ERFGOED EN HERBESTEMMING
HAND-OUT 1: Course outline
01 Leervak
Erfgoed is van ons allemaal, is dus een onverdunbaarrecht = je kan het niet afstaan aan iemand zoals bv. Kunst en de
Mont Blanc; want veel kunst in de wereld is van niemand, maar tegelijkertijd ook van iedereen aangezien niemand
een berg bezit. Dit maakt erfgoed zeer inclusief
Erfgoed is een architectuurtheorie = de denkbare dimensie die voorafgaat aan je handelen (handelen kan gezien
worden als bv. Je ontwerpen)
Architectuurtheorie is ook de motor voor methodiek = de denkbare dimensie om te zetten in een vorm
De focus ligt op de terminologie; instanties die voor behoud van erfgoed ijveren mondiaal, EU, Belgisch, …;
geschiedenis van de erfgoedzorg; hedendaagse benadering ten opzichte van erfgoed -> dit gaan we illustreren aan de
hand van casussen
HAND-OUT 2: Definiëring, indeling en categorisering
01 Definiëring
Erfgoed:
- Bevat een groter sociale basis > bepaald door de maatschappij
- Waarde van bepaalde zaken die wij of mensen belangrijk vinden bv. VZW voor de orgels
- Bewaren voor de toekomstige generaties
->Er is dus geen vastklare definitie voor erfgoed, want 50 jaar geleden dachten wij anders dan 50 jaar in de toekomst
gekeken. Daarom bekijken we erfgoed als een verzamelbegrip van materiele en immateriële elementen
Erfgoed wordt de dag van vandaag ook nog gemaakt, kijk maar naar Zaha Hadid. Er is dus geen datum geplakt op
erfgoed, we moeten het gewoon waardevol vinden.
02 Indeling ‘cultureel en natuurlijk erfgoed’
Cultureel erfgoed = alles wat door mensen gemaakt is uit het heden en verleden
<-> natuurlijk erfgoed = gekregen door de natuur zelf zoals het zwin, de duinen in Oostduinkerke
03 Categorisering
Materieel erfgoed = het tastbare < we maken onderscheid tussen twee soorten
1. Roerend erfgoed is verplaatsbaar en dus bv. Mogelijk te verkopen zoals kunst
Mobiel erfgoed is verplaatsbaar maar wel grondgebonden omdat het onder een vlag vaart en dus aan een natie
wordt gelinkt. Dit zien we duidelijk bij boten, moest er geen vlag op de boot staan dan zou het een volledig mobiel
element zij
2. Onroerend erfgoed is niet verplaatsbaar zoals bv. Een kathedraal
Alles heeft een houdbaarheidsdatum zoals de Titanic op de bodem van de oceaan, want deze zal ook binnen 20
jaar overgenomen zijn door de bodem van de zee
- Monumenten en landschappen
- Cultuurlandsschappen = door de mens aangelegd
Bv. Ingenieurs, boeren,
1
, ->illustratie toont van een beek getransformeerd tot een rivier
- Religieuze gebouwen > sacrale geometrie
- Funerair erfgoed = het oudste erfgoed; de 1ste monumenten die mensen gemaakt hebben zoals bv.
Het eren van oude leiders
- Archeologische sites
- Varend erfgoed
- Heraldiek < wapenschild is enorm persoonsgebonden en je kan het aan niemand geven
- Militair erfgoed
- Industrieel erfgoed: Mobiel erfgoed (voertuigen, vaartuigen, luchtvaartuigen, ruimtevaartuigen)
worden vaak onder industrieel erfgoed ondergebracht.
! Uitzonderlijk wordt onroerend erfgoed immaterieel erfgoed (= niet tastbaar erfgoed) zoals bijzondere elementen
van een bepaalde cultuur.
Immaterieel erfgoed = het niet tastbare
Dit slaat op bijzondere elementen van culturen en hun tradities. Deze vorm van erfgoed kan niet beschermd worden.
Herhaling les 1:
Op het examen inzicht hebben in de verschillende soorten erfgoed
Een partituur is deel van het roerend erfgoed, maar vanaf het moment dat deze wordt opgevoerd is het deel van het
onroerend erfgoed. Schepen zijn ook deel van het onroerend erfgoed.
HAND-OUTS 3: Erfgoed bedreigd – oorzaken van verval
Afb. 1: verval sublimeren > het bevindt zich in een noodsituatie, maar bevat zo ook een schoonheid. In deze situatie
is het verval de schoonheid.
➔ Beschavingen = een overkoepelend systeem die op zich leven > binnen zo een beschaving kunnen zich veel
culturen bevinden, op onze wereld hebben we 7 grote beschavingen waar heel veel culturen in zitten.
Een van de oudste beschavingen is de Chinese beschaving. Andere voorbeelden zijn de Islamitische
beschaving en Westerse beschaving. De Westerse beschavingen bevatten sub beschavingen omdat we op
een andere manier samenhangen.
-> De Westerse beschavingen denken lineair in tijd => tijdsbegrip binnen beschavingen is anders
Afb. 2: het stockeren van space shuttles in opslagplaatsen = hoogtechnologisch erfgoed
Afb. 3: Craco > een verlaten stad door oorlogen, de pest, aardbevingen, landverschuivingen, … Zo is een verlaten stad
een toeristische cite geworden en neemt de natuur heel de stad over.
Afb. 4: de titanic > erfgoed dat zal verdwijnen binnen 20 jaar doordat het overgenomen is door de zee. De titanic
bevat momenteel de titanic bacterie die het schip aan het opeten zijn.
= Zo zien we ook dat erfgoed kan verdwijnen door de natuur
Afb. 5: Brigitte Bardot > op een natuurlijke wijze verouderen
Afb. 6: het natuurlijke verouderingsproces
De tand des tijds > een natuurlijk fenomeen
Alles is onderhevig aan de tijd. Het is iets dat we niet kunnen vastnemen, maar wel mee te maken hebben. Het is een
essentiele noodzaak in ons leven want we leven in/op basis van de tijd. Het tijdsaspect is iets waar weinig mensen
2
,iets over weten. Er is een publicatie genaamd ‘Het verhaal van de tijd’, wat het onderwerp tijd grondig bespreekt en
interessant is om te lezen. Tijd is iets eigen aan ons leven. We moeten ook zorg dragen voor de tijd die over
generatie’s meegaat zoals bv. een familiebezit dat door verschillende overgrootouders door werd gegegeven.
De collage over tijd moeten we niet kennen, maar wel weten dat er lineaire tijd (=geboren, sterven en deel van het
eeuwige leven) en circulaire tijd (=na het sterven, herboren worden; aanwezig bij de Hindoes).
➔ Heb je goed geleefd, dan herboor je tot mens, maar als je slecht hebt geleefd, herboor je tot een dier. Een
pragmaan is iemand die zoveel is herboren is en nu tot heilige wordt benoemd. Ze wikkelen deze mensen
in, laten je ingewikkeld drijven drijven in het water, de gieren komen je op eten. Zo vlieg je in de lucht en
wordt je deel van de cosmos. De cosmos wordt gezien door deze mensen als de goedheid van alles.
Bv. De Krook > esthetische categorieën
We willen geen wergwerp realiseren.
Tijd in de kunsten:
Tijd kan heel snel zijn, maar ook heel eeuwig. Dit is relatief in gevoelsmatigheid en dus een persoonlijke ervaring over
een situatie. Bv. Opvoeding is onroerend erfgoed
1. Je voelt de tijd doorheen de operazangeres > we hebben allemaal te weinig tijd, hierdoor moet je je tijd
benutten en zien als uw vriend in plaats van je vijand.
2. Fronton van het kasteel van Laken
We zien een oog die de bezoekers in de gaten houdt; de tijd afgebeeld in een argrarische samenleving; de
poetis (=de werkende mensen) liggen nog te slapen links op het fronton; de zon (=gerepresenteerd door
Apollo) komt op een vierspan in alle kleuren en begint aan zijn weg, hij strooit blaadjes en Aurora is
aangekomen; Aurora is aangekomen en het vocht komt op, zo begint alle natuur te groeien; Diana = de
nachtgodin; de zon en de maan; Venus = de schoonheid van de dag is begonnen om 10u; Armon heeft een
pijl voor Venus verliefd te laten worden op een van de mannen om zo nog meer kinderen te kunnen
produceren; oude man met een uurwerk; eens het gordijn is opgetrokken zal de zon opkomen (kost veel om
te doen), de zon wordt gezien als een kosmische klok en gaat helemaal met de kosmische beweging meegaan
= de bewegingsklokken; 3 gratia = muziek maken in de namiddag; avond = een vrouw met een spinnenwiel;
werkende mannen beginnen in slaap te vallen, want vierspan van Apollo daalt af > er ligt schaar (=einde van
het leven) en draad (=een levensdraad); eens Apollo naar onder begint te gaan richting de nacht, heeft hij
een hele nacht de andere helft te bewandelen om terug boven te geraken
3. Kris Marin > zijn focus ligt op de tijd en vechten tegen de vergankelijkheid
4. Whitney Houston > niet te vergelijken met het fronton
Zij is geen circulaire beweging van een agrarische maatschappij, maar een Amerikaanse materialistische visie
voor het ene goude beeldje waar ze heel hun leven naartoe werken. Eens ze het beeldje hebben, hebben ze
alles gehaald wat er te halen valt in hun leven.
Het begrip van denken, namelijk de Amerikaanse maatschappij (=alles in hun leven doen voor dat ene
beeldje) zien etenity als iets, wat een helemaal andere visie is dan die van onze maatschappij. Zo zien we dat
er een variatie is op het begrip van tijd, want voor de Amerikanen wordt het kortste moment ‘eternity’.
5. Chronos = muziekale en visuele reis doorheen de tijd
!!!Film bekijken > vragen hiervoor op het examen
6. A trip down Market Street – 1 grote horizontale trein
Deze film bevat geen kleur/geluid; de film is verloren en pas in 2015 teruggevonden; de eerste volledige
documentaire gemaakt zonder regisseur; leven van SF op straat gefilmd > focus op het dagelijkse leven; 4
dagen laten zwaarste aardbeving, hele stad vernield en alle mensen overleven die op de film te zien waren;
een tijdsdocument; een van de oudste filmdocumenten van de wereld
Bespreking van de film in puntje 6:
- Andere manier van verkeer
3
, - Geen oversteekplaatsen
- Leven is veel trager
- Enorm veel paarden > uitwerpselen die voor een verschrikkelijke stank zorgen in de stad
- Olie van de auto’s > uitstoot met enorme stank
- Hoofddeksels > afhankelijk van de sociale klasse andere soorten hoed
- Allemaal zwarte kleren > geen wasmachine > enorme stank
- Uitzonderlijk mensen in kleur > een status fenomeen
=> Nu hebben we een beeld van hoe het leven in 1906 eruitzag.
01 De zgn. vier ‘elementen’ uit de klassieke filosofie: aarde, water, vuur en lucht
Oorzaken van verval, zowel bewust als onbewust.
Het eerste element: aarde
Afb.: rijstvelden < 15/16 kinderen nodig om dammen op te bouwen, want 1 dam kan ervoor zorgen dat alle dammen
gaan breken en er moeten mensen zijn deze te repareren. Opeens willen de kinderen niet meer helpen, waardoor er
te weinig handen zijn voor de kapotte dammen te repareren. Dit komt doordat de multinationals hun kinderen
weglokte waardoor ouders te kort aan kinderen in het familiebedrijf hadden. Door de vele kapotte dammen en
weinige helpers moesten de ouders bij de multinationals rijst kopen.
Afb. 11: aardbeving > gescheurde minaret
Het tweede element: lucht vb. winderosie op natuurelementen
Afb. 12: rots geërodeerd door winderosie > heeft een steen gevormd
Afb. 13: winderosie > gevoeligheid voor gebouwen > rekening mee houden bij het bouwen van hoge gebouwen.
Voorkomen van het opkomen van een windhoos die land van de boeren ziet verplaatsen.
Het derde element: water > moeilijk onderwerp want heeft 3 toestanden (ijs, water en waterdamp)
Afb.: waterdampschade in een muur zonder schouw door temperatuursverschil tussen binnen en buiten > ontstaan
van damp die in de baksteen komen te zitten -> de kracht in de steen door het bevroren water omwille van het
temperatuursverschil zal voor interne schade zorgen in de steen
Afb. 15: overstromingen
Afb. 16 sneeuw op het colosseum > niet voorzien op sneeuw, dit sneeuwwater dringt in de natuursteen en wordt
heel zwaar waardoor de stenen vallen
Afb. 17: vorst baksteen -> cement verhard met water, kalkmortel verhard met lucht -> hierdoor obuwen met
kalkmortel zodat de schade nooit aan de steen, nu recente bevriezen de stenen kapot en blijven enkel de voegen nog
staan door het cement dat in de mortel zit.
Het vierde element: vuur – gevaarlijk element
Afb. 18: metafysische wereld = …
E. Viollet Le Duc heeft een extra constructie gerealiseerd bij Le Notre Dame > een toren uit gietijzeren is omgevallen.
Hoe gaan we zo een bekend en historisch gebouw restaureren? Terug naar VLDuc of iets nieuws realiseren?
Afb. 19: Crystal Palace was een van de grootste glazen constructie’s ooit.
Afb. 20: Het zonlicht: zichtbare deel van de enorm aantal frequenties. Zonlicht maakt veel kapot van zowel levende
als dode elementen. De schade van de zon is niet alleen in het zichtbare spectrum, maar ook bij UV, infrarood, ...
Afb. 21: effect van de zon op het hout < zon breekt altijd af en brengt schade toe
4
