Samenvatting
Samenvatting Opgeloste zelfstudeervragen Ethiek
- Vak
- Ethiek
- Instelling
- Universiteit Antwerpen (UA)
Opgeloste zelfstudeervragen van alle hoofdstukken, themacolleges en gastcolleges van ethiek .
[Meer zien]Voorbeeld 4 van de 38 pagina's
Voorbeeld 4 van de 38 pagina's
In winkelwagen
Voorbeeld van de inhoud
Zelfstudeer vragen EthiekHoofdstuk 1. Ethiek en moraliteit
1. Definieer de begrippen moraal en moraliteit. Leg het verschil én de samenhang tussen beide aspecten van
de morele ervaring uit.
Moraal is het systeem van waarden en normen dat de verhouding tussen mensen in een concrete samenleving
ordent volgens een gedeelde opvatting van moreel goed en kwaad.
- Moraal heeft iets onpersoonlijks en overstijgt de individuele smaak en overtuiging. Het is een publiek en
collectief gegeven (veronderstelt een morele gemeenschap met een gedeelde culturele traditie).
- Een gemeenschap door het collectief gegeven ervaart haar normen en waarden als iets van zelfsprekend, iets
dat impliciet beleefd wordt.
- Moraal wordt door opvoeding en traditie doorgegeven, mensen binnen de gemeenschap identificeren zich er
spontaan mee.
- Indien er wordt afgeweken van de moraal dan wordt dit afgekeurd, is een soort bindend/ sanctionerend
gegeven indien men wil afwijken.
Moraliteit verwijst naar het feit dat de mens in zijn verhouding tot de ander zich gebonden weet door specifieke
morele normen en waarden waarmee hij zich bewust identificeert. De moraliteit van een individu hangt af van de
mate waarin zij handelt vanuit een fundamentele gevoeligheid voor moreel goed en kwaad.
- Vanuit een persoonlijk standpunt
- De gevoeligheid ontstaat door erkenning van normen en waarden. De gevoeligheid drukt het besef uit dat
normen en waarden geïnterpreteerd moeten worden en in persoonlijk handelen en oordelen nageleefd en
tot uitdrukking gebracht worden.
- Sfeer van menselijk handelen die we spontaan associëren met begrip geweten.
- Vanuit intrinsieke motivatie verantwoordelijkheid nemen voor handelen t.a.v. anderen. De normen en
waarden van gemeenschap dienen als richtsnoer, maar men zoekt naar de persoonlijke interpretatie en
toepassing van die normen en waarden.
Er kunnen spanningen bestaan tussen de normen die vanuit de moraal laten gelden en hoe de persoon deze
individueel ervaart (zoals Antigone).
Dus 2 betekenissen
- Moraal als systeem van normen en waarden
- Moraliteit als innerlijke gesteldheid van het individu
1. Wat is de rol van de praktische rede in de morele reflectie? Aan welke principes moet de morele reflectie
volgens de praktische rede beantwoorden?
De praktische rede is het vermogen om op een rationele wijze na te denken over normen en waarden waardoor men
zich in het handelen laat leiden, die via reflectie en argumentatie te toetsen aan obj. standaard van moreel goed en
kwaad, en die rationele reflectie te erkennen als grondslag van het concrete handelen.
- De praktische rede, de capaciteit om bewust na te denken, te reflecteren en argumenteren, over ons
handelen en de normen en waarden waardoor we ons laten leiden.
- De praktische rede is een functie van de moraliteit van de mens. Men gaat gedrag afstemmen op normen en
waarden door rekening te houden met specifieke omstandigheden of uitdagingen en dilemma’s.
,Het reflecteren volgens praktische rede beantwoord aan volgende principes:
- Universaliteit
o Praktische rede formuleert een inzicht dat geacht wordt algemeen geldend te zijn voor elke rationele
mens in dezelfde situatie. Dit inzicht is in overeenstemming met praktische rede als ze geld voor alle
gelijkaardige situaties waarop de overtuiging betrekking heeft.
o Bij morele beoordeling gelijke situaties gelijk beoordelen.
- Onpartijdigheid
o Praktische rede oordeelt zonder onderscheid des persoons (besluit van praktische rede geldt
ongeacht de hoogst persoonlijke gevoelens of mening die je hebt t.a.v. een situatie en de persoon die
daarbij betrokken is)
o Principe van onpartijdigheid voor elke rationele persoon die ze aanvaardt en gelden voor elke
persoon of zaak waarop ze betrekking hebben en dit in gelijke mate.
- Normativiteit
o De praktische rede legt op het inzicht of oordeel dat we hebben in het handelen op te volgen
o Het bindend karakter, je bent gebonden door uw overtuiging.
Als je meent dat iets zo is, moet je niet ineens anders beginnen handelen
Zoals incest is moreel laakbaar, dan verbiedt uw praktische rede een seksuele relatie aan te
gaan met een bloedverwant -> uw praktische reden is hier bindend
1. Leg uit: emoties vormen een essentieel onderdeel van de morele reflectie. Illustreer met een concreet
voorbeeld.
