Theorieën van de internationale betrekkingen
Samenvatting
Prof. Dirk De Bièvre
Universiteit Antwerpen 1e semester 2017-2018
Inhoud
1. Literatuuroverzicht .............................................................................................................................. 3
2. Structureel realisme ............................................................................................................................ 5
2.1 Drie analyseniveaus van de internationale politiek ...................................................................... 5
2.2 Realisme ........................................................................................................................................ 5
2.3 Bouwstenen van het realisme ....................................................................................................... 6
2.4 Klassiek realisme ........................................................................................................................... 8
2.5 Structureel realisme ...................................................................................................................... 8
2.6 Het veiligheidsdilemma ............................................................................................................... 11
3. Regimetheorie en samenwerking...................................................................................................... 13
3.1 Terugblik op het realisme ............................................................................................................ 13
3.2 Regime-theorie ............................................................................................................................ 13
3.3 Samenwerkingsprobleem ............................................................................................................ 15
3.4 Gevangenedilemma / collaboratieprobleem .............................................................................. 16
3.5 Coördinatieprobleem .................................................................................................................. 18
3.6 Collaboratie vs. Coördinatie probleem ....................................................................................... 19
4. Regimetheorie en afdwingingsmechanismen ................................................................................... 20
4.1 Coördinatieprobleem en standaarden ........................................................................................ 20
4.2 Een coördinatieprobleem en een samenwerkingsprobleem (Fearon) ....................................... 21
4.3 Kritiek op de regimetheorie ........................................................................................................ 22
4.4 Putnam – 2 level game ................................................................................................................ 24
4.5 Regime complexes & forum shopping ........................................................................................ 25
4.6 Kritiek op de samenwerking binnen de regimetheorie ............................................................... 26
5. Theorieën van de Europese integratie .............................................................................................. 28
5.1 Europese integratie ..................................................................................................................... 28
5.2 Neofunctionalisme ...................................................................................................................... 30
5.3 liberaal intergouvernementalisme .............................................................................................. 33
5.4 Het ontstaan van de Europese Unie ............................................................................................ 37
6. De zogenaamde democratische vrede .............................................................................................. 39
1
, 6.1 Wat is de democratische vrede? ................................................................................................. 39
6.2 Observaties van oorlogen............................................................................................................ 40
6.3 Verklaringen voor de democratische vrede ................................................................................ 41
6.4 Democratische normen en cultuur ............................................................................................. 43
6.5 Structurele beperkingen .............................................................................................................. 44
6.7 Verdere mogelijke verklaringen voor de vrede tussen democratieën ........................................ 46
7. Constructivisme ................................................................................................................................. 48
7.1 Wat is het constructivisme? ........................................................................................................ 48
7.2 Wendt .......................................................................................................................................... 51
7.3 Constructivisme en de democratische vrede .............................................................................. 54
7.4 Bijdrage van het constructivisme / kritiek op IB ......................................................................... 55
8. Marxisme en wereldsysteemtheorie................................................................................................. 57
8.1 Observaties op het gebied van ongelijkheid ............................................................................... 57
8.2 Structuur van het kapitalisme volgens de marxist ...................................................................... 57
8.3 Marxistische voorlopers .............................................................................................................. 57
