is echter niet altijd mogelijk, of wenselijk, om rechten en verplichtingen precies vast te
leggen. Zo ontbreekt in bepaalde gevallen de tijd en informatie om nauwkeurig de
verplichtingen van partijen vast te leggen of willen partijen zichzelf vooraf niet te veel
beperkingen opleggen. In dat geval kunnen open normen uitkomst bieden. Een open norm
heeft als nadeel dat deze ruimte laat voor meerdere interpretaties. Een open norm kan onder
bepaalde omstandigheden echter ook voordelen hebben. n. In geval van open normen geldt
echter dat een zuiver tekstuele uitleg vaak uitgesloten zal zijn (de tekst wijst immers niet
expliciet in een bepaalde richting) en dat voor de uitleg aan overige omstandigheden van het
geval zal moeten worden getoetst om invulling te geven aan de open norm. De uitkomst
daarvan is onzeker(der). Een deel van deze onzekerheid kan echter worden weggenomen
door het combineren van de open norm met specifieke eisen.
Wees ervan bewust dat Engelstalige begrippen naar Nederlands recht vaak geen
vastomlijnde betekenis hebben
Ook in de Nederlandse rechtssfeer worden overeenkomsten steeds vaker opgesteld in het
Engels, waarbij ook gebruik wordt gemaakt van Anglo-Amerikaanse juridische begrippen/
2
,concepten. In overeenkomsten die voor het overige worden beheerst door en uitgelegd op
grond van Nederlands recht kan dat voor problemen zorgen als de gebruikte begrippen naar
Nederlands recht anders uitgelegd kunnen worden dan in hun land van herkomst. Dat geldt te
meer als deze begrippen in hun land van herkomst een duidelijk omschreven betekenis
hebben die afwijkt van de Nederlandse.
Welke betekenis aan dergelijke clausules toekomt, is afhankelijk van de omstandigheden van
het geval, waaronder de bewoordingen van de clausule, de aard, de inhoud, de strekking en
de mate van gedetailleerdheid van de overeenkomst waarvan de clausule uitmaakt, en de
wijze waarop de clausule tijdens de onderhandelingen ter sprake is gekomen en onderdeel
van de overeenkomst is geworden. Het verdient de voorkeur om in contracten die worden
beheerst door Nederlands recht uitdrukkelijk te bepalen welke Nederlandstalige rechtsfiguur
wordt bedoeld.
Onderhandel over de kernbepalingen van een overeenkomst of licht deze uitgebreid toe
Een belangrijke reden om bij contracten tussen professionele partijen bijzonder gewicht toe te
kennen aan de tekst van de overeenkomst is de veronderstelling dat deze tekst kennelijk tot
stand is gekomen na uitgebreide onderhandelingen en als zodanig de bedoeling van partijen
weergeeft. Als echter blijkt dat er niet is onderhandeld over de tekst van de overeenkomst, dat
deze zelfs eenzijdig is opgelegd door de ene partij aan haar wederpartij (een zogenoemd ‘take
it or leave it contract’) en dat de wederpartij niet is bijgestaan door deskundigen, vervalt
daarmee ook de reden om bijzonder gewicht toe te kennen aan de tekst van de overeenkomst.
Wees ervan bewust dat er een onderzoeksplicht kan bestaan
Zeker als een partij wordt bijgestaan door een deskundige dient zij er rekening mee te houden
dat op haar een onderzoeksplicht kan rusten naar de betekenis van de bepalingen in de
overeenkomst en dat op haar het risico rust dat de bepaling in haar nadeel zal worden
uitgelegd als er een geschil ontstaat over de uitleg ervan en blijkt dat zij deze onderzoeksplicht
niet is nagekomen. Kennis, ervaring en deskundigheid kunnen een rol spelen bij het antwoord
welke mate van onderzoek mag worden verwacht. Anders gezegd: hoe bezwarender een
beding is (of op het eerste gezicht lijkt), hoe meer reden om onderzoek te doen naar de
betekenis ervan. Als dat onderzoek wordt nagelaten, zal het veelal niet eenvoudig zijn een
rechter te overtuigen van een andere uitleg dan volgt uit de tekst van de bepaling.
Laat de inhoud van de contractsbepalingen aansluiten op het feitelijk handelen door
partijen
De wijze waarop partijen hebben gehandeld voorafgaand aan de totstandkoming van de
overeenkomst en de wijze waarop zij uitvoering hebben gegeven aan de overeenkomst na de
totstandkoming daarvan zijn relevante omstandigheden bij de uitleg van overeenkomsten.
Indien deze handelswijze afwijkt van de tekst van de overeenkomst, kan hierin een reden
gelegen zijn om af te wijken van een zuiver tekstuele uitleg. Bij het opstellen van de
overeenkomst dient daarom rekening te worden gehouden met de wijze waarop partijen tot
dan toe hebben gehandeld.
Overweeg het gebruik van een bewijsovereenkomst
Een partij die de rechtsgevolgen verbonden aan een bepaalde uitleg wil inroepen draagt in
beginsel de bewijslast van de feiten die deze uitleg ondersteunen. Om het met de bewijslast
samenhangende bewijsrisico te voorkomen, is het nuttig om te trachten te bewerkstelligen dat
de bewijslast komt te berusten bij de wederpartij. Zo kunnen partijen in de eerste plaats
expliciet afspraken maken over de bewijslevering. Dat kunnen zij doen door een zogenoemde
bewijsovereenkomst te sluiten in de zin van artikel 153 Rv.
Het is ook mogelijk om door middel van een bewijsovereenkomst tegenbewijs uit te sluiten. In
dat geval is sprake van een vaststellingsovereenkomst in de zin van artikel 7:900 lid 3 BW,
omdat de betreffende feiten daarmee vaststaan. Een bewijsovereenkomst is mogelijk ten
3
, aanzien van alle feiten voor zover deze feiten betrekking hebben op rechtsgevolgen die ter
vrije bepaling van partijen staan.
Maak gebruik van impliciete bewijslastverdelingen
Afgezien van een expliciete bewijsovereenkomst kunnen contractsbepalingen ook zodanig
worden opgesteld dat deze impliciet een bewijslastverdeling bewerkstelligen. Dat zal het geval
zijn als sprake is van bepalingen die de wederpartij dwingen om de door haar voorgestane
uitleg voor te leggen aan de rechter. Een dergelijke impliciete contractuele bewijslastverdeling
kan bijvoorbeeld voortvloeien uit het betalingsschema.
5. Het beheersen van uitlegrisico’s tijdens een procedure
Ook wanneer bij de totstandkoming van een contract de nodige aandacht wordt besteed aan
de inhoud van contractsbepalingen, valt niet uit te sluiten dat toch een geschil ontstaat over
de uitleg van de overeenkomst. In dat geval bestaat ook – zoals hiervoor al aan de orde kwam
– een risico dat de rechter een ongewenste uitleg zal geven aan de overeenkomst.
‘Bezint eer ge begint’
Als de tekst van de overeenkomst niet, of althans niet zonder meer in het voordeel van één
partij spreekt (bijvoorbeeld door het gebruik van open normen) zou een partij moeten nagaan
of het mogelijk is de vorderingen of het verweer zo in te richten dat de bewijslast ten aanzien
van een bepaalde uitleg wordt vermeden. Dit kan een partij trachten te regelen door de
wederpartij een beroep te laten doen op een bepaalde uitleg van de overeenkomst. In de
periode voordat het geschil leidt tot een procedure kan zij dit bewerkstelligen door ervoor te
zorgen dat niet zij, maar de wederpartij gebaat zal zijn bij het aanhangig maken van een
procedure.
Richt het betoog primair op een tekstuele uitleg, maar voer (soms) ook overige
omstandigheden aan
Als een partij belang heeft bij juist een tekstuele uitleg op de tekst van de overeenkomst, zal
zij haar betoog vooral moeten richten op het aanvoeren van grammaticale argumenten en het
voor het voetlicht brengen van omstandigheden waaruit voortvloeit dat bijzonder gewicht
toekomt aan de tekst van de overeenkomst. Factoren die voor een dergelijke uitleg relevant
zijn en die zo aangevoerd zouden kunnen worden tijdens een procedure, zijn of sprake is van
een commerciële overeenkomst, gesloten tussen professionele partijen, bijgestaan door
deskundigen. Ook als kan worden aangevoerd dat er sprake is van een overeenkomst die naar
zijn aard meer bedoeld is om de rechtspositie van derden te beïnvloeden, zonder dat die
derden invloed hebben gehad op de inhoud of de formulering ervan, en de onderliggende
partijbedoeling voor die derden niet kenbaar is, kan dit eraan bijdragen dat de rechter (in
beginsel) uit zal gaan van een tekstuele uitleg. Het is belangrijk dat een partij die een beroep
doet op een tekstuele uitleg zo veel mogelijk van de hier genoemde omstandigheden naar
voren brengt. Verder dient het betoog een bewijsaanbod te bevatten waarin wordt aangeboden
de hier genoemde omstandigheden (zo nodig) te bewijzen door (bijvoorbeeld) getuigen te laten
horen.
Een partij kan veelal volstaan met het aanvoeren van enkel argumenten die een tekstuele
uitleg ondersteunen, zonder ook andere omstandigheden aan te voeren waarom de door haar
voorgestane uitleg de juiste is.
Wees er alert op dat de gunstige uitgangspositie ieder moment kan wijzigen
Daarnaast dient de partij die een beroep kan doen op een tekstuele uitleg er alert op te zijn
dat haar gunstige uitgangspositie op ieder moment tijdens de procedure ten nadele van haar
kan wijzigen. Dat risico bestaat met name wanneer de wederpartij is toegelaten tot het leveren
van getuigenbewijs. Als de wederpartij naar oordeel van de rechter in haar tegenbewijs is
geslaagd en de andere partij heeft geen gebruik gemaakt van haar recht op contra-enquête
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper janinehoekstra. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,49. Je zit daarna nergens aan vast.