Er zijn twee fundamentele emoties die aan de basis liggen van de gevoeligheid van moreel goed en kwaad =
empathie met medemens en zin voor rechtvaardigheid. Moraliteit veronderstelt meer dan emoties, empathie en
rechtvaardigheid kunnen meer of minder gepast zijn. Ze hangen samen met meer complexe emoties en attitudes.
Zoals Antigone die liefde voelt voor haar broer maar ook ontzag voor de wet (reden van haar empathie), maar
worstelt et vraag van wat ze moet doen en ze probeert zo ook haar zus te overtuigen van haar gelijk door haar
beweegredenen uit te leggen.
Daar is de praktische rede van belang (cognitieve reflectie), door deze rede kan een mens oordelen over morele
gepastheid van zijn gevoelens en handelingen. Mensen handelen op basis van gevoel en rede, maar ook bewust van
systeem van morele waarden en normen waarop hun gedrag gebaseerd is. Door de praktische rede kunnen we ons
morele handelen verantwoorden en ook uitleggen hoe onze gevoelens hierbij spelen.
Een mens is een wezen van cultuur en rede, ons vermogen om emoties te corrigeren, motieven af te wegen, gedrag
te interpreteren dat is een fundamenteel verschil met het dier. Rol van emoties in moreel handelen en oordelen is
een groots relevant en is eigen aan de morele ervaring.
2. Geef de definitie van morele norm en morele waarde en leg de samenhang tussen beide uit.
Morele normen zijn specifieke gedragsregels die handelen en oordelen van een groep ordenen in overeenstemming
met het gangbare systeem van normen en waarden en vanuit erkenning van obj. standaard van moreel goed en
kwaad.
- Morele normen zijn verwant met rechtsregels en sociale normen, maar verschillen omdat ze als meer
onvoorwaardelijk bindend worden ervaren. Ze gelden onafhankelijk van een positieve gezagsinstantie en
verwijzen naar de fundamentele waarden en het goed en kwaad
- Morele normen zijn zeer algemeen (zoals je moet de waarheid spreken), maar kunnen zeer specifiek zijn
(zoals legitiem geweld moet in verhouding staat tot het beoogde doel)
- Morele normen kunnen in specifieke omstandigheden conflicteren, maar zijn gebaseerd op meer algemene
principes die door de praktische rede als elementen van een samenhangend waardensysteem worden
beschouwd.
- Morele normen leggen gedragsregels op die een geheel van plichten en rechten bepalen
, - Mate waarin een morele norm verplichtend is, varieert naargelang de omstandigheden, interpretatie. Zo is er
een onderscheid tussen perfecte en imperfecte plichten
o Perfecte plichten
Regel waarvan de overtreding of naleving eenduidig kan worden bepaald (zoals andermans
eigendom respecteren)
o Imperfecte plichten
Een regel die een goed oplegt, maar waarvan de naleving/ invulling niet strikt kan worden
vastgelegd (zoals vrienden in nood moet je helpen, hoe je deze regel navolgt hangt af van
persoon tot persoon. Niet duidelijk wanneer je aan deze regel tekort schiet of niet)
- Morele normen kunnen van cultuur tot cultuur verschillen, zo kan er discussie bestaan over hoe ver morele
normen reiken en waarop ze al dan niet betrekking hebben
Morele waarde is een doeleinde van handelen dat door leden van een samenleving erkend wordt als intrinsiek goed
en essentieel aspect van harmonieus samenleven. (typische morele waarden zijn vriendschap, solidariteit, vrijheid…)
- Het menselijk handelen is goed als het deze waarden realiseert. Het menselijk handelen op deze waarden is
gericht op een intrinsiek/ absoluut doel.
- Niet morele waarden zijn rijkdom, welvaart, genot. Of economische waarden als efficiëntie, functionaliteit,
groei… Deze niet morele waarden zijn relatief aan een uitwendig goed, terwijl morele waarden een intrinsiek
goed uitdrukken.
o Verwijst naar kern van moraal en moraliteit, nl. bekommernis van een mens om in zijn gedrag met de
medemens en samenleving zich te laten bepalen door een standaard van goed en kwaad.
- Morele waarden zijn universeel en hebben een onvoorwaardelijke betekenis.
- In het concrete leven zullen waarden conflicteren. Zo is er in cultuur tot cultuur een verschillende visie op het
goede leven.
o Ondanks deze verschillen zijn er volgens prof universele morele waarden en de zoektocht naar
coherente, samenhangend concept van geode leven is betekenisvol en een wezenlijk onderdeel van
goede leven.
- Morele waarden steunen op een notie van intrinsiek goed en kwaad. Ze vormen een regulatieve standaard
waardoor de praktische rede zich kan laten leiden.
1. Leg het verschil uit tussen meta-ethiek, normatieve ethiek en toegepaste ethiek.
Meta-ethiek onderzoekt de moraal en moraliteit als specifieke sfeer van het menselijk denken en handelen vanuit
een conceptueel of empirisch standpunt. Hedendaagse meta-ethiek is vooral een Angelsaksische aangelegenheid
waar een duidelijk invloed is van taalfilosofie door Moore en Wittgenstein.