8.4 Wereldsysteemtheorie - Wallerstein .......................................................................................... 58
8.5 Het ontstaan van het globaal kapitalisme ................................................................................... 59
8.6 Systeem-contradicties kapitalisme.............................................................................................. 60
8.7 De rol van staten ......................................................................................................................... 61
8.8 Kritiek op de wereldsysteemtheorie ........................................................................................... 62
8.9 De democratische vrede ............................................................................................................. 63
9. Internationale milieusamenwerking – Transnationale politiek ........................................................ 65
9.1 Collectief goed ............................................................................................................................. 65
9.2 Het samenwerkingsprobleem ..................................................................................................... 66
9.3 De afwezigheid van afdwingingsmechanismen .......................................................................... 67
9.4 Geen internationaal samenwerkingsprobleem ........................................................................... 67
9.5 Verweij......................................................................................................................................... 68
9.6 Transnationale politiek ................................................................................................................ 69
10. Zogenaamde humanitaire interventie ............................................................................................ 72
10.1 Humanitaire interventies (Bellamy en Wheeler) ...................................................................... 72
10.2 Kant - De eeuwige vrede ........................................................................................................... 73
10.3 Casus R2P Libië - Kuperman ...................................................................................................... 76
10.4 Responsibility to Protect ........................................................................................................... 77
2
,1. Literatuuroverzicht
Lessen Literatuur
2. Realisme Tim Dunne and Brian C. Schmidt (2014), ‘Chapter 6: Realism’, in: John Baylis,
Steve Smith and Patricia Owens (eds.), The Globalization of World Politics: An
introduction to international relations, 6th ed., Oxford, Oxford University
Press, pp.99-112
Kenneth Waltz (1979), ‘Chapter 5: Political Structures’ and ‘Chapter 6:
Anarchic Orders and Balances of Power’, in Kenneth Waltz, Theory of
International Politics, New York, Random House, pp. 79-128
Keohane, R. O. (1986) (Ed.), Neorealism and its Critics, New York, Columbia
University Press
Grieco, J. M. (1988) Anarchy and the Limits of Cooperation: A Realist Critique
of the Newest Liberal Institutionalism. International Organization, 42, 485-508
3. Regimetheorie en Richard Little (2014), ‘International Regimes’, in: John Baylis, Steve Smith and
samenwerking Patricia Owens (eds.), The Globalization of World Politics: An introduction to
international relations, 6th ed., Oxford, Oxford University Press, pp.289-304
Aggarwal, Vinod K. and Cédric Dupont (2008), ‘Collaboration and Co-
ordination in the Global Political Economy’, in: Ravenhill, John (Ed.), Global
Political Economy, Oxford: Oxford University Press.
Martin, Lisa L. (1992),‘Interests, power, and multilateralism’, International
Organization, 46 (4): 765-92
Jervis, R. (1999) ‘Realism, Neoliberalism, and Cooperation: Understanding the
Debate’, International Security, 24, 42-63
4. Regimetheorie en Walter Mattli & Tim Büthe (2003). Setting International Standards:
afdwingingsmechanismen Technological Rationality or Primacy of Power? World Politics, (1), 1–42
James D. Fearon (1998). Bargaining, enforcement, and international
cooperation. International Organization, 52(2), 269- 305
Putnam, Robert (1988), 'Diplomacy and domestic politics: the logic of two-
level games', International Organization42 (2): 427-460.
De Bièvre, D., Poletti, A., & Thomann, L. (2014). To enforce or not to enforce?
Judicialization, venue shopping and global regulatory
harmonization. Regulation & Governance, 8(3), 269-286
5. Theorieën over de Andrew Moravcsik and Frank Schimmelfennig (2012), ‘Liberal
Europese integratie Intergovernmentalism‘, in Antje Wiener (2012), European Integration Theory,
Oxford University Press, pp. 67-87.
Mark A. Pollack (2012), ‘The New Institutionalisms and European Integration’,
in Antje Wiener (2012), European Integration Theory, Oxford University Press,
pp.125-143
Moravcsik, A. (1998), The Choice for Europe, social purpose and state power
from Messina to Maastricht, Ithaca, New York, Cornell University Press,
Introduction & Chapter 1, pp. 1-85
Schimmelfennig, F. (2015). Liberal Intergovernmentalism and the Euro Area
Crisis. Journal of European Public Policy22(2):177-195
Verdier, D. and M. Rasmussen (2005). 'European Integration as a solution to
war', European Journal of International Relations 11(1): 99–135
6. De zogenaamde Bruce Russett (1993), ‘Chapter 1: The Fact of Democratic Peace’ and ‘Chapter
democratische vrede 2: Why Democratic Peace?, in: Bruce Russett, Grasping the Democratic Peace:
Principles for a Post Cold War World, Princeton, Princeton University Press,
3
, pp. 3-42
Bruce Bueno de Mesquita, James D. Morrow, Randolph M. Siverson, and
Alastair Smith (1999), ‘An Institutional Explanation of the Democratic
Peace’, The American Political Science Review, 93 (4): 791-807
Doyle, M. E. (1983). 'Kant, Liberal Legacies, and Foreign Affairs', Philosophy
and Public Affairs 12(3 & 4)
Geis, A. and W. Wagner (2011). 'How far is it from Königsberg to Kandahar?
Democratic peace and democratic violence in International Relations', Review
of International Studies 37(04): 1555-1577
7. Constructivisme Christian Reus-Smit (2009), ‘Constructivism’, in: Scott Burchill, Andrew
Linklater, Richard Devetak, Jack Donnelly, Terry Nardin, Matthew Paterson,
Christian Reus-Smit, and Jacqui True (eds.), Theories of International
Relations, 3th Ed., Houndmills, Palgrave Macmillan, pp. 212-236
Alexander Wendt (1992), ‘Anarchy is what states make of it’ International
Organization, 46 (2): 391-452
Risse-Kappen, Thomas (1995), Democratic Peace - Warlike Democracies? A
Social Constructivist Interpretation of the Liberal Argument. European Journal
of International Relations 1 (4), 491-517
Wæver, O. (1995). Securitization and desecuritization. In R. D. Lipschutz
(Ed.), On Security (pp. 46–86). New York: Columbia University Press
8. Marxisme en Stephen Hobden and Richard Wyn Jones (2014), ‘Chapter 8: Marxist theories
wereldsysteemtheorie of international relations’, in: John Baylis, Steve Smith and Patricia Owens
(eds.), The Globalization of World Politics: An introduction to international
relations, 6th ed., Oxford: Oxford University Press, pp. 141-155
Robert W. Cox (1986), ‘Social Forces, States and World Orders: Beyond
International Relations Theory’, in: Robert O. Keohane (Ed.), Neorealism and
its critics, New York, University of Columbia Press, pp. 204-254
Barkawi, Tarak and Mark Laffey (1999), 'The Imperial Peace: Democracy,
Force and Globalization', European Journal of International Relations 5(4):
403-434
Lesage, D. and M. Vermeiren (2011). 'Neo-liberalism at a Time of Crisis: the
Case of Taxation', European Review19(01): 43-56
9. Internationale Verweij, Marco (2003). 'Curbing Global Warming the Easy Way: An Alternative
milieusamenwerking en to the Kyoto Protocol', Government and Opposition 38(2): 139-161
transnationale politiek Willetts, Peter (2014), Transnational actors and international organizations in
global politics: in Baylis, J., & Smith, S. The Globalization of World Politics: An
introduction to international relations, 6th ed., Oxford: Oxford University
Press, pp. 320-341
10. Humanitaire Alex J. Bellamy and Nicholas J. Wheeler (2008), ‘Chapter 30: Humanitarian
interventie en R2P intervention in world politics’, in: John Baylis, Steve Smith and Patricia Owens
(eds.), The Globalization of World Politics: An introduction to international
relations, Oxford: Oxford University Press, pp. 522-539
Immanuel Kant (1795), De Eeuwige Vrede, Kampen: Agora
Bellamy, A. J. (2010). 'The Responsibility to Protect—Five Years On', Ethics &
International Affairs 24(2): 143-169
Kuperman, A. J. (2013). 'A Model Humanitarian Intervention? Reassessing
NATO's Libya Campaign', International Security 38(1): 105-136
4
,2. Structureel realisme
2.1 Drie analyseniveaus van de internationale politiek
Volgens Waltz zijn er 3 analyseniveaus van de internationale politiek. Waltz classificeerde in zijn boek
Man, the State and War verschillende theorieën aangaande oorzaken van oorlog in 3 analyseniveaus.
1. Individu / menselijke natuur
Het eerste niveau heeft betrekking op dat oorlogen vaak veroorzaakt worden door de natuurlijke
aard van bepaalde mensen, zoals politieke leiders of leiders van staten (Napoleon, Saddam
Hoessein), of door de menselijke natuur in een algemene context. Dit komt overeen met het
klassieke realisme.
2. Collectieve actoren (staten, stadsstaten, partijen, lobby’s, instituties, firma’s, NGO’s, et cetera)
Dit niveau beperkt zich tot het gedrag van de eenheden in het systeem. De collectieve actoren
zijn staten die een soort aggregatiemachines zijn, ze bundelen gedachten en krachten om zo op
een hoger niveau actief te zijn. Ook dit leidt tot oorlog, bijvoorbeeld de behoefte van
kapitalistische staten om nieuwe markten te openen om hun economisch systeem veilig te
stellen.
3. Structuur van het internationaal systeem
Het derde level beschrijft dat the oorzaak van oorlog gevonden kan worden op het niveau van
het internationaal systeem. Binnen het internationaal systeem mist er een sovereign lichaam dat
de interacties tussen autonome staten kan controleren. Wanneer twee burgers een conflict
hebben kunnen ze naar de rechtbank, maar wanneer er twee staten een conflict hebben is dit
veel lastiger. Er is geen orgaan dat boven staten staat en dat capabel is om wetten en regels te
maken voor alle staten, om te beslissen hoe deze toegepast moeten worden, en om staten deze
regels te laten volgen. Dit heeft tot gevolg dat macht erg belangrijk is, een staat met macht zal
meer kunnen behalen dan een andere staat. Deze macht heeft te maken met relative
capabilities, de capaciteiten van een staat zijn belangrijk. Het is deze machtsverdeling die
bepaald wat voor structuur het internationaal systeem heeft. Bijvoorbeeld – de VS en China, de
relative capabilities van de VS zijn gedaald tegenover die van China. China’s economie is sterker
gestegen dan die van de VS, wat betekent dat China de VS voorbij zal gaan in de toekomst. Je
kijkt dus niet naar wie de meeste absolute macht heeft, maar de relatieve macht is belangrijk. In
het realisme wordt er dus gekeken naar de relative capabilities.
Waltz beschrijft dat de eerste twee niveaus meer een algemeen invloed beeld geven. Het derde
niveau is uiteindelijk het belangrijkst in het begrijpen van de oorzaken van oorlog. Met het 2e niveau
kan je al veel analyseren, maar met het 3e niveau kan je ergens nog veel dieper op ingaan. Waltz
beschermt eigenlijk een beetje het 1e en 2e niveau, dit ligt volgens hem aan binnenlandse factoren.
Volgens Waltz zijn deze minder belangrijk en moet je naar het bredere niveau kijken. Volgens hem
behoort het 1e en 2e niveau tot een reductionist theorie.
2.2 Realisme
Het realisme is een van de macro theorieën binnen de internationale betrekkingen.
2.2.1 Pessimisme
Het realisme heeft een erg pessimistisch wereldbeeld, volgens een realist wordt er geen vooruitgang
geboekt in de wereld. De aanname in het realisme is namelijk niet dat de mens op weg is naar een
5
,wereld van vrede en welgesteldheid. Het realisme staat voor een opeenvolging van oorlogen,
honger, geweld et cetera. Oorlogen met allesvernietigende kracht zijn normaal binnen het realistisch
wereldbeeld. De 1e en 2e wereldoorlogen zijn dan ook normale klassieke verschijnselen binnen het
realisme.
2.2.2 Vervanger van het idealisme
Na de 1e wereldoorlog werd het idealisme vervangen door het realisme als nieuwe benadering in de
internationale betrekkingen. De realisten stelden dat de idealisten geen oorzaak voor de oorlog
konden vinden, omdat ze de rol van macht negeerden, ze de mate van gezamenlijke belangen tussen
staten overschatten, en ze te optimistisch waren dat de mens het bestaan van oorlog zou kunnen
overwinnen. De realisten hebben dan ook een bril op die macht, conflict en oorlog ziet.
2.2.3 Moraal en recht
Realisten zijn sceptisch richting het idee dat er universele morele principes bestaan. Moraal en recht
zijn niet zo belangrijk voor de realisten, het gaat volgens hen meer over brute macht. Moraal en
recht zijn voor een realist alleen belangrijk wanneer dit samengenomen wordt met maatschappelijke
orde en machtsuitoefening. De machtigste heeft het recht en voorrecht om te bepalen wat wij
denken wat moreel goed is. Degene in de machtspositie heeft dus invloed op wat jij denkt wat goed
is en wat slecht is. Dit kan bijvoorbeeld een staat zijn.
Realisten waarschuwen dan ook naar staatshoofden om hun eigen belangen niet op te geven.
Daarnaast is het voor de overleving van een staat belangrijk dat staatshoofden zichzelf vervreemden
van traditionele morele denkwijzen.
2.2.4 Staten
Staten zijn belangrijk voor de realisten, maar NGO’s, multinationals, bevolkingsgroepen en volkeren
zijn niet belangrijk volgens hen. De staat wordt geïdentificeerd als de belangrijks actor in de
internationale politiek. De staat moet dan ook macht nastreven en het is de plicht van het
staatshoofd om de meest gepaste stappen te ondernemen zodat de staat overeind blijft in de een
vijandige en gevaarlijke omgeving.
Dit valt goed toe te passen op Catalonië, volgens de realisten is het logisch dat die mensen daar niets
te zeggen hebben en niet mogen beslissen over de afscheiding van hun regio. De staat is degene met
macht en daarom de belangrijkste actor. Een realist kijkt daarom naar de staat.
2.2.5 Klassiek vs. Structureel realisme
Klassiek realisme Neo- / structureel realisme
De menselijke natuur ligt aan de oorsprong van Het internationaal systeem wordt gekenmerkt
het streven naar macht. door anarchie
Verdeling van staatsbelangen Machtsverdeling
Morgenthau (1948) Waltz (1979)
2.3 Bouwstenen van het realisme
Er is een aanzienlijke mate van samenhang tussen het klassieke realisme en de modernere varianten.
De drie hoofdelementen in het realisme komen altijd terug, ze zijn aanwezig in de werken van
klassieke realisten, zoals Thucydides, en in de werken van structurele realisten, zoals Kenneth Waltz.
6
,2.3.1 Anarchie
Anarchie betekent de afwezigheid van een zekere hiërarchie, het gaat dus niet om chaos. Anarchie
leidt tot de aanname van survival. Hiermee wordt bedoeld dat de internationale politiek plaatsvindt
in een arena dat geen overkoepelende centrale autoriteit boven de soevereine staten heeft staan.
Een staat moet zich hierin staande houden, survival refereert dus naar zelfbehoud. Anarchie wordt
dus door realisten gebruikt om aan te geven dat het internationale systeem wordt gekenmerkt door
het ontbreken van een centrale autoriteit.
Doordat er een centrale autoriteit ontbreekt, is er geen monopolie op het legitiem gebruik van
geweld in de internationale politiek. Staten staan hierdoor in competitie met elkaar. Hierbij is de
zero-sum gedachte belangrijk. Als een staat wint, verliest de andere. Onder anarchie kan het
overleven van een staat dan ook niet worden gegarandeerd. Wanneer er gekeken wordt naar de
geschiedenis hebben acties van sommige staten inderdaad geresulteerd in het feit dat andere staten
(een deel van) hun bestaan hebben verloren.
2.3.2 Staat
De staat is in het realisme een centrale actor binnen de internationale politiek. Binnen de staat
bestaat er een duidelijke hiërarchie, maar in het internationaal systeem is er een duidelijke
afwezigheid van deze hiërarchie (anarchie).
Klassieke realisten geloven dat de binnenlandse macht van een land varieert in tijd en daarmee
varieert ook de internationale macht van een land.
Structurele realisten prefereren het biljartbal-model, waarbij staten vergeleken worden met
biljartballen. In dit model hebben binnenlandse eigenschappen heel weinig tot geen effect op hun
macht in het internationaal systeem. In het biljartbal-model is elke biljartbal een staat, ze zijn dus
allemaal hetzelfde. De staten reageren op externe factoren en komen in conflict met elkaar
gebaseerd op hoe de biljarttafel is opgezet en hoe externe factoren staten in een zekere richting
sturen. Op de biljarttafel hebben alle biljartballen dezelfde grote, maar in de echte wereld verschilt
de grote van staten, wat de interacties van staten ook zal beïnvloeden.
Daarnaast refereren realisten ernaar dat staten altijd in eigenbelang handelen, echter valt hier ook
een verschil op te merken tussen het klassiek realisme en het structureel realisme.
In het klassiek realisme wordt er gezegd dat een staatsman op een bepaalde manier zou moeten
handelen. In het structureel realisme wordt er gekeken naar machtsverdeling.
2.3.3 Overleving
Het belangrijkste voor staten is overleving. Volgens het realisme is iedere staat verantwoordelijk voor
het zorgen van zijn eigen gezondheid en overleving (self-help). Realisten geloven er niet in om de
verantwoordelijkheid voor de beveiliging van een staat neer te leggen bij een andere actor of
organisatie (zoals de Verenigde Naties). Wanneer een staat bedreigd wordt zal deze zelf actie
moeten ondernemen door zijn macht te vergroten (verbeteren militaire capaciteiten). Echter is dit
niet altijd mogelijk voor kleinere staten, een van de belangrijkste mechanismen hiervoor is de
Balance of power. De Balance of power betekent dat als de overleving van een staat bedreigd wordt
door een andere staat of coalitie van sterkere staten, moet de staat een bondgenootschap afsluiten
met andere staten. Dit zorgt ervoor dat er een evenwicht komt, waardoor geen staat of coalitie in de
positie is om andere te domineren. De koude oorlog is een goed voorbeeld van de Balance of power,
ter Warsaw pact stond hierin tegenover de NAVO.
7
,2.4 Klassiek realisme
Klassiek realisme gaat altijd terug naar de menselijke natuur als startpunt. De menselijke natuur
streeft naar macht, en zo dus ook het staatshoofd. Wanneer staten in contact met elkaar komen, dan
leidt dit tot een conflict.
Klassiek realisme begint met interpretatie van machtspolitiek gekoppeld aan de menselijke aard van
Thucydides1. De drijfveer achter macht en de wil om te heersen ligt in de menselijke aard. Staten
gedragen zich net zoals mensen, ze zijn altijd op zoek naar meer macht. Het is de menselijke aard die
ervoor zorgt dat internationale politiek vooral machtspolitiek is. Klassieke realisten stellen daarom
dat competitie en oorlog voortkomt uit de menselijke aard die van nature macht nastreeft.
Naast de menselijke aard is ook de verdediging van het staatsbelang een belangrijke reden van
oorlog en geweld.
2.5 Structureel realisme
Het structureel realisme (of neorealisme) is een sub categorie van het realisme. Structurele realisten
zien de menselijke aard niet als oorzaak voor de machtspolitiek. Structurele realisten beschrijven
bescherming en veiligheid in interstatelijke conflicten toe aan het ontbreken van een
overkoepelende autoriteit die boven alle staten staat.
2.5.1 Waltz
Waltz definieert de structuur van het internationaal systeem met behulp van 3 elementen: ordenend
principe, aard van eenheden / staten en de verdeling van capabilities.
2.5.1.1 Ordenend principe: anarchie (afwezigheid van hiërarchie)
Waltz geeft twee verschillende ordinerende principes: anarchie en hiërarchie. Binnenlandse
systemen zijn gecentraliseerd en hiërarchisch, echter zijn internationale systemen gedecentraliseerd
en anarchistisch. Het ordenend principe van de twee structuren verschilt dan ook. Binnenlandse
politieke structuren beschikken over gouvernementele instellingen en instanties, terwijl deze in de
internationale politiek ontbreken. Het opvallende kenmerk van internationale politiek is dan ook het
ontbreken van orde en organisatie, oftewel anarchie. Anarchie betekent hier enkel de afwezigheid
van hiërarchie in de internationale orde, en betekent dus niet chaos.
Internationale systemen kunnen vergeleken worden met de economische markt. Internationale
politieke systemen zijn zoals de economische markt individualistisch. Of eenheden (staten of
bedrijven) leven, bloeien of sneuvelen, hangt af van hun eigen inspanningen. Of het nou gaat over
internationale politiek of economie, de actoren in het systeem zoeken naar het verzekeren van hun
overleving (survival). Anarchie leidt daarom tot survival, met survival wordt hier enkel zelfbehoud
bedoeld.
1
Thucydides legt in zijn werk de onderliggende oorzaak van de oorlog tussen Athene en Sparta uit.
Het was in Sparta’s nationaal belang (zoals dat van alle staten) om te overleven. Een verandering in
de verdeling van macht zorgde voor een directe bedreiging richting het bestaan van Sparta. Sparta
moest daarom wel in oorlog treden om te voorkomen dat ze weggevaagd zou worden door Athene.
Athene voelde zich ook verplicht om in oorlog te treden om zijn bemachtigde rijk te behouden.
8
,Verder dan survival kunnen de doelen van staten zeer gevarieerd zijn. Ze kunnen de ambitie hebben
om de wereld te overheersen tot de voorkeur om met rust gelaten te worden. Survival is dan ook
een voorwaarde voor het behalen van andere ambities die staten hebben.
De klassieke redenering van Morgenthau is fout en onvolledig volgens Waltz. Hij stelt dat het niet zo
is dat zelfbehoud leidt tot een oorlog tegen de rest van de wereld, maar het is een ordenend
principe. Sommige staten heffen zichzelf op of gaan op in een grotere eenheid. Het gevolg hiervan is
dat er selectie, socialisatie en coördinatie tussen staten ontstaat over hoe een staat in stand
gehouden moet worden. Staten willen zichzelf in stand houden en coördineren daarom veel met
andere staten.
2.5.1.2 Aard van de eenheden / staten
Dit specificeert de functies die uitgevoerd worden door de onderscheidende eenheden. Dit gaat niet
langer over de structuur van de internationale politiek, aangezien zolang anarchie voortduurt, staten
eenheden blijven. De internationale structuren variëren alleen door variatie in de capaciteiten van
eenheden. Om het internationaal politiek systeem te begrijpen moet er eerst bepaald worden welke
eenheden er deel uitmaken van het systeem.
In het structureel realisme koppelt Waltz staten aan het marktmechanisme. Hij zegt dat er in een
hiërarchie altijd functionele differentiatie (specialisatie) zou moeten zijn. Maar in een anarchie moet
er functionele gelijkheid zijn, wat ervoor zorgt dat alle staten op elkaar zullen lijken. Maar binnen
staten heb je enorm grote vormen van hiërarchie, zoals in ondernemingen. Dit betekent dus dat er
binnen de staat een duidelijke hiërarchie aanwezig is, maar niet in het internationaal systeem. In het
internationaal systeem is hiërarchie duidelijk afwezig, waardoor er gesproken wordt van een
anarchie.
2.5.1.3 Verdeling van capabilities
De eenheden in een internationaal systeem kunnen van elkaar worden onderscheden door te kijken
naar hun betere en mindere capaciteiten voor het uitvoeren van gelijkwaardige taken. De relatieve
capabilities van staten (grondstoffen, leger, politieke stabiliteit, et cetera) kunnen verschillen. Dit
betekent dat er toch elementen van hiërarchie in het systeem sluipen. Echter is dit voor Waltz geen
verkrachting van zijn aanname, aangezien deze vorm van hiërarchie maar tijdelijk is. De relatieve
capabilities van staten zijn maar tijdelijk en veranderen constant. Hierdoor blijft het grondkenmerk
(anarchie) altijd bestaan. Dus op de lange termijn is er sprake van anarchie, terwijl er op de korte
termijn hiërarchie kan ontstaan.
Voor Waltz roept dit de vraag op wanneer er sprake is van stabiliteit en wanneer van instabiliteit in
een dergelijk anarchistisch systeem. Hierbij zijn er drie hoofdvormen van machtsevenwicht denkbaar:
Unipolair Er is een hegemoon aanwezig in het internationaal systeem die zo machtig is dat
deze alle andere staten dwingt zich rustig te houden. Dit is een relatief stabiel systeem en
redelijk vreedzaam. Echter zie je op momenten van hegemoniale afname een overgangsoorlog,
wat wel een extreem gevaarlijke periode is. Tijdens de hegemonie is er daarom sprake van een
goede stabiliteit. De hegemoon in het internationale systeem is diegene met de grootste
relatieve capabilities. Degene die de hegemoon uit durft te dagen is altijd degene die relatief
tegenover de hegemoon op plaats twee staat, maar sneller omhoog gaat dan de hegemoon zelf.
Een goed voorbeeld van zo’n uitdager is China. China groeit in zijn relatieve capabilities sneller
dan de VS, en zal in de toekomst de VS voorbij gaan.
9
, Bipolair Er is sprake van een bipolaire situatie wanneer er twee grootmachten gelijk zijn aan
elkaar. Het zorgt voor een grote stabiliteit, maar met perifere landen. Deze landen staan aan de
kant van een van de 2 grootmachten, waardoor er als het ware 2 kampen ontstaan in de wereld.
Daarnaast zorgden allianties met kleinere perifere staten ervoor dat wanneer er een oorlog
uitbrak, deze in deze staten uitgevochten werd, bijv. de oorlog tussen noord-Vietnam (Sovjet-
Unie) en zuid-Vietnam (VS) ten tijde van de koude oorlog.
Multipolair In een multipolair systeem is er geen grootmacht, waardoor het internationaal
systeem erg onstabiel is. dit leidt tot veel (burger)oorlogen. Er is namelijk geen grootmacht die
de verschillende staten in toom kan houden.
2.5.2 Kleinere staten
Kleinere staten zoeken naar een manier om machtsevenwicht te realiseren. Volgens Waltz kan dit op
twee manieren gebeuren:
Balancing Dit betekent simpelweg het zoeken naar machtsevenwicht. Als een bepaalde
grootmacht te machtig wordt, kan er tegengewicht aangehangen worden om dit tegen te gaan.
Kleinere landen kunnen dan allianties sluiten om zo een gelijke tegenmacht te worden.
Bandwagoning Dit betekent het zoeken naar bescherming. Kleinere staten kunnen zich
aansluiten bij de staten / alliantie die de meeste bescherming zullen gaan bieden. Bijvoorbeeld
België die nog steeds bescherming zoekt bij de NAVO. Realisten stellen dan ook dat de koude
oorlog nog niet gedaan is, aangezien veel landen nog steeds bescherming zoeken bij de NAVO
voor Rusland.
2.5.3 Defensief en offensief realisme
Mearsheimer en Waltz beschrijven een verschillend soort realisme.
Defensief realisme (Waltz) streven naar status quo en machtsevenwicht door middelgrote
machten. Staten zouden er geen belang bij hebben om te streven naar meer macht dan dat voor
hen nodig is.
Offensief realisme (Mearsheimer) machtsmaximalisering door grootmachten (met het risico
van zelfopoffering en imperial overstretch2). De kern van het offensief realisme is dus dat grote
staten altijd zoeken naar mogelijkheden om meer macht te krijgen over andere staten, met
hegemonie als hun uiteindelijk doel.
2.5.4 Outcomes
Wat de politicus denkt is niet verklarend voor het structureel realisme. Het structureel realisme
beschouwt dit juist als irrelevant en tijdsverlies.
Wat wel van belang is voor het structureel realisme zijn structurele constraints (beperkingen).
Volgens structureel realisten bepalen structurele constraints het gedrag van staten in het
internationaal systeem. Hiermee worden het type leider van een staat of het type systeem van een
staat bedoeld.
Bijvoorbeeld het type systeem in België en Nederland. Hier wordt een meerpartijenstelsel en een
proportioneel kiesstelsel toegepast, wat betekent dat deze landen extreem veel partijen hebben en
2
Met imperial overstretch wordt bedoeld dat een wereldrijk groter wordt dan het aan kan, waardoor het niet
langer in staat is om de militaire en economische verplichtingen die daarbij horen na te komen, laat staan om
verder te groeien. Doordat op te veel plaatsen moet worden opgetreden, kan dat niet meer overal voldoende
effectief gebeuren
10