Hedendaagse empirische meta-ethiek wordt beheerst door succes van morele psychologie. Ze bestudeert de moraal
als sociaal en cultureel gegeven dat aan historische evolutie onderhevig is. veel aandacht voor functionele
samenhang van moraal met andere subsystemen van sociale orde, zoals recht en religie.
Normatieve ethiek (moraalfilosofie in eigenlijke zin) heeft een prescriptief opzet. Wil via de praktische rede de
grondslag van morele normen en waarden vastleggen vanuit een zo objectief mogelijke bepaling van moreel goed en
kwaad. Zo ontwikkeld ze een morele theorie die als leidraad dient voor morele reflectie en argumentatie. In
hedendaagse normatieve ethiek blijven Aristoteles, Kant en Bentham een grote rol spelen.
Toegepaste ethiek is een onderdeel van normatieve ethiek die zich toespitst op een specifiek deeldomein van
praktische leven, zoals economie, geneeskunde, media… en daarvoor een zo coherent mogelijke morele theorie of
systematische geheel van morele normen en waarden wil ontwikkelen. Zo spreekt men van bio-ethiek, zakenethiek,
media-ethiek…
, 2. Welke band is er tussen de opbloei van de toegepaste ethiek en de legitimeringscrisis van de ethiek in de
20ste eeuw?
Toegepaste ethiek is onderdeel van normatieve ethiek en spitst zich toe op een specifiek deeldomein van praktisch
leven, zoals economie, media… en daarvoor een zo coherent mogelijke morele theorie of systematisch geheel van
morele normen en waarden wil ontwikkelen.
Sommigen zien de opbloei van toegepaste ethiek als teken van de morele crisis van onze cultuur. Waar een
omvattend en ingebed moreel betekeniskader ontbreekt, is nood aan een expert-ethici die voor ene specifiek domein
een minimaal moreel denkkader tracht te ontwikkelen dat op maat is van de vragen en dilemma’s die eigen zijn aan
die domeinen. Het succes van toegepaste ethiek vloeit voort uit de differentiering van levenssferen (Max Weber) en
de groei van wetenschappelijke kennis in hedendaagse wereld.
Hoofdstuk 2. Morele reflectie en moderne cultuur
1. Leg uit: de legitimeringscrisis van de hedendaagse ethiek weerspiegelt een diepere crisis in de morele
ervaring van de hedendaagse cultuur.
Gevoel van onbehagen is symptoom van legitimeringscrisis. Vandaag ontbreekt een rationele consensus over
grondslag van ethiek en de fundamentele normen en waarden voor de samenleving van de 21 ste eeuw. Toch wordt de
nood aan zo’n ethiek prangend aangevoeld. Tragisch genoeg weerspiegelt de ethiek als filosofische discipline zelf die
legitimeringscrisis.
De symptomen van de legitimeringscrisis:
- Besef dat geen omvattend betekenis kader meer is dat een bindend richtsnoer geeft voor oplossing van
allerlei ethische dilemma’s.
- Het toenemend individualisme, met cruciale waarde van individuele authenticiteit en het verlangen het
eigen zelf tot ontwikkeling te brengen. Het is een tijd van vloeibare waarden
- Het succes van wetenschap en technologie deden macht van de mens over de natuur toenemen. Hangt
samen met instrumentele rede die zich manifesteert in groeiende impact van de economie. Hierdoor is
welvaart gecreëerd voor groot del van mensheid en kwam wetenschap-technologie-kapitaal systeem tot
stand. Dit systeem leidt tot differentiering van levenssferen en nood aan specifieke expertise.
- Vroeger religie, traditie en zin voor morele autoriteit. Maar nu hedendaagse samenleving zonder ‘wet van de
vader’. Voor velen een goede evolutie, maar is er geen nood aan specifieke vorm van gezag en morele
wijsheid? Want ideologie en blinde macht krijgen de bovenhand als de specifieke vorm van gezag en morele
wijsheid wegvalt.
1. Wat begrijpt Hume onder de disjunctie feit-waarde? Waarom is dit een symptoom van de legitimeringscrisis
in de ethiek vandaag?
Hume stelt dat de traditie van ethiek op een misvatting berust. Moraalfilosofen maken beweringen over feiten (God,
natuur, mens), dus vaststellingen over wat het geval is om dan een conclusie te treken over waarden. Maar dat zijn
aanbevelingen doen over wat zou moeten behoren of moeten gedaan worden. Die overgang is illegitiem. Er is een
breuk tussen feit en de waarheid = radicale disjunctie. Sfeer van objectieve feiten en sfeer van morele normen en
waarden niet mag verwarren.
De disjunctie van feit en waarde wordt door velen als een teken ervaren van de crisis in ethiek. Het naast elkaar
bestaan van diverse ethische modellen wijst erop dat de crisis een wezenlijk kenmerk is geworden van de cultuur van
moderniteit.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper vicvvv. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €10,99. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 53340 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen